profesör
Yükseköğretim kuruluşlarında en üst aşamada olan öğretim üyesi:"Bu kırk yaşını geçmiş profesörleri ve ressamları kapıcı tanıyor."- P. Safa.
Sözcük , "bir sanat ya da bilim dalında en yüksek düzeyde uzman" anlamına gelen Latince professor'ün karşılığı olarak dilimize girmiştir. Uzun yazım biçimi "profesör" ile bir ünvan olarak ilk kez 1706 yılında , kısa yazım biçimi "prof." ile ise 1838 yılında kullanılmaya başlanmıştır.
Profesör, kanunen belli süreyi doldurmuş, bilimsel güç ve öğretim yeteneği sabit olmuş doçentler arasından (başvurma üzerine) seçilerek tayin edilir. Profesör olabilmek için şu şartlar aranır: 1. en az beş yıl üniversitelerde doçentlik yapmış olmak veya doçent unvanını kazandıktan sonra yedi yıl, uzmanlığıyle ilgili işte çalışmış olmak; 2. bilimsel değerini ve öğretim yeteneğini doçent olduktan sonraki çalışmaları ve yayımlarıyle tanıtmış olmak. Bu şartları yerine getiren doçentlere, başvurmaları üzerine, fakülte profesörler kurulunun kararı ve üniversite senatosunun onayı ile bir kadroya bağlı olmadan üniversite profesörü unvanı verilir; kadro varsa, profesör kadrosuna girer ve bu kadrodan maaş alarak profesörlere ait bütün haklardan yararlanır. Kadrosuz profesör olan kimseler maaşlarını doçentlik kadrosundan alırlar; fakat bunun dışında kadrolu profesörlerin bütün hak ve yetkilerine sahiptirler. Ancak bunun iki istisnası vardır: 1. doçent kadrosunda bulunan bir profesör rektör olamaz; 2. kürsüde kadrolu bir profesör varsa, kadrosuz profesör kürsü profesörlüğüne seçilemez. Ünivesite profesörlerinin görevleri şunlardır: 1. üniversite öğretim kurumlarında ders okutmak; 2. pratik çalışmaları, uygulama ve proje işlerini, laboratuvarları, seminerleri yönetmek; 3. bilimsel araştırmalar ve yayımlar yapmak veya yaptırmak.
Ülkemizde konu ; 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanununun , "Profesörlüğe yükselme ve atama" başlıklı 26. maddesi ile düzenlenmiştir.
Madde 0026: Profesörlüğe yükselme ve atama
a. Profesörlüğe yükseltilmede;
1. (17.08.1983 tarih ve 2880 sayılı Kanunun 11 inci maddesiyle değişen şekli.) Doçentlik unvanını aldıktan sonra en az beş yıl, açık bulunan profesörlük kadrosu ile ilgili bilim alanında çalışmış olmak,
2. İlgili bilim alanında uygulamaya yönelik çalışmalar ve uluslararası düzeyde orijinal yayınlar yapmış olmak,
3. Bir profesörlük kadrosuna atanmış olmak,
Gerekir.
Yukarıda (2) nci bentteki yayınlardan birisi başlıca araştırma eseri olarak belirtilir.
b. (29.05.1991 tarih ve 3747 sayılı Kanunun 3 üncü maddesiyle değişen şekli.) Profesörlük kadrosuna atama,
1. Açık profesörlük kadrosuna yukarıdaki şartları haiz doçentlerle, başka üniversitelerde en az 2 yıl hizmet etmiş profesörler atanabilirler.
2. Üniversitelerde veya yüksek teknoloji enstitülerinde profesörlük kadroları boşaldığında, rektörler boşalan kadroları ve o kadro ile ilgili olarak adaylarda aranacak nitelikleri, kadronun devamlı veya kısmi statüde olduğunu da belirterek ilan ederler.
3. Profesörlük kadrosuna başvuran adayların durumlarını ve bilimsel niteliklerini tespit etmek için üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü yönetim kurulunca en az üçü başka üniversitelerden veya yüksek teknoloji enstitülerinden olmak üzere ilan edilen kadronun bilim alanıyla ilgili en az beş profesör seçilir. Bu profesörler her aday için ayrı ayrı olmak üzere birer rapor yazarlar ve kadroya atanacak birden fazla aday varsa tercihlerini bildirirler. Üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü yönetim kurulunun bu raporları gözönünde tutarak alacağı karar üzerine, rektör atamayı yapar.