Tarihçe
Kuruluşu
Türk Deniz Kuvvetleri, Osmanlı Devleti`nden miras olarak sadece harekat imkan ve kabiliyeti son derece sınırlı, az sayıda gemi devralmıştır. Bu gemilerin önemli bir kısmı İstiklal Harbi süresince Haliç`te enterne edilmiş; Haliç trafiğini aksatabileceği düşüncesiyle, Kontrol komisyonunun talebiyle İzmit`e gönderilen Yavuz muharebe kruvazörü, İstiklal Harbi sırasında İngilizler tarafından İzmit`ten Tuzla`ya çekilmiştir.Mudanya Mütarekesi`nin 11 Ekim 1922 tarihinde imzalanması ile birlikte 14 Kasim 1922 tarihinde Kasımpaşa`daki Bahriye Nezareti binası İstanbul Bahriye Kumandanlığı karargahı haline getirilmiş ve küçük tonajlı harp gemilerinin (Burakreis, Sakız, İsareis ve Kemalreis gambotları ile Taşoz sınıfı üç muhrip) bakım ve onarımlarının yaptırılarak harekata hazır hale getirilmesi için çalışmalar başlatılmıştır.
Ayrıca, bu çalışmalar paralelinde okul gemisi olarak kullanılması planlanan TCG Hamidiye Kruvazörü onarıma alınmıştır.
Lozan Antlaşması gereği, Boğazlar bölgesinin özel bir komisyon tarafından idare edilecek tarafsız bir statüde olması nedeniyle Marmara Denizi içinde Donanmaya ait üs teşkil edecek bir liman yapılmasına karar verilmiş ve bu maksatla en elverişli bölge olan İzmit Körfezi`nde uygun yerlerin fizibilite çalışmaları yapılmıştır. 1923 yılında Marmara Üssü Bahri ve Kocaeli Müstahkem Mevki Kumandanlığı adı altında yeni bir komutanlık İzmit`te teşkil edilmiş ve aslında kilise olan Fransız okul binasi satın alınarak, Komutanlık Karargahı bu binaya nakledilmiştir. İzmit Bahriye Kumandanlığı ise bu Komutanlığa bağlanmıştır.
İzmir Bahriye Kumandanlığı Karargahı, İstiklal Harbi`ni takiben Kordon Boyu`nda kiralanan bir bina içinde kurulmuştur. Bu komutanlık deniz emniyet ve müdafaa işlerini yürütmüştür. Emrine Mayın Grubu, Müstahkem Mevki Bahriye Müfrezesi, Uzunada İşaret İstasyonu, İzmir Atölyeleri ve Tayyare Bölüğü verilmiştir.
Donanma Komutanlığı, İstanbul Bahriye Komutanlığı binasında küçük bir bölümde faaliyet göstermiştir. Gemilerin hemen hepsi hurda durumda olduğundan bu Komutanlık öncelikle çalışmalarını gemilerin bakım ve onarımı üzerinde yoğunlaştırmıştır.
Cumhuriyet`in ilanından bir yıl gibi kısa bir süre sonra Mustafa Kemal Atatürk, 11 Eylül - 21 Eylül 1924 tarihleri arasındaki Karadeniz seyahatini Cumhuriyet Donanması`nın denize çıkan ilk gemisi olan Hamidiye Kruvazörü ile yapmıştır.
Mustafa Kemal Atatürk, Deniz Kuvvetleri gibi çok pahalı bir yatırım ve zaman gerektiren bir gücün bir anda oluşturulamayacağını çok iyi bilmekteydi. Bu nedenle, Deniz Kuvvetlerinin mevcut durumunu geliştirecek ve geleceğini planlayacak özerk bir Vekaletin kurulması gerekliliğine içtenlikle inanmaktaydı. Mustafa Kemal Atatürk`ün bu açık ve kesin desteğinden sonra, Kastamonu Milletvekili Ali Rıza Beyin önerisi ile Türkiye Büyük Millet Meclisi`nden 30 Aralik 1924 tarihinde Bahriye Vekaleti (Denizcilik Bakanlığı) yasası çıkarılmıştır. Bahriye Vekaleti, Milli Müdafaa Vekaletinden ayrı bir kuruluş olarak görev yapmaya başlamış, eğitim, tatbikat, denetleme gibi alanlarda Erkan-i Harbiye-i Umumiye Reisliği (Genelkurmay Başkanlığı)`ne bağlanmıştır.
Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Dönemi
Genelkurmay Başkanlığı Karargahında 1928 yılından 1949 yılına kadar Deniz Müsteşarlığı olarak temsil edilen Deniz Kuvvetleri, Yüksek Askeri Şura`nın 15 Ağustos 1949 günü almış olduğu tarihi bir kararla Deniz Kuvvetleri Komutanlığı olarak teşkil edilmiştir. Bu yeni teşkilatlanma, Türk Deniz Kuvvetlerinin çağdaş ve güçlü bir yapıya kavuşması yönünde önemi bir dönüm noktasıdır. Bu tarihten itibaren Deniz Kuvvetinin tüm yönetimini üzerine alan Deniz Kuvvetleri, mevcut kaynaklarını en rasyonel şekilde kullanarak her geçen gün daha da büyümüş, dünyadaki tüm gelişmeleri takip ederek, emin ve kararlı adımlar atmıştır.Türkiye Cumhuriyeti`nin 18 Şubat 1952 tarihinde Kuzey Atlantik Savunma Paktı (NATO)`na üye olması ile birlikte, Türk Deniz Kuvvetleri de NATO`ya üye olan ülkelerle ilişkilerini artırmış; kuvvet yapısını, eğitim doktrinini, imkan ve kabiliyetlerini geliştirmiş ve NATO standartlarında harekat icra edebilen bir hüviyet kazanmıştır.
