Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Türkiye Cumhuriyeti hükumetine bağlı olarak çalışan ve dış ilişkilerden sorumlu olan bakanlık. Türkiye`nin diğer ülkeler ve uluslararası örgütlerle olan ilişkilerinin yürütülmesinden sorumlu olan bakanlığın başında şu an Ali Babacan bulunmaktadır.
Görev ve yetkileri
- Hükümetçe tayin ve tespit edilecek esaslara göre dış politikayı uygulamak ve Türkiye Cumhuriyetinin yabancı devletler ve uluslararası kuruluşlarla ilişkilerini yürütmek.
- Türkiye Cumhuriyetinin dış politikasının tespiti için hazırlık çalışmaları yapmak ve tekliflerde bulunmak,tespit edilecek dış politikayı yürütmek ve koordine etmek.
- T.C. uyruklu gerçek ve tüzel kişilerin yabancı devletler ve uluslararası kuruluşlar karşısındaki hak ve menfaatlerini korumak, geliştirmek ve bu alanlarda diplomasi ve konsolosluk himayesini sağlamak.
- Türkiye Cumhuriyetinin yabancı devletlerle, bunların temsilcilikleri ve temsilcileri ile, milletlerarası teşkilatlarla, ilgili Bakanlıklarla işbirliği yapmak suretiyle temas ve müzakerelerini yürütmek, bu temas ve müzakereler sonucu gerekiyorsa milletlerarası anlaşmaları yine diğer Bakanlıklarla işbirliği ile yapmak.
- Diğer bakanlık ve kuruluşların dış politikayı etkileyen faaliyet ve temaslarının devletin dış politikasına uygunluğunu sağlamak, bu kuruluşların uluslararası kuruluşlar ve yabancı kamu ve özel kuruluşlarıyla kendi görev alanlarına giren temaslarının koordinasyonunu sağlamak ve bunlara katılmak.
- Mali, iktisadi ve diğer teknik konularda ilgili kurum ve kuruluşlarca yürütülmesi gereken veya statülerinde, üyelerinin ve ortaklarının belli Bakanlık veya merci vasıtasıyla işlem yapacağı belirtilen milletlerarası kuruluşlarla yürütülecek dış temas ve müzakerelerin dış politikaya uygun olarak yürütülmelerini gözetmek,gerekirse bunlara katılmak.
- Türkiye Cumhuriyetini temsil yetkisine sahip olarak Bakanlar Kurulu Kararnamesi ile belli bir geçici görevle görevlendirilen Temsilciler ve Temsil Heyetlerine Türkiye Cumhuriyetini bağlayacak hususlarda hükümetin emir ve talimatlarını iletmek, bu Temsilci ve Temsil Heyetlerinin ihtisasa dair hususlarda ihtiyaç duyacakları talimatları ilgili Bakanlıklar ile istişare suretiyle tespit edip onlara iletmek; bu gibi Heyetlerin Başkanları ilgili Bakanlıklardan ise bu Heyetlerde temsilci bulundurmak.
- Yabancı devletler ve milletlerarası kuruluşlar nezdinde temsil işlerini yetkili makam olarak yürütmek.
- Yabancı devletler ve milletlerarası kuruluşlardaki gelişmeleri ve bunlar arasındaki ilişkileri takip etmek.
- Türkiye Cumhuriyetinin Devlet ve Dışişleri protokolünü düzenlemek ve yürütmek.
- Yetki belgesi, onaylama belgesi ve milletlerarası hukuk ve tatbikatın gerektirdiği her türlü belgeyi hazırlamak,alıp vermek,örneklerini hazırlamak,Türkiye Cumhuriyeti adına yapılan anlaşmaları usulüne uygun olarak tescil ettirmek, bunların sicillerini tutmak.
- Kanunlarla kendisine verilen diğer görevleri yapmak.
