Seelow Tepeleri Muharebesi

Seelow Tepeleri
Muharebe
si (Almanca: Schlacht um die Seelower Höhen, Sovyet Seelow-Berlin Taarruz Harekatı'nın (16 Nisan - 2 Mayıs 1945) bir parçasıdır. II. Dünya Savaşı'nda geniş savunma mevzilerine yönelen son taarruzdur. Çatışmalar 16 - 19 Nisan tarihleri arasında üç gün sürdü. Mareşal Georgi Jukov'un 1. Beyaz Rusya Cephesi'nin bir milyona yakın askeriyle (1. Polonya Ordusu'nun 78.556 mevcudu dahil olarak), Berlin'in Kapısı olarak kabul edilen mevzilere taarruz etti. Bu taarruz kuvvetlerinin karşısında Alman 9. Ordusu'nun yaklaşık 110 bin askeri vardı. Alman 9. Ordu'su, Vistül Ordular Grubu'na bağlı olup General Busse komutası altında idi. Bu savaş, sık sık Oder-Neisse

Muharebe

si ile tek bir savaş olarak değerlendirilir. Seelow Tepeleri, Oder ve Neisse Nehirleri üzerindeki Sovyet kuvvetlerinin taarruz ettiği birkaç geçiş noktasından biriydi. Tüm savaşın en sert çatışmaları bu tepelerde yaşandığı görüşü hakimdir. Oder-Neisse

Muharebe

si, Berlin Savaşı'nın sadece açılış evresidir. Bu muharebenin sonucu, Alman 9. Ordu'sunun kuşatılması ve ardından gelen Halbe

Muharebe

si'dir. Harekat öncesi Doğu Prusya'daki Königsberg, 9 Nisan 1945 tarihinde Kızıl Ordu kuvvetlerinin kontrolüne geçmişti. Bu durum, Mareşal Rokossovski'nin 2. Beyaz Rusya Cephesi kuvvetlerini, Oder'in doğu kesimine taarruz için serbest bıraktı. Nisan'ın ilk iki haftası boyunca Sovyet kuvvetleri, savaş süresince gerçekleştirdikleri en hızlı yeniden konuşlanmayı başarmıştır. 2. Beyaz Rusya Cephesi, Schwedt'den Baltık Denizi'ne kadarki cephe hattını 1. Beyaz Rusya Cephesi'nden devralmıştır. Bu kuvvet kaydırması 1. Beyaz Rusya Cephesi'ni, kuvvetlerini eski cephe hattının güney yarısında, Seelow Tepeleri bölgesinde toplamasına olanak sağladı. Güneyde ise Mareşal İvan Konev'in 1. Ukrayna Cephesi, ana kuvvetlerini Yukarı Silezya'dan Niesse Nehri'nin kuzeybatı kesimine kaydırdı. Bu üç Sovyet Cephesinin kuvvetleri, toplamda 2,5 milyon asker, 6.250 tank, 7.500 uçak, 41.600 parça top ve havan, 3.255 Katyuşa roketatar ile 95.383 motorlu araçtır. 1. Beyaz Rusya Cephesi kuvvetleri, 9 muvazzaf ve 2 tank ordusu olmak üzere 77 piyade tümeninden oluşuyordu. Ayrıca 2 süvari, 5 tank ve 2 mekanize kolordu ile 8 topçu, 1 muhafız havan tümeni bünyesinde barındırıyordu. Cephenin 3.059 tank ve kundağı motorlu topu ile 18.934 parça top ve havanı vardır. Onbir ordudan 8'i Oder kıyılarında tertiplendi. Kuzeyde Sovyet 61. Ordu'su ve 1. Polonya Ordusu, Schwedt'den Oder ve Havel nehirlerini birleştiren yaklaşık 50 km.lik Finow Kanalı kesimini tuttu. Sovyet kuvvetlerinin Kustrin'deki köprübaşında, 47. Ordu, 3. ve 5. Vurucu Ordu ile 8. Muhafız Ordusu, buradan yapılacak taarruzun ana kuvveti olacaktı. Irmağın Guben'den güneye olan kesimini 33. ve 69. Ordular tutacaktı. İhtiyat olarak ise 1. ve 2. Muhafız Tank Orduları ile 3. Ordu tutulmuştur. Alman savunmasının en güçlü olduğu kesim olan Berlin otoyolu civarındaki yükseltilere 8. Muhafız Ordusu ile 5. Vurucu Ordu yanaştırıldı. Alman 9. Ordu'su Finow Kanalı'ndan Guben'e kadar olan, bir sonraki muharebeye (Seelow Tepeleri

