Eskiden yuvarlak çakıllar ya da meyve çekirdekleri bilye olarak kullanılırken, 18. yüzyılda mermer bilyeler yapıldı. Bilye oyunlarının adı ve kuralları oynandığı ülkeye göre değişiklik gösterir. Türkiye`de renkli cam bilyelere "misket" denir. En çok oynanan bilye oyunları ise “tumba”, “kuyu” ve “Üçgen”dir.
Bilye oyunlarında ortak nokta, bilyeyi yuvarlayarak başka bir bilyeye çarptırmak ve onu kazanmaktır. Bilye, kıvrılan işaret parmağının içine oturtulur ve başparmakla itilerek atılır. "Kaptan Oyunu"nda, bilyeler yerde açılan belirli sayıda çukura önceden saptanmış bir sıraya göre sokulmaya çalışılır. Bunu başaran oyuncu, rakibinin bilyesine atış yapma hakkı kazanır.
Genellikle cam veya demir bilyelerle oynanan oyunlardır. Bilye, misket dışında Ege yöresinde meşe olarakta adlandırılmaktadır. Çok değişik kurallarla oynanan çeşitleri vardır. Başlıcaları:
Terminoloji
- Dakka (kondik, gaflik, başlık, Eneke): Atış yapılan misket.
- Kemik: kemik misket 5 normal miskete tekabül eder.
- Baş: sağ veya solda bulunan en kenardaki miskettir. vurunca bütün misketler alınır.
- Baş altı: başın hemen yanındaki miskettir.
- baş altının altı: baş altının yanındaki miskettir.
- Öbür: başın olmadığı diğer kenardaki miskettir.
Takas değerleri
- Cam misket: eşdeğer
- Renkli misket: 2-5 misket
- Mika misket: 2-5 misket
- Demir misket: 5-8 misket
- Dev misket: 10-20 misket (cam, renkli, mika, demir olmasına göre değişir)
- Cüce misket: 2-5 misket (gene çeşidine göre değişir)
- Dakka (Başlık, gaflik) misket: ! bilya (en çok değer verilen misket olduğundan paha biçilemez.)
Misket oyunu
Misketler sırayla dizilir. Kaçarına oynanıyorsa her oyuncu o sayıda misket koyar sıraya. Daha sonra (tercihen) çocuk argosunda ``moloz`` adı verilen büyük misketlerle oyuncular misket sırası hizasından atış yapar ve en uzağa atan oyuncu ilk olmak üzere misket sırasına doğru atış hakkı kazanılır. Atışı son yapacak olan başı belirler, dizinin sağı veya solu. Eğer baş olarak sağ belirlenmişse atışı yapan vurduğu misketin solundaki bütün misketleri alır. Başaltı vurulursa baş hariç geri kalan... Ve bu şekilde herkes sırayla atış yapar. Eğer `kalan`, yani atışlar sonrasında yerde kalacak misketlere razı olan biri çıkmamışsa, yerde kalan misketleri almak üzere öte yandan da aynı kurallar çerçevesinde atışlar tekrarlanır. Misket oyunlarından en yaygınıdır.Şap
Şap oyunu istediğiniz kadar kişi ile oynanabilir bunu oyunu kuran oyuncu yapabilir.misketler şap denen yuvarlagın içine kaça oynanıyorsa dizilir ve birincilik için duvar kenarına misketleri atarlar kimin misketi daha öndeyse o kişi birinci olur ve sonuncu olan oyuncu şapın kaç oldugunu ve yemenin ne zaman oldugunu belirler.yani şapın kaç oldugu şu demektir:yuvarlagın içine 1 kez girersen oyunu kaybedersin tabiki şap 1 ise bunu az önce dediğim gibi sonuncu olan oyuncu belirler.ve yeme sonlu başlı derse oyundaki oyuncu yerden misket çıkarırsa diğer oyuncuyu vurur ve yerdekiler o oyuncunun olur yeme son derse oyunun içinde misket çıkarsa bile oyunun sonunu beklemelidir ve o zaman yerden misketi son çıkaran oyuncu rakibini vurmaya çalışır vurursa rakibinin yerden çıkardığı misketi alır.birde en başta hiç kimse yerden misket çıkartmadan birbirini vurursa kaynaşma olur yani ebeden yeni baştan atılır miskete.oyunun kuralı budur.Çukur
Çukur üçgenin 3 boyutlu şekli olarak düşünülebilir. Zor oyundur. Bir yumruk girebilecek büyüklükte bir çukur kazılır (ne fazla ne eksik). Her oyuncu çukura birer misket bırakır. Amaç misket atışlarıyla çukurdana†’ misket çıkarmaktır. Misket çıkarabilen oyuncu çukurdan çıkardığı misketi ve çukurdan misket çıkarabilmişse atış yaptığı misketi alabilir. Çıkaramayanınki çukura düşmüşse oraya ait olur. Onu ordan çıkarabilen alır.Zehir
Bir tür bilye oyunudur. Oyuncu sınır yoktur fakat 4 kişi olması önerilir.Yaklaşık 3 cm yarı çapta. 5 adet kuyu kazılır. Ortadakinin ismi genelde zehirdir. Zehire o el için gereken bahis konur (Örneğin 5 kemik)
6 - 8 metre ileriye bir çizgi çizilir. Bu çizgiye zehir hizasından oyuncular birer bilye atar, çizgiye en yakın oyuncu birinci olur ve ilk kuyudan itibaren zehir etrafındaki 4 kuyuyu dolaşır ve zehir e ulaşmaya çalışır.
Fakat oyun içinde diyelimki birinci oyuncu kuyuya giremedi, bu sefer diğer oyunculara geçer sıra.
Şayet diğer oyuncu bir kuyuya girmişse, başka bir oyuncuyu vurma hakkına shiptir ve vurduğu oyuncu oyundan çıkar, koydupğu bahsi alır. Zehire ilk ulaşan tüm bahisleri toplar.
