Lepton
İngilizce Lepton kelimesinin Fransızca karşılığı.n. lepton, particule élémentaire légère qui ne subit pas d'interactions fortes
Leptonların özellikleri
Bilinen üç lepton çeşnisi bulunmaktadır: elektron, müon ve tau. Her çeşni zayıf dublet olarak adlandırılan bir parçacık çiftine karşılık gelir. Dubletteki parçacıklardan birinin kütlesi ve elektrik yükü vardır ve ismi çeşni ile aynıdır (örneğin elektron). Diğeri nötrino olarak adlandırılan çok küçük kütleli ve yüksüz bir parçacıktır. Bu parçacıkların altısının da kendine ait karşı-parçacıkları vardır. Bilinen tüm yüklü leptonlar, parçacık veya karşı-parçacık olmasına bağlı olarak artı veya eksi, bir birim elektrik yükü (e) taşır. Tüm nötrinolar veya karşıt-nötrinolar sıfır elektrik yükü taşır. Yüklü leptonların her uzay boyutu için iki olası spin durumu vardır, öte yandan nötrinolar tek bir helisite durumunda bulunur (tüm nötrinolar sol-elli, tüm karşıt-nötrinolar ise sağ-ellidir)Lepton kütleleri Koide formülü olarak adlandırılan basit bir denkleme uyarlar, ancak bu durumun nedeni henüz temel ilkeler ile açıklanabilmiş değildir.
Parçacık etkileşimlerinde her bir çeşni için etkileşime giren ve çıkan lepton sayısının aynı kaldığı görülür. Bu durum lepton sayısının korunumu yasası olarak adlandırılır. Farklı çeşniler için lepton sayısı korunumu (örneğin elektron sayısı veya müon sayısı) ilkesinin nötrino salınımları gibi bazı özel durumlarda çiğnenebilmektedir. Bu durumda tüm çeşnilere ait lepton sayısı korunumu daha geçerli bir korunum yasasıdır; ancak bu ilke de Standart Model`de kiral anomalisi ile ifade edilen görüngüden ötürü küçük ölçüde çiğnenebilmektedir.
Lepton-ayar bozonu bağlaşımları çeşniden bağımsızdır. Bu özellik lepton evreenselliği olarak adlandırılır ve özellikle SLC ve LEP deneylerinde tau ve müon bozunum süreleri ve Z-bozonu kısmi bozunum genişliği ölçümleri ile sınanmıştır.
Leptonlar
| Parçacık / antiparçacık | Nötrino / antinötrino | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İsim | Sembol | Elektrik yükü (e) | Kütle (MeV) | İsim | Sembol | Elektrik yükü (e) | Kütle (MeV) |
| Elektron / Pozitron | aˆ’1 / +1 | 0.511 | Elektron nötrino / Elektron antinötrino | 0 | <0.000003 | ||
| Müon / Antimüon | aˆ’1 / +1 | 105.6 | Müon nötrino / Müon antinötrino | 0 | <0.19 | ||
| Tau / Antitau | aˆ’1 / +1 | 1777 | Tau nötrino / Tau antinötrino | 0 | <18.2 | ||
Etimolojik Köken
Oxford İngilizce Sözlüğüne göre "lepton" ismi (Yunanca ``leptos`` kelimesinden) ilk olarak Lí©on Rosenfeld adlı fizikçi tarafından 1948 yılında kullanılmıştır:``Following a suggestion of Prof. C. Mí¸ller, I adopt - as a pendant to "nucleon" - the denomination "lepton" (from λεπτός, small, thin, delicate) to denote a particle of small mass.``Rosenfeld, Lí©on (1948). Nuclear Forces. Interscience Publishers, New York, xvii.
İsim protonun yaklaşık iki katından ağırlığında olan tau leptonunun 1970`lerde keşfedilmesinden önce ortaya çıkmıştır.
İlgili maddeler
Kaynakça
Temel_parçacıklar