Türkçe Bilgi: Theofilos

Theofilos (Yunanca:'Θεόφιλος')(d. 813 - ö. 20 Ocak 842) 829- 20 Ocak 842 döneminde Bizans İmparatorluğu imparatoru olmuştur. Frigya hanedanı imparatorlarından ikincisi idi. Yaşamı

Erken yaşamı

Theofilos, Bizans İmparatoru II. Mikhail ile Ermeni asıllı olan karısı "Thekla"'nın oğludur. Theofilos'a imparator V. Leo vaftiz babalığı yapmıştı. II. Mikhail 822de imparatorluk tahtına geçergeçmez genç oğlu Theofilos'a ortak imparator olarak tac giydirtti. Ama 8 yıl yaptığı bu ortak imparatorluk döneminde, kronolojik tarih kitaplarında ismine rastlanmadığı için, sadece törensel bir rol oynadığı kabul edilmektedir. Örneğin İslav Thomas Konstantinopolis surları önüne gelip şehri kuşatığı zaman surları koruyanlara moral vermek için şehir surlarında gezdirilen kutsal gerçek haç parçası ve Meryem Ana'nın kutsal elbisesini taşıyanın 16 yaşındaki genç Theofilos olduğu sanılmaktadır. Taşralı ve kekeme olduğu için eğitim alamayan babası II. Mikhail'in tam aksi olarak Theofilos çok iyi bir eğitim gördü. Başta askeri eğitimine çok önem verildi ve saltanatı sırasında Araplara karşı yaptığı seferlerde iyi eğitilmiş, dirayetli bir komutan olduğunu ortaya koymuştur. Diğer taraftan kültürel eğitimine de önem verilip zamanında ün yapmış olan gramerci "Ioannis Hylilas" hocası olarak seçilmişti. Gayet kültürlü entelektüel bir kişi olarak yetişti ve saltanatı sırasında sanat ve edebiyata çok yakından ilgi gosterdi. Ama Theofilos'un güzel sanatlara ve muziğe ilgisi çok olmakla beraber, bu alanlarda zevklerinin pek yüksek seviyeye erişmediği dolayısıyla tenkide uğramıştır. Özellikle zamanının İslam kültürüne yakından ilgili duydu ve kendi daha çok küçükken ölmüş olan Abbasi Halifesi Harun Reşid'in davranış, tutum ve düşünüşleriyle çok ilgilendi ve hatta onu kendine bir kılavuz olarak seçti. Örneğin, daha önceki imparatorların aksine, şehirde tebdil gezerek halkın kendisi ve idaresi hakkında neler düşündüğünü öğrenip anlamak ve siyasetini bunlara uyarak kurup, uygulamalarında adil davranışlarda bulunmayı tercih ettiği bilinerek zamanında halk arasında büyük bir ün yaptı. Doğuda Abbasilerle savaş kesilmesinden faydalanan Theofilos Bulgar Çarı Krum'un Balkanlardan toplayıp Tuna Nehri kuzeyine yerleştirdiği Bizanslı köylü köleleri esaretten kurtarıp onları tekrar Bizans topraklarına geri almak çin bir askeri harekat başlattı. Bu yak. 836da başarı ile sonuçlandı ve Bulgarlar ile Bizans arasındaki barış bir yeni antlaşma ile tekrar restore edildi. Fakat doğu sınırlarında barış devam ettirilemedi. 834de birçok İranlı ve diğer Abbasi imparatorluğu altında yaşayan halk Bizans'a arazilerine göç etmeye bağladı. Bunlardan Nasr adlı İran asıllı bir askeri komutan din değiştirip Theoofobos adını alıp bir Bizans generali oldu ve imparatorun teyzesi İrene ile evlendi. Abbasilerle iliskilerin bozulmasını karşılamak isteyen Theofilos yeni bir savaş için hazırlıklıklarına başladı. 