Malzemesi, Boyutları, Sembolün Anlamı
İstiklal madalyası oval şeklindedir. Pirinçten yapılmıştır. Çapı 35x40 mm, ağırlığı 15.55 gramdır.
İstiklal Madalyası`nın şekli mecliste uzun tartışmalar sonucu belirlenmiştir. Bu işle Mustafa Kemal tarafından İstiklal Madalyası yasa tasarısını hazırlamak için görevlendirilen Mustafa Necati Uğural ilgilenmiştir.
Ön yüzünde; üstte Ankara şehrinin, ortada TBMM Binası`nın resmi bulunan madalyanın arkasında zafer ve barışa işaret eden güneş ışınları görülmektedir. Meclis`in sağında 23 Nisan, bilgiyi, orak ve tırpanlar tarıma önem verileceğini, iki taraftaki meşaleler de barışı anlatır. En altta kağnısıyla birlikte bir köylü kadını görülmektedir.
Madalyanın öteki yüzünde ay yıldızla çevrilmiş olarak Misak-ı Milli sınırlarını gösteren Türkiye Haritası vardır. Bu harita üzerindeki tek yıldız Ankara şehrini işaret etmekte, yıldızdan çıkan ışınlardan birisi Kars`a kadar uzanmaktadır. En altta madalyanın yapılış yılı olan 1 Teşrinisani 1338 (1 Kasım 1922) tarihi bulunmaktadır.
Kurdelalar
T.B.M.M`ce verilen ilk madalyaların kurdela rengi yeşildir. Ancak daha sonra milletvekillerine yeşil, cephede bulunanlara kırmızı, cephe gerisinde çalışanlara beyaz renkte kurdelası olan madalyalar verilmiştir. Cephede görev almış milletvekillerinin madalya şeritleri yarı kırmızı, yarı yeşil renklidir.Kimlere Verilir?
15 Mayıs 1919`dan 9 Eylül 1922 tarihine kadar süren Kurtuluş Savaşı`nda cephede veya cephe gerisinde kahramanlık ve fedakarlık gösterenlere İstiklal Madalyası verilmiştir.20 Kasım 1920`den itibaren 1926 yılına kadar, milletvekili, kuvay-ı milliyeci, PTT memuru, mülk-i amir ve askerlerden oluşan toplam 6920 kişi TBMM tarafından İstiklal Madalyası ile ödüllendirilmiştir. 1968`de 1005 sayılı yasanın (1 Mart 1968 tarihi itibariyle) kabulüne kadar geçen 47 yıl içinde 17.557`si subay-astsubay ve 77.704`ü erbaş ve er olmak üzere toplam 95.261 kişiye “İstiklal Madalyası” verilmiştir.
30 Ocak 1929 gün ve 3579 sayılı kanun gereğince; Kurtuluş Savaşı`nda milli orduda görev alan alay sancaklarına da birer İstiklal Madalyası verilmiştir.
Türkiye`de ayrıca İstiklal Madalyası sahibi iki şehir bulunmaktadır. Bunlar Kahramanmaraş ve İnebolu`dur.
Kahramanmaraş, 21 Ocak 1920 - 11 Şubat 1920 arasında kurtuluş mücadelesi vererek şehri Fransız işgalinden kurtaran halkın kahramanlığı nedeniyle 5 Nisan 1925`te kırmızı şeritli istiklal madalyası ile ödüllendirildi. Kurtuluş Savaşı sonrasında Meclis`ten gelen şehirde Kurtuluş Savaşı`na katılanların bildirilmesi şeklindeki yazı üzerine toplanan şehrin ileri gelenlerinin “Maraş`ta Milli Mücadele`ye katılmayan tek bir fert bile yoktur” cevabı üzerine T.B.M.M, madalyayı fertlere değil bütün şehir halkına verme kararı almıştır. 1925`ten beri 12 Şubat`ta gerçekleşen törenlerde şehrin İstiklal Madalyası bayrağa törenle takılarak bu olay canlandırırlı.
İnebolu ise 9 Nisan 1924 tarihli TBMM kararıyla İnebolulu kayıkçıların gayretleri ve başarıları nedeniyle beyaz şeritli istiklal madalyası ile ödüllendirilmiştir. Madalya, İnebolu Belediyesi`nde muhafaza edilmektedir. Her yıl 9 Haziran`da tören alanında istiklal madalyası ile birlikte verilen berat açılıp okunur.
İstiklal Madalyası, madalya sahibinin ölümü üzerine; varsa erkek oğullarından en büyüğüne, erkek oğlu yoksa kız çocuklarından en büyüğüne, kız çocuğu da yoksa babasına, o da yoksa annesine, o da yoksa karısına miras yoluyla intikal eder.
İlk İstiklal Madalyası Sahipleri
T.B.M.M. 1. Dönem üyelerinden bazılarına İstiklal Madalyası verilmesi için Gazi Mustafa Kemal Paşa tarafından yazılan tezkere, TBMM`nin 21 Kasım 1923 Çarşamba günü 65. toplantısında görüşülmüş ve yapılan oylama sonucunda Mustafa Kemal ve 23 arkadaşına kırmızı-yeşil şeritli İstiklal Madalyası verilmesi oybirliğiyle kabul edilmiştir.Buna göre, TBMM Birinci Devre üyelerinden olup Batı Cephesi`nin Kuzey Grubu`nda yararlık gösteren asker milletvekilleriyle, sivil şahıslara 66 sayılı yasanın ikinci ve beşinci maddelerine dayanılarak İstiklal Madalyası verilmiştir.
Kırmızı-yeşil şeritli İstiklal Madalyası verilen kişiler şunlardır:
- 1. Gazi Mustafa Kemal Paşa(Ankara)
- 2. Fevzi Paşa (Çakmak) (Kozan)
- 3. İsmet Paşa (İnönü) (Edirne)
- 4. Ali Fuat Paşa (Cebesoy) (Ankara)
- 5. Kazım Karabekir Paşa (Karesi)
- 6. Refet Paşa (Bele) (İzmir)
- 7. Fahrettin Paşa (Altay) (Mersin)
- 8. Ali Çetinkaya (Karahisarı Sahip)
- 9. Avni Zaimler (Saruhan)
- 10. Hüsrev Gerede (Trabzon)
- 11. Cavit Erdel (Kars)
- 12. Cafer Tayyar Eğilmez (Edirne)
- 13. Hacı Şükrü Aydınlı (Diyarbakır)
- 14. Mahmut Esat İleri (Aydın)
- 15. Memduh Necdet Erbek (Karahisarı Şarki)
- 16. Ömer Lütfi Argeşo (Karahisarı Sahib)
- 17. Selahattin Köseoğlu (Mersin)
- 18. Celal Bayar (Saruhan)
- 19. Mustafa Necati Uğural (Saruhan)
- 20. Reşat Kayalı (Saruhan)
- 21. Mehmet Vehbi Bolak (Karesi)
- 22. Osmanzade Hamdi Aksoy (Ertuğrul)
- 23. Hüseyin Gökçelik (Elazığ)
- 24. Rıza Kotan (Muş)
Sonraki Dönemlere ait Madalyalar
Kore Savaşı
1950 yılında Kore Türk Tugayı`nın Kore`ye ayak bastığı Ekim ayından başlamak üzere 25 Temmuz 1953 Pun-Munjon Ateşkes Antlaşması`na kadar savaşa katılmış olan birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü Kore Türk Tugayı`nda bulunan 16.000 civarında askere Kore Devleti tarafından Hatıra Madalyası verilmiştir. Şu anda emekli sandığından maaş alan Kore Gazisi 10.424 kişidir.Kıbrıs Çıkartması
1974 yılında ise birinci (20-21-22 Temmuz) ve ikinci (14-15-16 Ağustos) Kıbrıs Çıkartmasına katılıp emekli sandığından maaş alan Kıbrıs Gazisi 9 Nisan 2002 tarihi itibariyle 34.018 kişidir.Terörle Mücadele
3713 sayılı Terörle Mücadele Yasası`na göre, “Vatanın Bölünmez Bütünlüğünün Korunması” esasında teröristlerle girilen çatışmalar ile görevin icrasında sakatlanarak gazi olan 5000 civarında kahraman mevcuttur. Derecelendirilmiş sakatlanmalara göre verilen madalya ve beraberinde getirdiği imkanlarla gazilerin refah düzeyinin artırılmasını amaçlamıştır. Fakat sunulan imkanlar yetersiz kalmaktadır.Kaynaklar
- Milli Savunma Bakanlığı Askere Alma Daire Başkanlığı
- Türkçebilgi.com sitesi İstiklal Madalyası Kanunu maddesi
- [1]
