Politbüro
Almanca Politbüro kelimesinin İngilizce karşılığı.[politburo] n. highest lawmaking body of the Communist party in the former Soviet Union
Rusya`da ilk Politbüro, Ekim 1917 sonlarında Bolşevik Partisi Merkez Komitesi`nce hazırlanan ayaklanma sırasında kesintisiz ve esnek bir yönetim mekanizması sağlamak amacıyla oluşturuldu. Bu politbüro`nun yedi üyesi arasında Vladimir İlyiç Lenin, Lev Troçki ve Josef Stalin de vardı. Bolşevik ayaklanmasının başarıya ulaşmasıyla Politbüro dağıtıldı. Mart 1919`daki VIII. Parti Kongresi, Merkez Komitesi`ne kendi üyeleri arasından beş kişilik yeni bir Politbüro seçme talimatını verdi.Bu organın resmi görevi, Merkez Komitesi`nin olağan oturumlarını bakleyemeyecek kadar acil sorunlar konusunda karara varmaktı. Çok geçmeden parti ve devlet yönetiminde önemli bir konum üstlenen Politbüro, görev açısından Merkez Komitesi`ni gölgede bıraktı.
Sovyetler Birliği Komünist Partisi`nde (KPSS) gündemi hazırlayan, tartışılacak konularla ilgili belgeleri sağlayan ve Politbüro kararlarını alt kademelere aktaran organ parti sekreterliğiydi. Dolayısıyla KPSS genel sekreteri Politbüro`nun en etkili üyesi durumuna geldi. Bu makamı elinde tutan Stalin, Lenin`in 1924`te ölümünü izleyen iktidar mücadelesinin ardından Politbüro üzerinde denetleyici bir konum elde etti ve bu organın yanı sıra, bir bütün olarak partiyi de kesin egemenliği altına aldı.
Politbüro 1952`de kaldırıldı ve yerine, üye sayısı daha fazla olan Merkez Komitesi Prezidyumu getirildi. Ertesi yıl ölen Stalin`in tiranlığa vuran aşırı uygulamalarının son bulmasıyla bu yeni organ içinde ``kolektif yönetim`` anlayışına daha büyük önem verildi. Böylece Prezidyum 1964`te Nikita Kruşçev`i parti genel sekreterliğinden uzaklaştıracak ölçüde güç kazandı. Partinin en üst organı için 1966`da yeniden Politbüro adı benimsendi.
Politbüro`nun üyeleri görünüşte KPSS Merkez Komitesi`nce seçiliyordu. Ama gerçekte Politbüro varlığını kendi sürdüren bir organdı. Yeni alınacak üyeler ve görevden uzaklaştırılacak üyeler Politbüro`da belirleniyordu. Sovyet tarihinin büyük bölümünde 12-15 arası asıl üye ile 5-8 arasında aday üyeden oluşan Politbüro`nun yapısı 1990`daki değişikliklerle Sovyet cumhuriyetlerinin hepsinden birer temsilciyi kapsayacak biçimde genişletildi. Bazı üst düzey hükümet yetkilileri Politbüro`dan çıkarıldı; bu düzenlemenin amacı parti üyelikleri süren söz konusu yetkililerin, Devlet Başkanlığı Konseyi üyesi olarak taşıdıkları sorumluluklara ağırlık vermelerini sağlamaktı. Politbüro başkanı konumunda olan KPSS genel sekreteri, uygulamada SSCB`nin de lideriydi. Savunma bakanı, Sovyet gizli polis örgütü KGB`nin şefi, en önemli cumhuriyet ve kentlerin parti örgütü başkanları genellikle Politbüro üyeleri arasında yer alıyordu. Politbüro`nun gedikli üyeleri olan eski Bolşevik ideologların yerini 1980`lerin sonlarına doğru belirli bir teknik eğitim görmüş olan, ayrıca bürokraside uzun ve sadık bir hizmet sicili bulunan parti üyeleri aldı.
Doğu Avrupa`daki komünist ülkelerin politbüroları da biçim ve görev bakımından Sovyet modeline benzer bir yapıdaydı. Aynı modeli izleyen Çin`de ise Politbüro`ya bağlı Daimi Komite adlı ayrı bir organ vardır. Genellikle yedi üyeden oluşan Daimi Komite geniş yetkileyile hem Çin Komünist Partisi, hem de Politbüro içinde belirleyici bir rol oynar.