837de Theofilos güney-doğu Anadolu'ya ve Abbasi halifelerinin başkenti Bağdad'a doğru 70.000 kisşilik bir ordu ile sefere çıktı. Bu ordu ile Malatya (o zamanki Melitene) ve Samsat (o zamanki Samsota) kalelerini tekrar eline geçirdi. Suriye'de Halife Mutasım'in doğum yeri olan Zibatra (Bizanslılarca Sozopetra) kalesini de alıp bu kaleyi ve şehri yıktırdı. Bu zaferden sonra Theofilos Konstantinopolis'e döndü ve o zaman artık nadir görülen antik Roma İmparatorluğu zamanında olduğu gibi çok şaşaalı bir "Zafer Alayı" ile şehre girdi. Abbasi halifesi Mutasım buna karşılık olmak uzere büyük bir ordu toplayip 838de iki koldan Anadolu'ya hucuma geçti. Theofilos bu Arap ordularının birleşmesini önlemek amacıyla ilerleyen Arap ordusunu bir kolu üzerine 25.000 (veya 40.000) kişilik ordu ile çatışmaya hazırlandı. 21 Temmuz, 838de Arap ve Bizans orduları (şimdi "Dazmana" mevkinde) "Anzin Savaşı" adı verilen bir muharebeye giriştiler. Arap ordusu komutanı "Afşin" Bizanslıların hücumuna karşı koyup bir karşı hücuma geçerek bu muharebeyi kazandı. Bizans ordusu dağıldı ve Halife'nin Anadolu'da ilerlemesine bundan sonra hiçbir direniş göstermedi. Muttasım kolu Ankara kalesini eline geçirdi ve Afşin komutasındaki ordu koluyla orada birleşti. Büyük Abbasi ordusu, Theofilos'un Bizans imparatorluk hanedanının ortaya çıktığı şimdiki Bolvadin civarında Bizans'ın ikinci büyük şehri ve çok önemli kalesi olan Amoriom üzerine yürüdü ve bu kaleyi kuşatma altına aldı. Bu kale 55 gün süren bir direniş gösterdi. Fakat şehir içindeki bir köle ihanet edip Araplara şehir surlarının en zayıf taraflarını işaret etti ve surları oradan yıkmayı başaran Arap ordusu 23 Eylül 838de şehri eline geçirdi. Diğer taraftan 842de 400 kadar kadırga tipi gemiden oluşan büyük bir Arap donanması Suriye kıyılardan Bizans sahillerine hücum etmek üzere hazırlandı. Ama bu donanma hedefine varamadan hiç beklenmedik büyük bir fırtınaya tutuldu ve 7 gemi hariç bütün gemiler parçalanıp battı. Halife Mutasım bundan haberdar olmadan Ekim 841de hasta olup 5 Ocak 842de öldü. Theofilos ise "Anzin Muharebesi" ve Amoriom şehrinin kaybedilmesi acısından çok etkilendi. Sağlığı gittikçe bozulmaya başladı ve 20 Ocak 842de öldü. Değerlendirme Tarihçiler Theofilos'un imparatorluk dönemini değerlendirmede değişik sonuçlara varmaktadırlar. Bazıları onu en yetenekli Bizans imparatorlarından biri olarak kabul etmektedirler. Diğerleri ise onu sıradan hiçbir üstün özellik göstermeyen bir imparator olarak görmektedirler. Şu şüphesizdir ki devlet idaresindeki yozlaşmayı ve rüşvet yemeyi durdurmaya büyük gayret göstermiştir. Devletin ve devlet memurlarının halka yaptıkları küçük ve büyük zulümleri ortadan kaldırmak ve idaresinde adaleti ve tarafsız tutumu sağlamak için elinden geldiğini yapmaya çalışmıştır. Harp sırasında ordusunu ve askerlerini komuta etmesindeki üstün yetenekleri hiç sorun götürmez ve kendini askerleri ile bir tutup onlara kendini sevdirmeye çalışmaktan korkmadığı gerçektir. Theofilos Anadolu'da büyük savaş masrafları yapmıştır. Ayrıca