Türkçe Bilgi: Rumeli Eyaleti

Rumeli Eyaleti Osmanlı Devletinin Avrupa topraklarındaki en büyük idari birimine verilen isimdir. Osmanlılar Rumeli’de ilk fetihlerini yaparken (1353-1359), Süleyman Paşa, bu kuvvetlerin başkumandanı sıfatı ile beylerbeyi durumunda idi. Daha sonra Sultan Birinci Murad döneminde, Edirne merkez olmak üzere, Rumeli eyaleti kuruldu. Lala Şahin Paşa da beylerbeyi tayin edildi. Bu beylerbeyliğin vazifesi, idari olmaktan ziyade, fetih harekatını devam ettirmek, yani İslam dinini yaymaktı. Bu yüzden beylerbeyiliğin sınır bölgelerine en seçkin komutanlar tayin edildi.

Avrupa’daki Osmanlı toprakları genişledikçe, Rumeli Beylerbeyliğinin devlet içindeki nüfuzu da arttı. Bu eyalet, Sultan İkinci Bayezid devrinde devletin en mühim idari birimi olurken, Rumeli Beylerbeyine de akranları arasında en üst rütbe verildi. Vezir payesiyle, paşalık ünvanı ve divan toplantılarına katılma hakkı tanındı. Bazı Rumeli Beylerbeyleri, aynı zamanda, veziriazamlık da yaptılar.

Beylerbeyiler, ilk zaptedilen yerleri Paşa Sancağı halinde bizzat idare ettikleri gibi, stratejik ehemmiyeti ön planda olan ve idari bir merkez olmaya elverişli bulunan kale ve şehirleri de, ehliyet ve kabiliyet sahibi beyler vasıtasıyla hakimiyetleri altında tutuyorlardı. On altıncı asır ortalarına kadar bölgedeki fethedilen bütün yerler, stratejik ehemmiyetlerine göre sancak haline getirilerek, Rumeli Beylerbeyliğine bağlandı. Kanuni Sultan Süleyman Han devrinin sonlarında, Macaristan’da yeni eyaletler teşkil edildi.

Osmanlı fethinden önce bölge halkı, zalim kral ve imparatorların zulümlerinden kaçıp, Rumeli’yi boşaltmaya başlamıştı. Bu yüzden kayda değer büyüklükte bir şehre tesadüf edilmeyen Rumeli bölgesinde ufak-tefek bazı yerleşim birimleri vardı. Fetihten sonra Aksaray tarafındaki yörükler, topluca Rumeli’nin boş arazisine yerleştirildi. Fethedilen yerlerde kimse aç ve açıkta bırakılmadı. Her taraf kısa zamanda imar edildi. Elde edilen vergi gelirinin iki-üç misli harcama yapılarak Rumeli adeta yeniden inşa edildi. Camisi, medresesi, imareti, hamamı, köprüsü mektebi, çeşmesi, kışlası, insanların ihtiyacı olan her şeyiyle Rumeli şenlendi. Temizlik ve güzellik, adalet ve güzel ahlak her tarafta yayıldı. Bazı Hıristiyan köylerinden Rumeli Ağası nezaretinde devşirilen çocuklar, Müslüman köylülerin yanlarına verilip bilahare acemi ocağına alınarak yetiştirildiler.

Beylerbeyilik merkezlerine (paşa sancağı), sancak merkezlerine ve kazalara kadılar tayin edildi. Nahiyelere naibler vazifelendirildi. Köy ve mahallelerde ise imamlara mesuliyet verildi. Kaza ve nahiyelerde sübaşılar asayişi temin ettiler. Tımar sahipleri iyi muameleleriyle toprakları şenlendirdiler.

Ayni Ali Risalesi’nde verilen rakamlara göre 16. asrın sonlarına doğru Rumeli toprakları 9274 kılıç olarak dirlik sahiplerine dağıtıldı. Rumeli eyaletinden cebelüleriyle birlikte 33.000 kişi sipahi ordusuna katılırdı. Ayrıca Rumeli’den on binin üzerinde yörük ve müsellem eşkinciyle bir o kadar da akıncı çıkardı. Rumeli Beylerbeyinin emrinde yaklaşık 60.000 kişilik bir ordu teşekkül ederdi.

Rumeli eyaleti, Kanuni devrinde; Paşa livası (sırasıyla; Edirne, Sofya, Manastır), Gelibolu, Silistre, Niğbolu, Vize, Sofya, Köstendil, Midilli, Semendire, İskenderiye (İşkodra), Avlonya, İlbasan, Ağrıboz, Tırhala, Prizen, Alacahisar, Vidin, Florina, Mora, Vilçitrin, Yanya, Karlıili, İzvornik, Hersek, Bosna, Selanik, Kızılca Müsellem, Voynuk, Çingane, Karadağ, Kefe veOhri sancakları olarak teşkilatlandırılmıştı.

On yedinci asırda Mora ve çevresindeki sancaklar, Rumeli’den ayrıldılar. On dokuzuncu asırda ise; Üsküp, Bosna, Selanik ve Yanya, Rumeli eyaletlerinden ayrılarak ayrı birer vilayet haline getirildi. Rumeli de, Ohri, Kesriye ve İşkodra’dan ibaret bir eyalet haline geldi. 1864’te vilayet sistemine geçilince de; Varna, Niş, Sofya, Tırnova, Rusçuk, Tolçu ve Vidin mutasarrıflıklarından meydana gelen Tuna vilayeti kuruldu. İşkodra ve Edirne 1878’de ayrı birer vilayet haline getirilince, Rumeli eyaleti tamamen ortadan kalktı ve Rumeli coğrafi bir tabirden ibaret kaldı.

Rumeli Eyaleti

İlgili konular

Rumeli

Vidin Eyaleti

Silistre Eyaleti

Mora Eyaleti

Manastır Eyaleti

Doğu Rumeli

Bosna Eyaleti

Niş Eyaleti