tabya
Türkçe tabya kelimesinin İngilizce karşılığı.n. bastion, redoubt
Tabya; Stratejik önem arzeden bir bölgenin,yerin,yolun veya şehrin güvenliğini ve savunmasını sağlamak üzere genellikle bölgenin hakim bir tepesine veya dağ yamacına yapılmış askeri tesislerdir.
Amacı; düşmanı,ileri savunma hattı oluşturarak engellemektir.Şehirlerin ileri karakolu vazifesindedir.
Tabyalar yapı itibariyle mimari kaygılardan bağımsız olarak sadece sağlamlık ve güvenlik esas alınarak inşaa edilmişlerdir.Ana binası ve ulaşım yolları genellikle toprak setlerle koruma altına alınmıştır.Yapıldıkları yerin durumuna göre planlandıklarından dolayı birbirlerine benzememekle birlikte genel olarak şekillerine istinaden yıldız tabya,toprak tabya,hilal tabya,yay tabya şeklinde sınıflandırılmışlardır.
Tabyaların tarihi incelendiğinde 11.yy dan sonra kullanıldığını görmekteyiz.Osmanlı Devletinde ise özellikle 19.yy da başta Ruslarla olan yoğun mücadelelerde ateşli silahlar ve topların yoğun olarak kullanılmaları neticesinde geleneksel kale savunma tekniklerinin yetersiz kalması üzerine şehir ve bölgelerin savunmasını uzaktan yapabilmek üzere doğuda Erzurum,Kars batıda Gelibolu ve Edirne civarına çok sayıda tabya yapıldığını görmekteyiz.
Tabyalar 1.Dünya savaşından sonra önemini kaybetmişlerdir.
EDİRNE TABYALARI
1. Kestanelik Tabyası
2. Cevizlik Tabyası
3. Yıldız Tabya
4. Muhitintepe Tabyası
5. Aynalı Tabya
6. Karagöz Tabya
7. Kartaltepe Tabyası
8. Maraş Tabya
9. Karaağaç Tabyası
10.Kazanova Tabyası
11.Ayvazoğlu Tabyası
12.Arnavutköy Tabyası
13.Büyük Taş Tabya
14.Küçük Taş Tabya
15.Ayvazbaba Tabyası
16.Kemer Tabya
17.Aynalı Tabya
18.Toprak Tabya
19.Başhöyük Tabyası
20.Eski Tabya
21.Topyolu Tabyası
22.Kavkas Tabya
23.Doğancı Tabyası
24.Yassı Tepe Tabyası
25.Bağlarbaşı Tabyası
26.Abdurrahman Ağa Tabyası
27.Arda Tabyası
28.Kıyık Tabyası(Balkan Savaşları Müzesi olarak ziyarete açıktır.)
29.Bosnaköy Tabyalası
30.Hıdırlık Tabyası
ERZURUM TABYALARI
2. Mecidiye Tabyası
3. Büyük Palandöken Tabyası
4. Küçük Palandöken Tabyası
5. Kiremitlik Tabyası
6. Sivişli Tabya
7. Uzunahmet Tabya
8. Toprak(Hasan Basri) Tabya
KARS TABYALARI
1. İnönü Tabya
2. Arap Tabya
3. Karadağ Tabya
4. Hafız Paşa Tabya
5. Gaziler Tabya
6. Kerim Paşa Tabya
7. Kanlı Tabya
8. Cenup Tabya
9. Şimendifer Tabya
10.Yusuf Paşa Tabya
11.Süvari Tabya
12.Çifte Göğüs Tabya
13.Çukur Tabya
14.Çim Tabya
15.Fevzi Paşa Tabya
16.Thomson Tabya
17.Hüseyin Paşa Tabya
18.Dik Tabya
19.Veli Paşa Tabya
20.Çakmak Tabya
21.Churchil Tabya
22.Zohrab Tabya Williams Tabya
23.Muhlis Paşa Tabya
KARS`TA TARİHE İMZASINI ATAN TABYA VE KORUGANLAR1-Arap Tabya (karapatlak) 2-Çengel Tabya (Boğaz tabya) 3-Çifte göğüs Tabya(Hüseyin paşa şehitliği) 4-Çim Tabya 5-Dere Tabyası 6-Fevzi paşa Tabyası 7-Hafız paşa Tabyası 8-Kanlı Tabya (Büyük tabya) 9-Karadağ Tabyası- (1894 yılında Henry Fınnıs Blosse lynch gezgine göre FADEEFF tabya da denilmekte imiş) 10-Abdul Kerim paşa tabyası 11-Kilid Tabya 12-Koltuk Tabya 13-Küçük Laz Tabyası 14-Mahfel Tabya 15-Meclis Tabya 16-Mezar Tabya 17-Mihrap Tabya 18-Ok Tabya(Sivri Bastion) 19-Süvari Tabya 20-Tahmas Tabya 21-Veli paşa Tabyası(Leyk tabyası da denmekte) 22-Yeni kapı Tabya 23-Yüksek Tabya 24-Yıldız Tabya 25-Yusuf paşa Tabyası 26- Cenup tabya 27- Gemli tabya(eski hapishane) 28- Çiçek tabya 29 -Gürcü tabya 30 -Göbek tabya 31 -Veli Efendi, tabya 32- Temur paşa tabya 33-Muhlis paşa (Teesdale -Halk arasında söyleniş şekli Tizdeyl) 34 -Çakmak tabya 35-Çukur tabya 36-vasıf paşa tabya Vasıf paşa, ile Leyk tabya yapımı aynı zaman. 37-Kayabaşı(Dik tabya) 38- Kerim paşa. tabya 39-İn-önü tabya, Mağara önü anlamında (bitişik yazmıyorum)İsmet İnönü ile karışımasın
Toplam 43 adet tabya,17 adet de korugan bulunmaktadır.a- Williams paşa tabya. b-Teesdale tabya c- Churchill tabya d-Thomson tabya(kapak Tabya) e-Zohrap Tabya Bu tabyalara İngiliz tabyaları denmektedir. Bu güne kadar 30 a yakını tahrip ve deforme olmuş ancak 10 tanesi gezilebilmektedir. Bu tabyaların ismleri yukarıda yazdığım gibidir. Araştırmacı yazar yıldırım öztürkkan`ın Basılmamamış kitabından alınmıştır. yıldırım öztürkkan
GELİBOLU TABYALARI
1. Ertuğrul Tabyası(Seddülbahir Tabyası)
2. Kilitbahir Tabyası
3. Namazgah Tabyası
4. Hamidiye Tabyası
5. Mecidiye Tabyası