Osmanlı Döneminde Ölçü Birimleri

Osmanlı döneminde ölçü birimleri, Osmanlı İmparatorluğu'nda kullanılagelen ve ölçü ve tartıda devrime kadar Türkiye Cumhuriyeti'nde de kullanılan ölçü birimleridir. Bunların temelinde İslam Devleti'nin kullandığı dinar ve dirhem bulunmaktadır. Taşımanın zor olduğu ve seyahatlerin uzun sürdüğü eski zamanlarda şehirlerde kullanılan dinar ve dirhemler, birbirlerinden farklı olabiliyorken Muhammed bin Abdullah zamanında kullanılan dinar, 4,5479 g kütlesi olan altın bir sikke, dirhem de 2,97 g gümüş paraydı. Ağırlık birimleri

Okka

* 1 tonilato = 4 çeki * 1 çeki = 4 kantar * 1 kantar = 44 okka(kıyye) * 1 batman = 6 okka(kıyye) * 1 okka(kıyye) = 400 dirhem

Dirhem

Osmanlı Döneminde kullanılan 1 dirhem * 1 dirhem = 4 dönük * 1 dönük = 4 kırat * 1 kırat = 4 bakray * 1 bakray = 4 fitil * 1 fitil = 2 nekir * 1 nekir = 2 kıtmir * 1 kıtmir = 2 zerre Alan ölçüleri * 1 arşın (zirai)² = 0,57417 m² = 4 ayak² * 1 dönüm (yeni) = 2500 m² * 1 dönüm (büyük) = 2720 m² * 1 dönüm (atik) = 4 evlek = 1600 zirai² = 918,672 m² (bir kenarı 40 arşın (zirai) olan kare) * 1 atik evlek = 400 arşın² = 229,668 m² * 1 yeni evlek = 100 m² * 1 cerip = 3600 zirai² = 2067,012 m² * 1 ayak² = 144 parmak² = 0,14354 m² * 1 parmak² = 144 hat² = 0,00099751 m² * 1 hat² = 144 nokta² = 0,000006927 m² " 1 çarşı arşın² = 0,46240 m² * 1 urup² = 0,007225 m² * 1 kirah² = 0,0018062 m² * 1 endaze² = 0,422500 m² * 1 urup² = 0,0066015 m² * 1 ar=100 m 2 (100 metre kare) Hacim ölçüleri Türkiye'de ölçü birimlerinin değiştirilmesi Cumhuriyetten önce, Osmanlı Devleti'nde kullanılan ölçü birimleri Avrupa Devletleri'nin kullandığı ölçülerden farklıdır. Uzunluk ölçü birimi metre yerine arşın, ağırlık ölçüsü olarak da okka, batman, dirhem denilen ölçü birimleri kullanılıyordu. Dünya ülkelerinin çoğunda miladi takvim kullanırken, Türkiye'de hicri takvim kullanılıyordu. Saat olarak da Alaturka saat kullanılıyordu. Bu nedenle dünyada genel olarak kullanılan ölçü birimleri ve takvim ile uyum sağlanabilmesi için TBMM hazırladığı bir kanunla ölçü birimleri ve takvim sistemini değiştirerek bugün kullandığımız metre, kilogram, miladi takvim, saat gibi ölçü araçlarını kabul etmiştir.Her ne kadar Cumhuriyet öncesi kullanılan ölçü birimleri farklı olsa da Amerika Birleşik Devletleri Metrik olmayan kendi ölçü sistemlerini kullanmaya devam etmektedir.

Uzunluk birimleri

Metre hesabıyla çarşı arşını 68 cm'dir. Bina ve mimar arşını 75,8 cm'dir. Bu arşının uzunluğunda zamanla değişiklikler oldu. Üçüncü Selim Han abanoz ağacından bir mimar arşını yaptırdı. Bunun ölçü olarak kullanılmasını istedi ve kütüphaneye kaldırttı. Bunun bir tarafı 24 parmağa ve her parmak 10 hat'ta bölündü. Böylelikle bu bölümle basımevinde kullanılan punto büyüklükleri de alınabilecekti. Diğer tarafı sadece 20 eşit parçaya bölündü. Değerli kumaşları bilhassa ipekleri ölçmede endaze kullanılırdı (endaze 65,25 cm'dir). Türkiye'de 26 Mart 1931 tarih ve 1782 sayılı kanunla arşın ölçü birimi kaldırılıp yerine metre sistemi kabul edildi. 1933'ten sonra da arşının bütün çeşitleri tamamen ortadan kaldırılıp metre sistemine geçildi. Zirai mimari, arşın ve endaze ölçü birimlerinin ast ve üst katları aşağıda gösterilmiştir.

Kaynaklar

Vikipedi

Osmanlı Döneminde Ölçü Birimleri

Okka

Dirhem

Uzunluk birimleri

Kaynaklar

n - 2 yıl önce

Okka

Dönüm

Takvim, saat ve ölçülerde değişiklik

Osmanlı İmparatorluğu

Pera Müzesi

Salname

Ragusa Cumhuriyeti

Akçe

Osmanlı Döneminde Ölçü Birimleri