sürüngenler
Türkçe sürüngenler kelimesinin İngilizce karşılığı.[sürüngen] n. reptile, creeper, reptilian
Vücutları pul veya kemiksi plaklarla örtülüdür. Sürüngenlerin pulları üst derinin kornea tabakasının kalınlaşmasından meydana gelir. Aralarında bulunan yumuşak deri sayesinde gövdeleri rahatça eğilip bükülebilir. Karın pullarıysa çoğunlukla birbirinin üstüne biner. Bu durum yılanlarda sürünmeye yardımcıdır. Kaplumbağa ve timsahların vücutlarını örten kemiksi plakların yapısına alt deri de katılır. Kaplumbağaların baasını meydana getiren plaklar birbirine kaynamıştır. Timsahlarda ise birbirinden ayrıdır. Kertenkele ve yılanlarda pullu deri, büyümeye mani olduğundan zaman zaman atılarak yenilenir. Bu duruma gömlek değiştirme denir. Cansız pul ve levhalardan hasıl olan deri, terlemeye manidir. Vücut sıvılarının buharlaşmasını önler. Sürüngenlerde ter bezi bulunmadığından kurak ve sıcak bölgelerde rahatça yaşayabilirler.
Değişken vücut ısılı (soğukkanlı - heterotermi) omurgalılardan olan sürüngenler, evrimsel olarak Amfibyumlarla sabit vücut ısılı (sıcakkanlı - homeotermi) hayvanlar arasındaki geçiş sürecini, denizden karaya, kalıcı geçişi temsil ederler. Vücutlarının pul ya da benzer levhalarla kaplı olması nem kaybını enaz düzeyde tutmalarını sağlar, bu sayede kurak ortamlara oldukça iyi uyum sağlarlar.
Vücut ısılarını sabit tutacak metabolizmik mekanizmalara sahip olmadıkları için, vücut ısıları dış ortamın ısısına bağlı olarak değişkendir. Bu yüzden sürüngen türlerinin çok büyük bir kısmı dünyanın ılıman iklim kuşaklarında yaşamlarını sürdürür.
Tümü akciğerleriyle solunum yapan sürüngenlerin yumurtlayarak ürerler. Bazı türlerde yavruların yumurtadan çıkması, dişinin içinde gerçekleşir.
En eski sürüngen fosillerine Karbonifer Döneme tarihlenen kayaçlarda rastlanır. Karbonifer Dönemi izleyen Permiyen Dönem ve tüm Mezozoik Zaman boyunca, tür çeşitliliği yaygınlık yönünden hızlı bir evrimleşme göstermişler, Mezozoik Zaman'da karalardaki hakim türleri oluşturmuşlardır. Kretase Dönemi nin sonunda gerçekleşen (65 milyon yıl önce) K/T Olayı sonunda sürüngen türlerinin büyük bir bölümü yok olmuşsa da bugün gezegenimizde altıbin kadar alt türü yaşamaktadır.
Sürüngen grupları
- Sınıf Sauropsida
- Familya Captorhinidae (nesli tükenmiş)
- Familya Protorothyrididae - Hylonomus (nesli tükenmiş)
- Alt sınıf Anapsida
- Familya Mesosauridae (nesli tükenmiş)
- Takım Procolophonida - (nesli tükenmiş)
- ?Takım Testudines - Kaplumbağalar
- Alt sınıf Diapsida
- Üst takım Ichthyopterygia - (nesli tükenmiş)
- Infra sınıf Lepidosauromorpha
- Üst takım Sauropterygia - (nesli tükenmiş)
- Üst takım Lepidosauria
- Takım Rhynchocephalia - Tuatara
- Takım Squamata - kertenkeleler & yılanlar
- Infra sınıf Archosauromorpha
- Takım Crocodilia - Timsahlar
- Takım Pterosauria - (nesli tükenmiş)
- Üst takım Dinosauria - Dinozorlar