Olympe de Gouges (7 Mayıs 1748 - 3 Kasım 1793) Fransız yazar. Feminizm odaklı yazılarıyla büyük ün toplamıştır. 1791 yılında Fransız kadınlarının Fransız erkekleriyle eşit konuma getirilmesi ve eşit haklara sahip olmasını istemiş, bu isteğini kamuoyuna sunmuştur. Meclisin çıkardığı ``Erkek ve Yurttaş Hakları Bildirgesine cevaben ``Kadın ve Yurttaş Hakları Bildirgesini yayımlamıştır. Daha sonra fikirleri nedeniyle giyotin ile idam edilmiştir.
Hayatı
1748 yılında Fransa`nın güneyindeki Montauban`da doğmuştur. Babası kasaplık, annesi ise giyim işiyle uğraşmaktaydı. Küçük burjuva (``petit bourgeois``) bir ailenin kızı olan Olympe`nin ailesi ona "Marie Gouze" ismini vermişti. 1765 yılında çok genç bir yaşta Louis Aubry ile evlenmiş, fakat kısa bir süre sonra (18 yaşındayken) kocasını terk ederek Paris`e kaçmış ve burada "Olympe de Gouges" ismini almıştır. Paris`e gider gitmez yoğun çalışmalara daldı, makaleler, manifestolar ve sosyal bilince sahip önemli konulara odaklanmış oyunlar yazmaya başladı. Okuma yazma bilmediği ve okul eğitimi görmediği düşünülürse, bu çalışmalarının çoğunu okuma yazma bilen bir kişinin yardımıyla başarmış olmalıdır.1774 yılında kölelik karşıtı oyunu "``L`Esclavage des Ní¨gres``"i kaleme aldı. Kadın oluşu ve oyununun konusu nedeniyle oyunu 1789 Fransız Devrimi`nin başlangıcına kadar basılmamıştır. Evlilik dışı ilişkiler ve boşanma hakkı gibi cinsiyet ve kadın hakları ile ilgili konularda da eserler kaleme almıştır.
Fransız Devrimi`ni sevinçle ve umutla karşılamasına rağmen kısa süre sonra eşit hakların sadece erkeklere verildiğini, kadınların erkeklerle eşit statüye getirilmediğini gözlemleyince Fransız Devrimi`ne olan inancını ve umutlarını yitirdi. 1791 yılında kadınlar için eşit politik ve yasal hakları talep eden bir dernek olan ``Cercle Sociale katıldı. ``Cercle Social`` dönemin ünlü kadın hakları savunucusu Sophie de Condorcet`in evinde buluşurdu. Daha sonra ünlenecek "``Kadına darağacına çıkma hakkı tanınıyor; öyleyse kürsüye çıkma hakkı da olmalıdır``" sözünü ilk kez bu sıralarda söylemiştir. Bu sözü aynı yıl kaleme aldığı Kadın ve Yurttaş Hakları Bildirgesi`nin de 10. maddesini oluşturmuştur. Kadın ve Yurttaş Hakları Bildirgesi (``Dí©claration des droits de la Femme et de la Citoyenne``) o yıl (1791) meclis tarafından yayımlanmış olan Erkek ve Yurttaş Hakları Bildirgesi`ne (``La Dí©claration des droits de l`Homme et du citoyen``) bir cevap niteliği taşıyordu.
İnandığı her şeyin uğrunda sonuna kadar direnen, tutkulu ve heyecanlı bir kişiliği vardı. Dönemin kaotik ortamında adaletsiz olarak tanımladığı her işe karşı çıkmıştır. Karşı çıktığı konulardan biri de devrilen Fransa kralı 16. Louis`in (Louis XVI) idam edilmesiydi. Bu idama karşı çıkmasının nedeni tam olarak bilinmese de, başlı başına `idam cezası`na karşıydı ve ona göre siyasi strateji açısından da en iyisi kralın öldürülmemesiydi.
Fransız Devrimi sırasında yer alan adaletsiz ve vahşi olarak tanımlanabilecek birçok olay, ve bu olayları önleyemeyişi onda büyük bir rahatsızlık uyandırıyordu. Bu rahatsızlığı nedeniyle yazımı sertleşti ve meselelere çok daha şiddetli eleştiriler getirmeye başladı. Sonunda ``Le trois urnes, ou le salut de la Patrie, par un voyageur aí©rien`` isimli eseri nedeniyle Temmuz 1793`de tutuklandı. Aynı yılın Kasım ayında giyotin ile idam edildi.
Olympe de Gouges yoğun olarak kadın hakları için savaşmakla beraber kadın hakları konusuyla kendisini sınırlandırmamış, gördüğü her türlü haksızlığı eleştirmiş, sessiz kalmamıştır. Israrcı tutumu, yılmazlığı yönetimi rahatsız etmişti. Eserleri kadın ve insan hakları açısından büyük bir öneme sahiptir. Ayrıca Fransız Devrimi`nin ve dönemin kadına ve özgür düşünceye bakış açısını anlamak açısından da eserleri farklı bir önem arz eder.
Kaynakça
- womenhistory.about.com - Olympe de Gouges and the Rights of Woman
- Fatma Kayhan, "``Feminizm``", BDS yayınları, İZM`ler Dizisi.
- Ayrıca kaynakçası:
*Olivier Blanc: ``Olympe de Gouges.`` Paris. Syros. 1981 (Fransızca)
*Salomí© Kestenholz: ``Die Gleichheit vor dem Schafott: Potrí¤ts französischer Revolutioní¤rinnen.`` Luchterhand. Darmstadt. 1988.
Linkler
- Olympe de Gouges`in Kadın Hakları Bildirgesi, 1791 (İngilizce)
- Olympe de Gouges`in Yargılanışı ve Savunması (İngilizce)