Bu dönemde, 4 Nisan 1953 tarihinde TCG Dumlupınar denizaltısının Çanakkale Boğazı`nda İsveç şilebi Naboland ile çarpışması sonucu 81 denizaltıcı hayatını kaybetmiştir.
Deniz Kuvvetlerinin büyüyen ve gelişen ihtiyaçlarını karşılamak maksadıyla 1961 yılında Deniz Kuvvetleri Komutanlığı:
- Donanma Komutanlığı
- Kuzey Deniz Saha Komutanlığı
- Güney Deniz Saha Komutanlığı
- Deniz Eğitim ve Öğretim Komutanlığı
şeklinde dört ana ast komutanlık olarak yeniden teşkilatlandırılmıştır. Deniz Eğitim Komutanlığının ismi 1995 yılında Deniz Eğitim ve Öğretim Komutanlığı olarak değiştirilmiştir.
Kıbrıs Sorunu 1960`lı yıllarda yoğun olarak ülke gündemini işgal etmeye basladığında çeşitli ihtimaliyat planları yapılmış ve güçlü bir Çıkarma Filosunun tesis ve idamesi bir zorunluluk olarak ortaya çıkmıştır. Bu gelişmeler paralelinde, yurt içinde amfibi gemi ve araçlarının inşasına öncelik verilirken, yurt dışından da özellikle tank çıkarma gemisi tedariki yönünde planlamalar yapılmıştır. Türk Deniz Kuvvetleri, 1974 yılında Kıbrıs Barış Harekatı`nda kilit rol oynamış ve amfibi harekatı başarı ile gerçekleştirerek, amfibi ve kara birliklerinin emniyetle Kıbrıs`a çıkmasını sağlamış; aynı zamanda hem Kıbrıs`a yönelik düşman takviyesini engellemiş hem de kara harekatına deniz top ateş desteği sağlayarak, askeri ve siyasi hedeflerin ele geçirilmesinde büyük rol oynamıştır. Türk Deniz Kuvvetleri, harekat sırasında 67 mensubunu (54 denizci, 13 deniz piyadesi) ve TCG Kocatepe (D-354) muhribini kaybetmiştir.
1980`li yıllar Türk Deniz Kuvvetleri`nin Cumhuriyet dönemindeki gelişiminin tepe noktasına doğru ivme kazandığı yıllar olmuştur. Bu yıllarda, muhtelif modernizasyon projeleri gerçekleştirilmiş; Deniz Kuvvetlerinin harp silah ve araçlarında tek kaynağa bağlı kalmamak hedefine yönelik önemli adımlar atılmıştır. Gölcük Tersanesinde 1980 yılında inşa edilen 1000 tonluk Ay Sınıfı denizaltı, Türk denizaltıcılığının gelişim sürecinde önemli dönüm noktalarından birisini teşkil etmiş; yine Gölcük`te 1988 yılında inşa edilen ilk modern firkateyn olan TCG Fatih (F-242), Gölcük Tersanesinin uluslararası arenadaki prestijini daha da artırmıştır.
Bazı alanlardaki imkan ve kabiliyetlerini 1980`li yıllarda istenilen seviyeye çıkaramayan Türk Deniz Kuvvetleri, 1990`lı yılların sonunda gerçek anlamda bir açık deniz kuvveti hüviyeti kazanmıştır. Türk Deniz Kuvvetleri bu yıllarda harbe hazırlık seviyesi ve harekat kabiliyetini önemli ölçüde geliştirmiştir. Bu dönemde, Kara ve Hava Kuvvetleri ile yapılan müşterek harekata yönelik büyük ilerlemeler kaydedilmiş; Hava Kuvvetleri uçakları ile Orta ve Doğu Akdeniz de dahil olmak üzere, açık denizlerde müşterek harekat icra edebilme yeteneği artırılmıştır.
Bu dönemin en önemli gelişmelerinden birisi de, 1987 yılında Aksaz Deniz Üssü`nün Ege ile Akdeniz`i buluşturan stratejik bir mevkide tesis edilmesi olmuş; böylece, hem Türk Deniz Kuvvetleri hem de dost ve yabancı ülke gemilerini üs ve liman kolaylıkları açısından desteklemek üzere ilave bir yetenek kazanılmıştır.
Türk Donanması
Denizaltılar
- 11 adet GÜR sınıfı denizaltı(1`i inşaa halinde)
- 4 adet PREVEZE sınıfı denizaltı
- 6 adet AY sınıfı denizaltı
Zırhlılar
- Turgut Reis sınıfı pre-dreadnought zırhlısı
Kruvazörler
- TCG Yavuz (Alman SMS Goeben) muharebe kruvazörü
- Mecidiye sınıfı korumalı kruvazörler
Muhripler
- Taşoz sınıfı (Fransız Durandal) muhripler
- Muavenet-i Milliye sınıfı (Alman S.165/168) muhripler
- Kocatepe sınıfı (İtalyan yapımı) muhripler
- Tınaztepe sınıfı (İtalyan yapımı) muhripler
- Hisar sınıfı (İngiliz yapımı) muhripler
- Gaziantep sınıfı (Amerikan Gleaves) muhripler
- Paşa sınıfı (İngiliz M) sınıfı muhripler
- İstanbul sınıfı (Amerikan Fletcher) muhripler
- Muavenet sınıfı (Amerikan Allen M. Sumner) muhripler
- Tepe sınıfı (Amerikan Gearing/Carpenter) muhripler
Firkateyn ve Korvetler
Firkateyni]- 2 adet Berk sınıfı firkateyn
- 3 adet Gelibolu sınıfı (Alman Köln sınıfı) firkateyn
- 4 adet Yavuz sınıfı (MEKO 200T) firkateyn
- 4 adet Barbaros sınıfı (MEKO 200TN) firkateyn
- 8 adet Muavenet sınıfı (Amerikan Knox sınıfı) firkateyn
- 8 adet Gaziantep sınıfı (Amerikan Oliver Hazard Perry sınıfı) firkateyn
- 6 adet Burak sınıfı (Fransız D`Estienne d`Orves sınıfı) korvet
- 1 adet MİLGEM korvet (inşaa halinde)
Hücumbotlar
- 4 adet Rüzgar sınıfı hücumbotu
- 2 adet Martı sınıfı hücumbotu
- 9 adet Kartal sınıfı güdümlü mermi hücumbotu
- 4 adet Doğan sınıfı güdümlü mermi hücumbotu
- 2 adet Yıldız sınıfı güdümlü mermi hücumbotu
- 7 adet Kılıç sınıfı güdümlü mermi hücumbotu
Devriye Gemileri
- 4 adet 83-foot sınıfı devriye gemisi
- 6 adet Sultanhisar sınıfı devriye gemisi
- 4 adet AB-21 sınıfı devriye gemisi
- 12 adet AB-25 sınıfı devriye gemisi
- P-140 TCG Girne devriye gemisi
- 2 adet Yıldırım sınıfı devriye gemisi
- P-145 TCG Caner Gönyeli devriye gemisi
Mayın Harbi Gemileri
- 5 adet Mordoğan sınıfı mayın dökücü gemi
- N-115 TCG Mehmetçik mayın dökücü gemi
- 2 adet Bayraktar sınıfı mayın dökücü gemi
- N-110 TCG Nusret mayın dökücü gemi
- 2 adet Sarucabey sınıfı mayın dökücü gemi
- NL-125 TCG Osman Gazi mayın dökücü gemi
- 6 adet Karamürsel sınıfı mayın tarama gemisi
- 4 adet Trabzon sınıfı mayın tarama gemisi
- 12 adet Samsun sınıfı mayın tarama gemisi
- 4 adet Foça sınıfı mayın tarama gemisi
- 5 adet Engin sınıfı mayın tarama gemisi
- 6 adet Alanya sınıfı mayın tarama gemisi
Çıkarma Gemileri
- 2 adet Ertuğrul Sınıfı Tank Çıkarma Gemisi
- 2 adet Sarucabey Sınıfı Tank Çıkarma Gemisi
- 1 adet Osmangazi Sınıfı Tank Çıkarma Gemisi
- 25 adet Ç-117 Sınıfı Tank Çıkarma Gemisi
- 17 adet Ç-302 Sınıfı Mekanize Araç Çıkarma Gemisi
Yardımcı Gemiler
*ARASTIRMA GEMILERI
CESME SINIFI (CESME--CANDARLI)
CUBUKLU CLASS (CUBUKLU)
MESEHA CLASS*DESTEK GEMILERI
AKAR SINIFI AKARYAKIT TANK.(AKAR--YRB.KUDRET GUNGOR)
ALBAY HAKKI BURAK SINIFI AKARYAKIT TANK.(ALB.HAKKI BURAK--YZB.IHSAN TULUNAY)
SU TANKERLERI (CINAR-SOGUT-KAVAK)
NAKLIYE GEMISI (ISKENDERUN)*EGITIM GEMILERI
RHEIN SINIFI (SOK.MEHMET PASA--CEZAYIRLI GAZI HASAN PASA)
EGITIM BOTLARI*KURTARMA GEMILERI
DIVER SINIFI
BLUEBIRD SINIFI
CHANTICLEER SINIFI*ROMORKORLER
DARICA SINIFI
TERACE SINIFI
CHEROKKE SINIFI'
Askerler Birimler
Amfibi Deniz Piyade TugayıSualtı Taarruz Timi
Sualtı Savunma Timi