Tarihçesi
19. yüzyıla kadar Osmanlı Devleti`nin dış işleri Reis-ül Küttap`ın yönetiminde idare edilmekteydi. Ancak Reis-ül Küttap aynı zamanda devlet yazışmalarını yapmak ve Devletin ana kayıtlarını tutmak gibi başka görevler de üstlenmişti. 1793`te III. Selim döneminde ilk sürekli Büyükelçilik Londra`da açılmış ve Yusuf Agah Efendi ilk sürekli Osmanlı Büyükelçisi olarak atanmıştır. Böylece Osmanlı Devleti de sürekli temsil ve karşılıklılık esaslarına dayalı diplomasiyi uygulamaya başlamıştır. Avrupa ülkelerinde görev yapan Osmanlı Büyükelçileri, ikili ilişkilerin yürütülmesine ek olarak atandıkları ülkelerle ilgili bilgiler aktarmak suretiyle İmparatorluğun Batılılaşma ve reform sürecini hızlandırıcı rol oynamış, devlette modernleşmenin öncüleri olmuşlardır.Reis-ül Küttaplık sisteminin günün diplomatik ihtiyaçlarına ve koşullarına uygun olarak yapılandırılması çerçevesinde II. Mahmut döneminde önce Tercüme Odası kurulmuştur. 1835 yılında ise Padişah, harici işlerin çok artmış ve önem kazanmış olması sebebiyle, Reis-ül Küttaplık makamını nezaret seviyesine yükseltmiştir. Son Reis-ül Küttap Yozgatlı Akif Efendi, müşirlik rütbesiyle ilk Umur-ı Hariciye Nazırı yapılmıştır.
Cumhuriyet dönemi dış politikamızın temelleri Milli Mücadele yıllarında atılmıştır. 23 Nisan 1920`de Türkiye Büyük Millet Meclisi`nin açılışının hemen ardından oluşturulan ilk Milli Hükümetle birlikte “Hariciye Vekaleti” de 2 Mayıs 1920 tarihinde resmen kurulmuş ve başına Bekir Sami Bey getirilmiştir. Son derece kısıtlı imkanlarla kurulan Hariciye Vekaleti, Milli Mücadele döneminde dış temasların artan yoğunluğuyla birlikte, tüm zorluklara rağmen özverili biçimde görev yapmış ve Lozan`a giden süreçte önemli rol oynamıştır.
Cumhuriyetin kurulmasının ardından Hariciye Vekaleti, hem iç hem de dış teşkilatını geliştirmeye başlamıştır. 1927 yılında Hariciye Vekaleti teşkilatına dair ilk kapsamlı hukuki düzenleme yapılmış ve 1154 sayılı Kanun`la Bakanlığımızın günümüzdeki yapısının temelleri atılmıştır.
Türkiye Cumhuriyeti`nin 1923 yılında kuruluşundan bu yana büyük önder Atatürk`ün görüş ve ilkeleri Türk Dış Politikasının yürütülmesinde rehber olmuş, “Yurtta barış, dünyada barış” özdeyişi Türk Dış Politikasının temel hedefini oluşturmuştur. Bu doğrultuda Türkiye, 1930`lu yıllardan itibaren aktif ve barışçı bir dış politika izleyegelmiştir. Türkiye`nin II. Dünya Savaşı`nın içine çekilmesi ve bunun ülkeye getireceği yıkım, tüm baskılara rağmen ülkenin çıkarlarını gözeten etkin bir diplomasi sayesinde engellenmiştir.
II. Dünya Savaşı sonrasında oluşan uluslararası ortam, Türk Dış Politikasını ve dolayısıyla Bakanlığın yapısını ve faaliyetlerini de önemli ölçüde şekillendirmiştir. 1945 sonrasında artan dış iktisadi ilişkiler ve uluslararası ekonomik kuruluşların yaygınlaşmasıyla birlikte bu alandaki çıkarların gözetilmesi de anılan Bakanlığın uhdesine alınmıştır.
