İngiliz deniz kuvvetleri, 131 savaş gemisi ve savaş gemisine dönüştürülmüş ticaret gemisinden oluşan İspanyol filoya karşı önceleri çok önemli bir üstünlük kuramadı. Ancak İngilizler, Gravelines muharrebesinde, ateşe verilmiş gemileri üzerlerine salarak, topçuların da desteğiyle, İspanyol denizcilerin etkili formasyonlarını dağıtabildi. Armada böylece çıkarmanın parçası olan, Dunkirk’de bekleyen kara kuvvetleriyle buluşmayı başaramadı ve İngiltere’nin doğu kıyısı boyunca kuzeye doğru püskürtüldü.
Armada seferde
II. Felipe’nin, seferi yürüten Dük Medina Sidonia’ya tam olarak talimatı şöyleydi: Emirlerimi aldıktan sonra Armada ile yola çıkacaksınız, Manş Denizi’ne doğru yelken açacaksınız, onu geçerek Kap Margaret’e kadar gideceksiniz ve yiğenim Dük Parma’ya elinizi uzatıp karşı tarafa geçireceksiniz.Armada, 28 Mayıs 1588'de 131 gemi, 2600 top ve 35 bin mürettabatla Lizbon’dan Manş Denizi’ne doğru yola çıktı. İngiliz filosu Plymouth’da hazırda dururken İspanyolların harekatıyla ilgili haberleri bekliyordu. İspanya’nin bütün gemileri ancak 30 Mayıs’da limanı terk edebildi. Aynı gün Elisabeth’in elçisi Dr. Valentin Dale, Parma’nın temsilcileriyle barış müzakerelerine başladı ve 27 Temmuz’a kadar müzakerelerden vazgeçilmedi. Seferin sonucu geçmiş zamanlarda İngiltere’nin büyük zaferi olarak adlandırılmış olsada, doğrudan çatışma içinde sadece üc geminin battığı küçük bir çarpışmadan öte bir şey değildi. Nihayet 1604 yılında biten bir savaşın sadece bir parçasıydı ve İspanya’nın 1805’e dek süren denizlerdeki egemenliğini önleyemedi.
İki tarafın stratejisi
İspanyollar ağır ve yavaş gemilerine, az mesafede büyük hasar veren kısa menzilli toplar yüklemiştiler. Bu yüzden düşman gemiye yanaşıp, askerlerini karşı güverteye çıkarıp, yakın dövüşle İngiliz gemilerini ele geçirmek istiyorlardı. İngilizler ise tam aksine, az askerleri olduğundan yakın dövüşten kaçınıyorlardı, süratli gemileri ve uzun menzilli toplarıyla düşmanı uzaktan atışlarla batırmak istiyorlardı. Ancak, hilal şeklinde formasyonlarını sıkı koruyan İspanyol denizcilerin müthiş disiplini sayesinde, nispeten fazla bir zarar veremediler.İngilizler resmen Lord Howard’ın komutasında olmalarına rağmen, Howard, fiilen kontrolü, teknik açıdan kendi emrinde olan, daha tecrübeli deniz komutanı Sir Francis Drake’e bıraktı.
Manş Denizi’nde
Kötü hava şartları’nın hızını yavaşlatmasıyla Armada ilk kez ancak 27 Temmuz’da, The Lizard yarımadası açıklarında gözlendi. İngiltere’nin güney kıyısı boyunca dizili, sinyal ateşinden oluşan uyarı sistemi sayesinde haberi iki gün içinde Londra’ya ulaştı. Armada güney sahilini kendisini İngiliz filosunun 55 gemisinin beklediği Plymouth’a kadar izledi.’Cizgi şeklinde formasyon’ oluşturan İngilizler, Armada’nın peşine takılarak rüzgar sayesinde stratejik manevra avantajı elde ettiler. Gelişmeleri sonrakı haftalarda Eddystone ve Portland açıklarında sonuçlanamayan iki çarpışma takip etti. İspanyollar geride kaza sonucu harap olan iki gemi enkazı bıraktı. Armada, Parma’nın ordusundan haber beklemek için Wight Adası açıklarında geçici bir üs kurma olanağı elde etti. Bunu mutlaka engellemek için İngilizler dört kola ayrılarak saldırıya geçerken, Drake güçlü bir birlikle güneyden yaklaşıyordu. Bu kritik anda, Medina Sidonia, güneye takviye gönderdi ve Armada’nın akıntı yüzünden kayalara oturmasını önlemek için açık denize yönlenmesini emretti. İspanyol filo Calais’e doğru yol almak zorunda kalmıştı.
Robert Dudley, Earl of Leicester, aynı anlarda, Thames’in nehir ağzını İspanyol çıkarmasına karşı korumak için Tilbury Fort, Essex’de 4000 kişilik bir güç topladı. İngiliz donanmasının planı, Armada’nın Parma’nın çıkarma güçlerini taşıyan kayıklarına eşlik ederek korumasını önlemekti. Plan gerçekleşirse Robert Dudley’in topladığı söz konusu birliklerin ve sahillerdeki diğer savunma güçlerinin önemi kalmayacaktı.