ülkesinde, özellikle Konstantinopolis'de, önemli mimari eserler bırakmıştır. İstanbul surlarını pekiştirtmiş ve İstanbul'da Bizans'ın son çağlarına kadar uzun müddet hizmet veren bir hastane binası yaptırmıştır. Bu yüksek harcamalara rağmen Theofilos zamanında devlet maliyesi dengeli, devlet hazinesi dolu ve imparatorluk topraklarında sanayi ve ticaret çok gelişmiş ve gelişmekte bulunmaktaydı. Buna başlıca nedenin Theofilos'un çok etkin devlet idarecisi olduğu ifade edilmiştir. Ailesi Theofilos 17 yaşında tahta geçtiği zaman evli değildi. Babasının ikinci eşi ve üvey annesi olan Eufrosine Bizans themalarına bir buyruk göndererek buralarda olan asil bakireleri imparatorla evlenecek asil kız olarak seçilmek üzere Konstantinopolis'te yapıcağı bir görücülük gösterisine davet etti. Mayıs 830da yapılan bu gösteride Paflagonyalı Ermeni asıllı bir soylu, büyük toprak sahibi olan bir Bizans donanması amiralinin kızı olan Theodora gelin olarak seçildi. Nikah merasimi 5 Haziran 830 tarihinde Ayasofya'da yapıldı. Bundan sonra Eufrosine bir manastıra çekilip imparatoriçelik görevini Theofilos'un karısı Theodora'ya bıraktı. Theofilos ile Theodora'nın 7 çocuğu olmuştur: * Konstantine - Yak. 833 ile yak. 835 döneminde babasıyla ortak imparator. * III. Mikhail - Babası ölünce imparator. * Maria - Sezar Aleksios Museles ile evli. * Thekla - İmparator I. Basileios'un gözdesi. * Anna * Anastasya * Pulcherya Theofil öldükten ve oğlu III. Mikhail imparator olduktan sonra 856 yılında III. Mikhail annesi ve dört kızkardeşini önce Kariye manastırına ve sonra da Sen-Eufrosine manastırına rahibe olarak koydurmuştur. Bunların manastırda hayatlarının çok mutsuz olduğu yazılmıştır. I. Basileious saltanatı sırasında Theodora ve üç kızı öldükleri zaman impartorun emri ile büyük-annelerin de gömülmüş olduğu Theoktista Gartria manastırı mezarlığına gömülmüşlerdir. Theofilos'un damadı Aleksis Museles ise bir komploya adı karıştığı için kayın-pederi Theofilos tarafından bir manastıra keşiş yaptırılmıştır. Karısı ve Theofilos kızı Maria yak. 839da öldüğü zaman imparator tarafından Üsküdar'da (o zamanki Chrisopolis)'de yaptırılan bir manastıra keşiş olmuştur. Dipnotları

Ayrıca bakınız * Bizans imparatorları * Bizans imparatorları Dış kaynaklar * Ostrogorsky, Georg (çev. Fikret Işıltan), (1999 5.baskı) Bizans Devleti Tarihi, Ankara:Türkiye Tarih Kurumu ISBN 975-16-0348-X (Orijinal 1.baskı:1940) * Gregory, Timothy E. (çev. Esra Ermert), (2008), Bizans Tarihi, İstanbul:Yapı Kredi Yayınları ISBN 978-975-08-1507-2 * Norwich, John Julius, (1991) Byzantium: The Apogee, Londra:Penguin ISBN 0-14-011448-3, say.41-52 * "Theophilus" maddesi Kazhdan, Alexander (ed) (1991) The Oxford Dictionary of Byzantium - 3 Cilt New York: Oxford University Press . ISBN 0-19-504652-8 * İngilizce Wikipedia "Theophilus" maddesi :[1](Erişme:2.12.2009)

Kaynaklar

Vikipedi

Theofilos

Theofilos Hakkında Detaylı Bilgi

Erken yaşamı

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar