Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü

Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü ya da kısaca KGAÖ (İngilizce: Collective Security Treaty Organisation), 7 Ekim 2002 tarihinde altı Bağımsız Devletler Topluluğu ülkesi (Rusya Federasyonu, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Beyaz Rusya ve Ermenistan) tarafından kurulan hükümetlerarası askeri ittifaktır. Örgüt'ün temelleri 15 Mayıs 1992 tarihinde Özbekistan’ın başkenti Taşkent’te imzalanan Kolektif Güvenlik Anlaşması'na dayanmaktadır Rusya Federasyonu'nun, 7 Mayıs 1992'de Rusya Federasyonu Silahlı Kuvvetleri'nin kuruluşuna ilişkin yayınladığı bildiride, BDT üyesi ülkeler ortak güvenlik anlaşması yapılmaya davet ediliyordu. Ortak güvenliğe ilişkin Rusya'nın talebi doğrultusunda, 15 Mayıs 1992'de Taşkent'te Devlet Başkanları Konseyi toplandı. Bu zirvede altı üye ülke (Rusya Federasyonu, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan ve Ermenistan) Kolektif Güvenlik Anlaşması (Taşkent Anlaşması)'nı imzaladılar. Bu anlaşmayla taraflar kendi aralarında yeni bir askeri ittifak kurmuş oluyordu. 07 Ekim 2002 tarihinde, Beyaz Rusya, Ermenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya ve Tacikistan devlet başkanları Taşkent’de Kolektif Güvenlik Anlaşmaları Örgütü’nü (KGAÖ) kurdular. İmza atan ülkeler, başka herhangi bir askeri ittifak ya da ülkeler grubuna dahil olamazlar. Bu ülkelerden herhangi birisine karşı gerçekleştirilen bir saldırı, tüm üye ülkelere gerçekleştirilmiş gibi karşılanır. Mayıs 2007’de KGAÖ genel sekreteri Nikolay Bordyuja “KGAÖ açık bir organizasyondur. İran’ın birliğimize başvurması halinde, başvurusunu değerlendiririz.” açıklamasıyla, İran’ın katılabileceğini belirtmiştir. Eğer İran katılsaydı, eski Sovyetler Birliği ülkelerinden olmayan ilk üye ülke olacaktı. 28 Mayıs 2010 tarihinde Ukrayna Dışişleri Bakanı Kostyantin Hrişenko, Ukrayna'nın KGAÖ'ye katılmayı planlamadığını belirtti. 03 Haziran 2010 tarihinde Ukrayna Parlamentosu Ukrayna'nın herhangi bir askeri birliğe üye olmasını yasaklamış ancak askeri ittifaklarla işbirliği yapmasına izin vermiştir.

Tarihçe

KGAÖ, Bağımsız Devletler Topluluğu çerçevesinde, Ermenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Rusya Federasyonu ve Tacikistan tarafından 15 Mayıs 1992 tarihinde Taşkent’de imzalanan Kolektif Güvenlik Anlaşması (KGA) doğrultusunda gelişmiştir. Azerbaycan, anlaşmayı 24 Eylül 1993 tarihinde; Gürcistan 9 Aralık 1993 tarihinde ve Beyaz Rusya 31 Aralık 1993 tarihinde imzalamıştır. Anlaşma, 20 Nisan 1994 tarihinde yürürlüğe girmiş; 01 Kasım 1995 tarihinde BM sekreterliğince kaydedilmiştir. KGA uzatılmadığı sürece 5 yıllıktır. 02 Nisan 1999’da sadece 6 ülke anlaşmayı bir beş yıllık daha uzatmak üzere yenilemiştir. Azerbaycan, Gürcistan ve Özbekistan anlaşmayı yenilemeyi reddetmiş ve çekilmişlerdir. Aynı zamanda Özbekistan, 1997 yılında Gürcistan, Ukrayna, Azerbaycan ve Moldova tarafından kurulan ve geniş ölçüde bölgedeki Rus etkisine karşı kurulmuş görünen GUAM Demokrasi ve Ekonomik Kalkınma Örgütü’ne katılmıştır. Özbekistan daha sonra 2005 yılında GUAM’dan da çekilmiştir.

İşleyiş

Örgütün Organları: Kolektif Güvenlik Konseyi, Dışişleri Bakanları Konseyi, Savunma Bakanları Konseyi ve Güvenlik Konseyi Sekreterleri Komitesi’dir. Örgütün daimi görevli organı ise Örgüt Sekreterliğidir. En yüksek karar organı “Konsey” olarak anılan Kolektif Güvenlik Konseyi’dir. Konsey Başkanlığı görevi ise, bir sonraki olağan toplantıya kadar konsey toplantısının yapıldığı ülkenin devlet başkanı tarafından yürütülmektedir. Örgütün tüzüğünde organizasyonun amaç ve görevleri arasında uluslararası terörizmle ve diğer geleneksel olmayan tehditlerle mücadele kuvvetlerinin koordinasyonu ve birleştirilmesi hususunun bulunması prensip olarak önemlidir. Olası bir saldırı halinde üye devletler anlaşmanın 4. maddesine göre saldırgan güçlerin askeri harekatlara son vermesini sağlamak için gereken önlemleri alacaktır. Bu madde güvenliğin bütününü kastederek, bir üye devlete yapılan saldırının tüm üye devletlere yapılmış bir saldırı olarak değerlendirileceğine vurgu yapmaktadır. Bu maddeden dolayı KGAÖ, NATO karşıtı askeri yapı olarak görülmektedir. Güvenlik alanında çalışan AGİT, BM Güvenlik Konseyi Antiterör Komitesi, Avrasya Ekonomi Topluluğu, Şangay İşbirliği Örgütü, Bağımsız Devletler Topluluğu ve Uluslararası Göç Örgütü uluslararası kurum ve kuruluşları ile işbirliği kurmak için çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’nün şekillenmesi ve gelişimindeki mantıksal adım, Kolektif Güvenlik Konseyi’nin kararına istinaden 2001 yılında “Kolektif Güvenlik Orta Asya Bölgesi Acil Müdahale Kolektif Gücü”nün kurulması olmuştur.

Güncel Gelişmeler

2005 yılında KGAÖ üyeleri ortak askeri tatbikat gerçekleştirdiler. 2005 yılında Özbekistan GUAM’dan çekilerek 2006 yılında Rusya’ya daha yakın olmak için KGAÖ’ye katılmıştır. 2007 yılında Kırgızistan dönüşümlü başkanlığı devralmıştır. KGAÖ Şangay İşbirliği Örgütü ile güvenlik, suç ve uyuşturucu kaçakçılığı gibi konularda işbirliğini geliştirmek üzere Tacikistan’ın başkenti Duşanbe’de 2007 yılı ekim ayında bir anlaşma imzaladı. 6 Ekim 2007’de, KGAÖ üyeleri, BM himayesinde olsun ya da olmasın üye ülkelerde konuşlandırmak üzere bir barışı koruma gücü oluşturacak şekilde genişlemesinde mutabık kaldılar. Genişleme, aynı zamanda tüm üyelerin Rus silahlarını Rusya ile aynı fiyattan satın almasına izin verecekti. 29 Ağustos 2008’de Rusya, KGAÖ'nün Abazya ve Güney Osetya’nın bağımsızlığını tanıyacağını duyurdu. Üç gün önce 26 Ağustos'ta, Rusya Gürcistan'dan ayrılan Abazya ve Güney Osetya’nın bağımsızlığını tanıdı. 05 Eylül 2008’de, Ermenistan Moskova’daki KGAÖ toplantısında, dönem başkanlığını devraldı. 10 Aralık 2010 tarihinde, üye ülkeler bir takım ortak anlaşmaların yanında KGAÖ barışı koruma gücünü kuran bir bildiriyi onayladılar. 21 Aralık 2011 tarihinde, Rusya yeni yabancı askeri üslerinin Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü üye ülkelerin topraklarına kurulmasını veto etme hakkı kazandı. Ayrıca Kazakistan dönem başkanlığını Beyaz Rusya’dan devraldı. 28 Haziran 2012 tarihinde Özbekistan KGAÖ üyeliğini askıya aldı.

Üye Ülkeler

* Beyaz Rusya (2002) * Ermenistan (2002) * Kazakistan (2002) * Kırgızistan (2002) * Rusya (2002) * Tacikistan (2002)

KGA’yı imzalayan KGAÖ’ye üye olmayan ülkeler

* Azerbaycan (katılım 1994, ayrılma 1999) * Gürcistan (katılım 1994, ayrılma 1999) (NATO’ya katılmayı planlıyor) * Özbekistan (katılım 1994, ayrılma 2012)

Kaynaklar

Vikipedi

Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü

Tarihçe

İşleyiş

Güncel Gelişmeler

Üye Ülkeler

KGA’yı imzalayan KGAÖ’ye üye olmayan ülkeler

Kaynaklar

Güneydoğu Asya Antlaşması Teşkilatı

Şanghay İşbirliği Örgütü

8 Ekim

Uluslararası İlişkiler

NATO

Bağımsız Devletler Topluluğu

Moldova

Ermenistan

Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü