Türkçe Bilgi: János Kádár

János Kádár (asıl adı: János Csermanek, d. 26 Mayıs 1912; Fiume, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Rijeka,

- ö. 6 Temmuz 1989, Budapeşte, Macaristan), Macar siyasetçi; Macaristan başbakanı (1956-58; 1961-65) ve Macaristan Sosyalist İşçi Partisi'nin birinci sekreteri (1956-88). 1956'da SSCB karşıtı Imre Nagy hükümetinden Sovyet yanlısı rejime geçişte önemli rol oynamıştır. Biyografi 1912'de Avusturya-Macaristan İmparatorluğu sınırları içinde kalan Fiume'de doğdu. Makine teknisyeni olan Kádár 1931'de o sırada yasadışı olan Macaristan Komünist Partisi'ne girdi. Sonraki 12 yıl boyunca birçok kez tutuklandı. 1942'de partinin Merkez Komitesi'ne, 1945'te ise Politbüro'ya alındı. Savaştan sonra içişleri bakanı oldu (1949). 1950'de Stalincilerle anlaşmazlığa düşünce partiden çıkarıldı, tutuklandı (1951-53); bu sırada işkence gördüğü ileri sürüldü. 1954'te yeniden saygınlığına kavuşan Kádár, Imre Nagy'nin 23 Ekim 1956 ayaklanmasından sonra kurduğu kısa ömürlü hükümette görev aldı. 4 Kasım'da Sovyet birlikleri ülkeyi işgal edince Nagy hükümetinden ayrılarak SSCB'nin gözetimi altında yeni bir hükümet oluşturdu ve ayaklanmayı bastırmak için baskıcı önlemlere başvurdu. 1958'e değin başbakan olarak görev yaptı. Kádár, Rus birliklerinin müdahalesini bir karşıdevrim tehlikesini öne sürerek haklı göstermeye çalışmışsa da, rejimi liberalleştiren ve iktisadi alanda belirgin ilerlemeler sağlayan bir reform siyaseti uyguladı. 1961'den 1965'e değin bir dönem daha başbakanlık yaptı. Kádár başa geçmesini izleyen ilk haftalarda fabrikalarda işçi konseyleri kurulması, kolektifleştirmenin getirdiği zorlamaların kaldırılması, tüketim mallarının artırılması ve SSCB ile ekonomik ilişkilerin yeniden düzenlenmesi gibi sözler verdi. Ama Doğu Bloku ülkelerinin Ocak 1957'de Budapeşte'de yaptığı toplantıdan sonra Macaristan'ın sosyalist sistem içindeki yerini daha fazla vurgulayan bir program benimsemek zorunda kaldı. Bu nedenle dış politikada Moskova çizgisine bağlı kalmakla birlikte, içeride bağımsız ve esnek politikalar izleyerek belirli bir özgürlük ortamı sağladı. Yaşam düzeyini yükseltmeye çalıştı, ekonomide SSCB'de uygulanan liberalleştirmeden daha ileriye giderek Yeni Ekonomik Mekanizma aracılığıyla piyasa ve özel mülkiyet alanını genişletti. Aynı dönemde Batı'yla ticari ve kültürel ilişkiler de gelişti. Daha önceki Stalinci parti önderlerinden farklı olarak siyasi gözetimi olabildiğince azalttı, zamanla ifade özgürlüğü üzerindeki kısıtlamaların bir bölümünü de kaldırdı. Kádár'ın iktidarı döneminde Macaristan'ın kültürel ve ekonomik yaşamında önemli canlanma görüldü. Devlet denetimindeki ekonominin birçok sektöründe 1960'lardan sonra karlılığı hedefleyen uygulamalara geçildi. Ekonomik reformlar sonraki yıllarda üretkenlik düzeyinde beklenen yükselmeyi sağlayamadığı gibi birçok malda uygulanan sübvansiyon sistemi ağır bir yük oluşturmaya başladı. Bu durum 1980'lerde merkezi planlamadan daha köklü bir kopuşu gündeme getirdi. Öte yandan Sovyet etkisinin zayıflamasına bağlı olarak siyasal sistemde bir dönüşüm sürecine girildi. Yönetim kademelerindeki önemli değişikliklerin yenı sıra çok partililik ve serbest seçimler gibi kapsamlı siyasi reformlar benimsendi. Yeni reformcu akımın önde gelen temsilcisi olarak Haziran 1987'de başbakanlığa getirilen Károly Grósz, 1988'de Kádár'ın yerine parti birinci sekreteri oldu. Daha çok törensel niteliği olan parti başkanlığına getirildi, 1989'da ise parti başkanlığından ve Merkez Komitesi'ndeki görevinden de alındı. Kaynaklar * İngilizce Vikipedi, [http://en.wikipedia.org/wiki/Janos_Kadar János Kádár maddesinden tercüme edilmiştir. * Encyclopædia Britannica

Kaynaklar

Vikipedi

János Kádár

János Kádár Hakkında Detaylı Bilgi

Kaynaklar