Muharebe

si) konu olacak olan Seelow Tepeleri'nin de içinde olduğu mevzileri tutmaktadır. Bu Ordu'nun 14 tümeninin yanı sıra Frankfurt Garnizonundan oluşan bir kuvveti vardır. Ayrıca 587 tank ve 2.625 parça topu bulunmaktadır. Tanklardan 512'si harekata hazır durumda, 55'i tamirde ve 20'si nakil halindedir. Ordu bünyesine 695 adet uçaksavar bulunmaktadır. Bölgenin güney kesimi ise 4. Panzer Ordusu tarafından savunulan mevzilerle Sovyet 1. Ukrayna Cephesi kuvvetleri karşısındadır. Alman 9. Ordu'sunun bağlı olduğu Vistül Ordular Grubu Komutanı 20 Mart'ta değiştirildi, General Heinrici'nin yerine General Himmler atandı. General Heinrici, Alman silahlı kuvvetlerindeki en iyi savunma taktik ustalarından biri olarak görülüyordu. Doğru bir tespitte bulunarak Sovyet darbesinin Oder üzerinden, doğu - batı ana otobanı doğrultusunda, Seelow Tepeleri'ne doğru yapılacağını öngördü. Ve nehir hattını, sadece hafif bir avcı hattıyla perdeleyerek savunmaya karar verdi. Asıl savunmayı tahkim edilmiş Seelow Tepeleri'nde yapmak niyetindeydi. Bu tepeler, otobana hakimdi ve ırmak seviyesinden 48 m. yükseklikteydi. Diğer savunma hatlarını, kuvvetten tasarruf ederek Tepeler'e daha fazla asker yerleştirebilmek için ince tuttu. Oder Nehri'nin taşkın bölgesi, bahar ayları dolayısıyla dolmuştu. Alman istihkamcılar buradaki suyu akıtarak ovayı bir bataklığa dönüştürdüler. Bundan sonra geriye, Berlin yönünde üç savunma hattın mevzileri inşa ettiler. Son savunma hattı cephe hattının 15 - 25 km. gerisinde, Wotan Hattıydı. Bu savunma hatları anti tank engelleri, tanksavar mevzileri ve siper hatlarıyla örülmüştür. Muharebe Kızıl Ordu taarruzu, 16 Nisan 1945 sabahının erken saatlerinde binlerce topun ve Katyuşa roketlerinin yoğun bir ateşiyle başladı. Şafaktan hemen önce başlayan taarruzlarda 1. Beyaz Rusya Cephesi Oder geçişlerinden, 1. Ukrayna Cephesi ise Neisse geçişlerinden taarruz etti. 1. Beyaz Rusya Cephesi kuvvetleri daha güçlü kuvvetlerdi, bununla birlikte Alman savunmasının ana gövdesine taarruz ediyor oldukları için daha zor bir mücadeleye girdiler. Sovyet 1. Beyaz Rusya Cephesi kuvvetlerinin taarruzu başlangıçta birçok zor bir duruma düştü. General Heinrici ve General Busse, Sovyet topçu ateşinden önce ilk hat siperlerindeki birlikleri geri hatta almışlardı. Böylece Sovyet topçusunun ateşi boşluğa düşmüş oldu. Bataklık haline gelmiş olan arazi, Kızıl Ordu birliklerinin ileri hareketinde büyük bir engel teşkil etmiştir. Alman baraj ateşi de Sovyet kayıplarının ağır olmasına yol açtı. Taarruzun ağır gelişmesi karşısında Mareşal Jukov ihtiyat unsurlarını da muharebeye sürdü. Aslında bu birlikler, esas muharebe planına göre geride tutulacak, Alman hatları yarıldıktan sonra başarıyı derinlikte genişletmek için kullanılacaktı. Gün tamamlanmadan 4 - 6 km. arasında bir ilerleme sağlandı. Diğer yandan 3. Vurucu Ordu'ya bağlı 77. Piyade Kolordusu 8 km. bir ilerleme sağladı. Ancak, yine de Alman savunmasını ikinci hattına ulaşılamadı. Mareşal Jukov, muharebenin planlandığı gibi gitmediğini rapor etmek zorunda kaldı. Öte yandan güneyde, Mareşal Konev'in 1. Ukrayna Cephesi kesiminde Kızıl Ordu ileri harekatı planda öngörüldüğü gibi gelişmekteydi. Stalin, Mareşal Jukov'u kışkırtmak için, Mareşal Konev'e zırhlı ordularıyla kuzeye, Berlin'e taarruz etmesi talimatını verdiğini söyledi. 16 Nisan kayıpları: Zırhlı kayıpları: 71 tank ve kundağı motorlu top vuruldu İkinci gün, 1. Beyaz Rusya Cephesi kuvvetleri harekat öncesi planla uyumlu bir şekilde ilerlemeyi sürdürdüler. Alman 2. savunma hattı, 5. Vurucu Ordu ve 2. Muhafız Tank Ordusu tarafından 17 Nisan gecesi karanlık çökerken yarıldı. Bu gelişme, 8. Muhafız Ordusu'nun 4. Muhafız Piyade Kolordusu ve 11. Muhafız Tank Ordusu'nun 11. Tank Kolordusu için elverişli bir durum yaratmıştır. Diğer yandan 47. Ordu ve 3. Vurucu Ordu, kendi taarruz cephelerinde 4 - 8 km. ilerleme sağladılar. 