Aynı şekilde 1945 sonrası giderek yaygınlaşan uluslararası siyasi ve ekonomik işbirliği ve örgütlenme çabalarına uygun olarak, ikili ilişkilerin yürütülmesinin yanısıra Bakanlığın işlevleri arasında çok taraflı siyasi ve ekonomik işler de ağırlıklı bir yer almıştır. Çok taraflı diplomasi faaliyetlerinin ve uluslararası örgütlerin çoğalması çerçevesinde daimi temsilciliklerin sayısı da arttırılmıştır.
II. Dünya Savaşı sırasında kapanmak zorunda kalan dış misyonların yeniden açılması ve buna yeni misyonların ve anılan daimi temsilciliklerin de eklenmesiyle birlikte 1950`li yıllardan itibaren Bakanlık dış teşkilatı önemli ölçüde büyümüştür.
1970`li yıllarla birlikte dış teşkilatta görevli memurları hedef alan planlı ve organize Ermeni terörizmi yaşanmıştır. Ermeni terör örgütü ASALA`nın gerçekleştirdiği suikastlere, Yunanistan`da faaliyet gösteren 17 Kasım terör örgütüne hedef olan Türk diplomat ve görevlilerimiz de eklendiğinde, Dışişleri şehitlerimizin sayısı beşi Büyükelçi olmak üzere 39`u bulmaktadır.
Soğuk Savaşın bitişiyle birlikte Bakanlıkta önemli gelişmeler yaşanmış ve teşkilat şemasında yapısal değişiklere gidilmiştir. Bu dönemde ortaya çıkan yeni devletlerle birlikte dış misyonların sayısı artmıştır. Öte yandan, 1990`larda Türkiye`inn içinde bulunduğu coğrafyada yaşanan değişim, Türk Dış Politikası açısından çeşitli risk ve fırsatları beraberinde getirmiş ve ülkenin bu hassas coğrafyada barış, istikrar ve refahın sağlanması yönündeki önemini ve görevlerini daha da arttırmıştır.
1924 yılında 39 dış temsilciliğe sahip olan Türkiye Cumhuriyeti, bugün yurtdışında 162 misyonla temsil edilmektedir. Bu dış misyonların 93`ü Büyükelçilik, 11`i Daimi Temsilcilik ve 58 tanesi Başkonsolosluk`tur.
Merkez teşkilatı
- Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı
MGSY=Müsteşar Genel Siyasi İşler Yardımcılılğı
MBAY=Müsteşar Amerika-Kıbrıs Yardımcılığı
MOPY=Müsteşar Asya-Afrika Yardımcılığı
MAAY=Müsteşar Avrupa Yardımcılığı
MEKY=Müsteşar Ekonomi-Kültürel İşler Yardımcılığı
MIDY=Müsteşar Konsolosluk -Protokol Yardımcılığı
UGGM=Uluslararası Güvenlik İşleri Genel Müdürlüğü
SPGM=Siyaset Planlama Genel Müdürlüğü
GİGM=Güvenlik İşleri Genel Müdürlüğü
ÇSGM=Çok Taraflı Siyasi İşler Genel Müdürlüğü
STRM=Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanlığı
KDGM=Kıbrıs ve Denizcilik-Havacılık Genel Müdürlüğü
AAGM=Amerika Genel Müdürlüğü
OAGM=Ortadoğu ve Güney Asya Genel Müdürlüğü
ADGM=Afrika-Doğu Asya-Avusturalya Genel Müdürlüğü
RKGM=Rusya,Kafkasya,Orta Asya(Doğu Avrupa)Genel Müdürlüğü
ABGM=Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü
AVGM=Avrupa Genel Müdürlüğü
EKGM=Ekonomik İşler Genel Müdürlüğü
TKGM=Kültür ve Yurtdışı Tanıtım Genel Müdürlüğü
PRGM=Protokol Genel Müdürlüğü
