Tunalı Hilmi Türk siyaset adamı. 28 Ağustos 1871'de Eskicuma'da doğdu. Jön Türk ve Türkçülük Hareketlerinin önde gelen adlarındandır. Fatih Askeri Rüşdiyesi'ni bitirdi. Kuleli Askeri İdadisi öğrencisiyken Teşvik adlı gizli bir haftalık dergi çıkardığı için tutuklandı. Daha sonra girdiği Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane'de "Gizli Mektepliler" adlı bir örgüt kurdu.
Ekim 1895'te, son sınıf öğrencisiyken Avrupa'ya kaçarak Cenevre'ye yerleşti. Öğrenimini Cenevre üniversitesinde sürdürerek pedegoji bölümünü bitirdi. Avrupa'da ilk yıllarını Jön Türk hareketinin kuruluş çalışmalarıyla geçirdi.
Meşveret ve Mizan gazetelerinde yazılar yazdı. Hutbe adını verdiği küçük broşürlerde Jön Türklerin düşüncelerini dile getiren propaganda yazıları kalem aldı. Mücadele çizgisini ılımlı bulduğu İttihat ve Terakki Cemiyeti içinde Osmanlı İhtilal Fırkasını kurdu.(Ocak 1896) 1898'de İttihat ve Terakki Cemiyeti müfettişi olarak Mısır'a gitti, Cemiyetin Kahire'deki şuubesini örgütleyerek Avrupa'ya döndü.
II. Meşrutiyet'in ilanından (1908) sonra İstanbul'a geldi, başta İnkılap olmak üzere çeşitli yayın organlarında yazılar yazdı. 1920'de Bolu mebusu olarak Son Osmanlı Meclisi Mebusanına girdi. İstanbul'un işgali ve meclisin çalışamaz duruma düşüp dağılması üzerine Ankara'ya geçti ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde gene Bolu'yu temsil etti. mayıs 1920'de Ereğli'yi(Karadeniz) işgal etmek isteyen fransız birliğine karşı direnişi örgütledi.
1921 Anayasası'nın hazırlık çalışmalarına katıldı ve TBMM'deki uzun ve ateşli konuşmalarından ötürü adından sık sık sözettirdi. II. ve III. Dönemlerde (1923-27 ve 1927-31) TBMM'de Zonguldak milletvekili olarak görev aldı.
Tunalı Hilmi'nin en önemli yapıtı, Un projet d'organisation de la souverainete du peuple en Turqie (Türkiye'de halk Hakimliği(düzen) Bir şart- Bir dilek, 1904)adıyla yayımladığı ayrıntılı anayasaya tasarısıdır. Bu çalısması Fransızcasından çevrilerek Tarih ve Toplum dergisinde "Tunalı Hilmi'nin Halk Hakimiyeti Risalesi ve Anayasa Tasarısı" adı altında yayımlandı(mart 1984, sayı 3). Öbür yapıtları arasında Evvel ve Ahir(ty), Makedonyai Mazi, Hal, İstikbal(1898), Peşte'de Reşid Efendi ile (1899), Rezalet yine İspanya'da(1900), Kongre, Cevapları-Cevabımız(1901), Kongre Nedir, Nasıl Olmalıdır?(1901), Bİr Dİlek(1902), Memiş Çavuş Büyük Millet Meclisinde (1923) sayılabilir.
22 Kasım 1928'de İstanbul'da öldü.Eserleri
* Un projet d'organisation de la souverainete du peuple en Turqie (Türkiye'de halk hakimliği(düzen) Bir şart-Bir dilek, 1904)adıyla yayımladığı ayrıntılı anayasaya tasarısı. (Bu çalısması Fransızcasından çevrilerek Tarih ve Toplum dergisinde "Tunalı Hilmi'nin Halk Hakimiyeti Risalesi ve Anayasa Tasarısı" adı altında yayımlandı.(Mart 1984, sayı 3) )
* Evvel ve Ahir
* Makedonya Mazisi
* Hal
* İstikbal(1898)
* Peşte'de Reşid Efendi (1899)
* Rezalet yine İspanya'da(1900)
* Kongre, Cevapları-Cevabımız(1901)
* Kongre Nedir, Nasıl Olmalıdır?(1901)
* Bir Dilek(1902)
* Memiş Çavuş Büyük Millet Meclisinde (1923)
Tunalı Hilmi
Jön Türk ve Türkçülük hareketiinin önde gelen isimlennden, siyaset ve devlet adamı Tunalı Hilmi 26 Temmuz 1928’de İstanbul’da öldü. 1871'de Bulgaristan'ın Eskicuma (Tırgovişte) kentinde doğan Hilmi Bey 1877 Rus savaşı nedeniyle ailesiyle birlikte İstanbul'a göç etti. Askeri Tıbbıye Mektebi’nde öğrenciyken, sonradan İttihat ve Terakki Cemiyeti'yle birleşen "Gizli Mektepliler" derneğini kurdu. Tıbbiyenin son sınıfında Avrupa'ya kaçtı ve İsviçre'nin Cenevre kentine yerleşti (1895). Cenevre Üniversitesi'nde hukuk ve pedagoji öğrenimi gördüğü sırada, bir yandan da Jön Türkler'in çıkardığı Meşveret ve Mizan gazetelerine yazılar yazdı, Jön Türkler'in amaç ve hedeflerini açıklayan Hutbe adlı broşürleri yayımladı. Bir süre İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin genel sekreterliğini de yürüten Tunalı Hilmi 1897'de Cenevre İshak Sükuti ve Abdullah Cevdet'le Osmanlı gazetesini çıkardı. 1898'de İttihat ve Terakki Cemiyeti müfettişi olarak Mısır' a gitti ve cemiyetin Kahire şubesini örgütledi. Jön Türkler'in 1899'da sarayla uzlaşmasından sonra Madrid elçiliği başkatipliğine atandı (1900); kısa süre sonra zararlı etkinliklerini sürdürdüğü gerekçesiyle bu görevden alındı. 1904'te Mısır'a gitti; Muhtelit Mahkeme'de çalıştı, Kanun-ı Esasi ve Hak gazetelerine yazdı. Meşrutiyet'in ilanından sonra İstanbul' a döndü 've başta Inkilap olmak üzere çeşitli yayın organlarında yazıları yayımlandı. 1916'ya değin çeşitli kazalarda kaymakamlık yaptı, daha sonra savaş nedeniyle ülkeye göç eden ve sığınanların durumlanrını denetlemek ve düzenlemekle görevlendirildi. 1920'de Bolu mebusu olarak son Osmanlı meclisine girdi. İstanbul'un işgal edilmesi üzerine Ankara'ya geçti ve TBMM'de Bolu'yu temsil etti. 1921 Anayasası'nın hazırlık çalışmalanna katıldı; 2. ve 3. dönemlerde Zonguldak milletvekili olarak TBMM' de bulundu. Çalışma yaşamının düzenlenmesi, kanunların numaralandırılması ve dilinin sadeleştirilmesi, yazışmalarda lakapların ve aşırı saygı ifadelerinin kaldırılması gibi birçok konuda yasa önerileri hazırladı ve çoğunun kabul edilmesine önayak oldu. Konuşmalarında ve yazılarında arı Türkçe'yi savunan ve kullandığı özgün sözcüklerin yerleşmesi için çaba harcayan Tunalı Hilmi kadın haklarının da savunuculuğunu yaptı. Önceleri Osmanlıcılık görüşünü savunan Tunalı Hilmi daha sonra Türkçülük akımını benimsemiş ve Yusuf Akçura tarafından kültürel alandaki Türkçülük hareketinin ilk temsilcisi ve öncüsü olarak nitelenmişti. En önemli yapıtı Türkiye'de Halk Hakimliği Düzeni - Bir Şart - Bir Dilek (1904) adlı ayrıntılı yasa tasarısıdır. Bu çalışması “Tunalı Hilmi'nin Halk Hakimiyeti Risalesi ve Anayasa Tasansı” adıyla Mart 1984'te Tarih ve Toplum dergisinde yayımlanmıştır.