17 Nisan kayıpları: Zırhlı kayıpları: 79 tank ve kundağı motorlu top vuruldu, 85'i arızalı, 15'i çeşitli nedenlerle muharebe dışı. Ancak güneyde 1. Ukrayna Cephesi kuvvetleri, Merkez Ordular Grubu'nun sol kanadını tutan 4. Panzer Ordusu'nu geriye atıyordu. Alman Merkez Ordular Grubu Komutanı General Schörner, 4. Panzer Ordusu'nu takviyede kullanabileceği iki ihtiyat panzer tümenini, merkez kesim için elde tutmaya devam etti. Bu karar savaşın gidişatında bir dönemeç olmuştur. Çünkü bu uygulamayla hem Vistül Ordular Grubu cephesi, hem de Merkez Ordular Grubu cephesi ve sağ yanı savunulamaz bir duruma düşmüştür. Alman birlikleri, 4. Panzer Ordusu ile birlikte geri çekilmedikçe Sovyet kuşatması da gelişmeyi sürdürmüştür. Mareşal Konev'in iyi gelişen taarruzuyla General Schörner'in savunması zayıfladı. Seelow Tepeleri'nin güneyinde General Heinrici'nin parlak savunması da giderek parçalandı. Alman ihtiyatları 11. SS Panzer Tümeni ve 23. SS Panzer Tümeni tarafından geliştirilen bir karşı taarruz sırasında Sovyet birlikleri Seelow Tepeleri'nin kuzey açığından dolaştılar. Kızıl Ordu birliklerinin 18 Nisan akşamına kadar kuzey kanatta 3 - 5 km. ve merkezde ise 3 - 8 km. ilerlemeleriyle Sovyet birlikleri, Alman savunmasının üçüncü ve son hattına da ulaşmış oldular. 18 Nisan kayıpları: Zırhlı kayıpları: 65 tank ve kundağı motorlu top vuruldu, 86'sı hasarlı, 13'ü çeşitli nedenlerle muharebe dışı. Ertesi gün, muharebenin dördüncü günü, 19 Nisan'da Kızıl Ordu birlikleri son Alman savunma hattını da yardılar. Artık Kızıl Ordu birlikleriyle Berlin arasında parçalanmış Alman birlikleri dışında bir şey kalmamıştı. Alman 9. Ordusu ve 4. Panzer Ordusu kalıntıları, 1. Beyaz Rusya Cephesi kuvvetleri ve karşısındaki savunma hatlarını yararak kuzeye dönen 1. Ukrayna Cephesi kuvvetleri tarafından kuşatılmış oldu. 1. Ukrayna Cephesi'ne bağlı diğer kuvvetler, batı yönünde ilerlemelerine devam ettiler. Bu aşamadan itibaren Alman Doğu Cephesi hattı diye bir şey artık kalmamıştır. Alman Doğu Cephesi'ndeki birliklerin kalıntıları kuşatılmış bir durumda direnmektedirler. 19 Nisan kayıpları: Sonuç Seeloww Tepeleri'ndeki Alman savunma hattı, Berlin dışındaki son önemli savunma hattıydı. General Heinrici savaştan önce, Seelow Tepeleri'nin takviyeler olmadan sadece üç ya da dört gün savunulabileceğini söylemişti. Fakat takviye alamadı. Kuzeybatı yönünde sadece 90 km. ilerdeki Berlin'e giden yol, 19 Nisan itibariyle Kızıl Ordu birlikleri önünde artık açıktır. Berlin, 23 Nisan'da tam olarak kuşatılmıştı ve savaşın son aşaması olan Berlin Harekatı başlamıştı. İki haftaya kalmadan Hitler intihar etti ve Avrupa'da savaş sona erdi. Savaştan sonra, Mareşal Jukov'u eleştirenler, 1. Beyaz Rusya Cephesi'nin otoban üzerinden Berlin yönündeki ileri harekatının durması, bunun yerine 1. Ukrayna Cephesi'nin Neisse Nehri üzerindeki köprübaşından Berlin üzerine yürümesi gerektiğini savunmaktadırlar. Böylelikle, Seelow Tepeleri'ndeki Alman kuvvetleriyle çatışmadan harekata devam edilecekti, Berlin yönündeki ileri harekat hem gecikmemiş olacaktı, hem de daha az kayıplara katlanılmak durumunda olunacaktı. Ancak 1. Beyaz Rusya Cephesi'nin cephesi oldukça dardı, dolayısıyla böylesi bir manevra mümkün olmayabilirdir. Kısacası esasen Stalin'in, Berlin'i Jukov'un alması yönündeki kararı eleştirilmektedir. Ayrıca bakınız * Halbe

Muharebe

si * Berlin Harekatı * Berlin

Muharebe

si Dipnotlar İngilizce Wikipedia maddesindan yararlanılmıştır. Battle of the Seelow Heights * The Battle for Berlin: End of the Third Reich - Earl F. Ziemke * Bitva za Berlin: Zavershayuschee srazhenie Velikoy Otechestvennoy Voyny (Battle for Berlin: Finishing battle of the Great Patriotic War). Moscow: AST. 2007 * Berlin 45-go.Srazheniya v logove zverya - Aleksey Isaev, * The Fall of Berlin, 1945 - Antony Beevor

Kaynaklar

Vikipedi

Seelow Tepeleri Muharebesi