KOGM=Konsolosluk İşleri Genel Müdürlüğü
HUMŞ=Hukuk Müşavirliği
BÖZM=Bakan Özel Müşavirliği
UNGY=NATO ve Avrupa-Atlantik Güvenlik ve Savunma İşleri Genel Müdür Yardımcılığı
USGY=Silahların Kontrolü ve Silahsızlanma Genel Müdür Yardımcılığı
USKY=Uluslararası Siyasi Kuruluşlar Genel Müdür Yardımcılığı
AKGY=Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı
GİGY=Güvenlik İşleri Genel Müdür Yardımcılığı
SPGY=Siyaset Planlama Genel Müdür Yardımcılığı
KDGY=Kıbrıs Genel Müdür Yardımcılığı
DHGY=Denizcilik-Havacılık Genel Müdür Yardımcılığı
ALGY=Amerika Genel Müdür Yardımcılığı
GAGY=Güney Asya, Uzakdoğu ve Pasifik Genel Müdür Yardımcılığı
OAGY=Ortadoğu Genel Müdür Yardımcılığı
ADGY=Afrika-Doğu Asya-Avusturalya Genel Müdür Yardımcılığı
KOAY=Kafkasya ve Orta Asya Genel Müdür Yardımcılığı
DAGY=Doğu Avrupa Genel Müdür Yardımcılığı
ABSY= AB Siyasi İşler Genel Müdür Yardımcılığı
ABKY=AB Katılım Süreci Genel Müdür Yardımcılığı
OABY=Orta Avrupa Genel Müdür Yardımcılığı
AVGY=Avrupa Genel Müdür Yardımcılığı
BAGY=Balkanlar Genel Müdür Yardımcılığı
ÇKGY=Çok Taraflı Kültür İşleri Genel Müdür Yardımcılığı
İKGY=İkili Kültür İşleri Genel Müdür Yardımcılığı
İEGY=Genel ve İkili Ekonomik İşler Genel Müdür Yardımcılığı
ÇEGY=Çok Taraflı Ekonomik İşler Genel Müdür Yardımcılığı
ESGY=Enerji, Su, Çevre İşleri Genel Müdür Yardımcılığı
EİGY=Ekonomik İşler Genel Müdür Yardımcılığı
PDGY=Protokol Düzenleme Genel Müdür Yardımcılığı
PRGY=Protokol Genel Müdür Yardımcılığı
KOGY=Konsolosluk Genel Müdür Yardımcılığı
KEGY=Konsolosluk Emlak Genel Müdür Yardımcılığı
STGB=Strateji Geliştirme Başkanlığı
İMAD=İdari Ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı
ARUD=Arşiv ve Ulaştırma Daire Başkanlığı
SGDB=Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı
DSAY=Dışişleri Merkez Saymanlığı
İSTEM=İstanbul Temsilciliği
PRD=Personel Dairesi Başkanlığı
ARYD=Araştırma ve Yayın Dairesi Başkanlığı
DEMB=Dışişleri Eğitim Merkezi Başkanlığı
DBİM=Dışişleri Bilgi İşlem Merkezi
DPİM=Dış Politika İncelemeleri Merkezi
DPDK=Dış Politika Danışma Kurulu
ENFD=Enformasyon Dairesi Başkanlığı
İADA=İstihbarat Ve Araştırma Dairesi Başkanlığı
TEKU=Teftiş Kurulu
SVSK=Savunma Sekreterliği
BÖZK=Bakan Özel Kalem Müdürlüğü
MÜZK=Müsteşar Özel Kalem Müdürlüğü
Denizcilik Dairesi
Sivil Havacılık ve Denizcilik Dairesi
Strateji Planlama Dairesi
Bölgesel ve Sınıraşan Sular Dairesi
Havacılık ve Denizcilik Sorunları Dairesi
Bilgi Sistemleri ve İletişim Dairesi
Silahların Kontrolü ve Silahsızlanma ve OSCE Dairesi
Konsolosluk ve Yasadışı Göç Kontrolü Dairesi
Batı Avrupa ve Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı Ülkeleri Dairesi
Askeri İşler Dairesi Başkanlığı(NATO-BAB]
Siyasi İnceleme Ve Değerlendirme Dairesi
T.C. Dışişleri Bakanları