Calais’deki ateşe verilmiş gemiler
Parma’nın 16000 kişilik ordusu Dunkirk’de beklerken, 5 Ağustos’ta İspanyol donanması hilal şeklindeki sıkı savunma formasyonunu koruyarak Calais’nin birkaç mil önünde demir attı. Fransa ve Hollanda’da, Armada’nın kendine sığınak arayabileceği, derin suları olan limanların eksikliği İspanyolları böyle bir adıma zorladı. Hatta Avrupa çapında Armada gibi bir filonun ihtiyaçlarını karşılayabilecek bir liman neredeyse yoktu. Bu durumu gözden kaçırmak Kral II. Felipe’nin hatasıydı.8 Ağustos gece yarısı, İngilizler sekiz gemilerini ateşe vererek rüzgarın da desteğiyle İspanyol deniz araçlarının üstüne saldılar. İki yanan gemi karşılanarak, zarar veremeden kenara çekildi. Ancak diğer altı yanan geminin hala üstlerine geldiğini gören İspanyollar, sıyrılmak için demir hatlarını kestiler. Yanan İngiliz gemileri tek bir Ispanyol gemisine zarar veremese de, yaratılan kargaşa sayesinde Armada’nin muhteşem formasyonu dağıtılmıştı. İspanyolların moralleri bozulmuştu ve çok daha vahim olanı, rüzgar güney-batıdan estiğinden Calais’ye geri dönebilmek icin rüzgaraltına doğru yolalmak zorundaydılar. Daha hafif ve daha süratlı olan İngiliz gemileri, İspanyolların dağılmış formasyonlarından faydalanarak gemilerini birer birer köşeye sıkıştırmaya başladılar.
Garavelines Muharabe’si
Günümüzde Fransa’nın bir şehri olan Gravelines, 1588 yılında İspanyol-Hollanda’nın Flaman Bölgesi'ne aitti. İspanya’nın İngiltere’ye en yakın bölgesiydi. Filosunu yeniden toparlamaya çalışan Medina-Sidonia, Flaman sahilini kaplayan sığ denizde kumsala oturmaktan çekindiği için, doğusundaki kıyıya yanaşmak istemiyordu. Parma’nin ordusunun, kayıklarıyla, Flaman sahili boyunca dizilen limanlardan yola çıkarak, bir an önce gelmesini bekliyordu. Ancak o zamanlarda iletişim kurmak tahmin ettiklerinden çok daha zor olduğu için, Parma gelişmeleri tam olarak takip edememişti. Ordusunu Ispanyol filosuyla birleştirmeye hazır olması için altı güne daha ihtiyacı olduğunu söyledi. Bu arada, Medina Sidonia, Calais ile Gravelines arasında bir mevkiide bekletiliyordu. İngilizler, Manş Denizi’ndeki çarpışmalar sayesinde, Armada’nin gücü ve zaafları hakkında fikir edinmişlerdi. İngiliz donanması saldırıya geçerek İspanyolların üç gemisini batırdı sekiz gemisini hasara uğrattı. Ancak en değerli gemileri fazla yara almadan kurtuldu. İngilizlerin cephanesi bitene kadar, saldırı sonucu ve hastalıklar yüzünden İspanyollar 2000 kayıp verdi. İspanyolların ağır toplarının menzilleri yetersiz kalıyordu. Ayrıca İngilizler, yukarıda belirtildiği gibi, daha hızlı ve daha kıvrak gemileri ile ve de daha seri top atışlarıyla savaş düzeni bozulmuş rakibe karşı üstünlük elde etmişlerdi.Ertesi gün rüzgarın tekrar güneyden esmeye başlaması Medina Sidonia’ya Armada’yı kuzeye yönlendirmesine olanak tanıdı. İngilizler İspanyol filosunu kovalayarak, Armada’nın toparlanarak geri dönüp Parma’ya eşlik etmesini önlediler. Zamanla bitmek üzere olan cephane İngilizleri İspanyolların peşini bırakmaya zorladı. Kendi cephanesi de bitmek üzere olan Medina Sidonia artık yenilgiyi kabullenmişti ve bundan sonraki görevinin, İspanya kralına gemilerini mümkün olduğu kadar az kayıpla teslim etmek olduğunu düşündü.
İspanya’ya dönüşü
İspanyol filosu İskoçya ve İrlanda’nın etrafından dolanarak kuzey Atlantik’e geçti. Uzun seferin gemileri yıprattığı artık iyice gözükmeye başlamıştı. Su ve yiyecek erzakları büyük ölçüde azalmıştı. Süvarilerin atları denize atıldı. İrlanda açıklarında Armada kasırgaya kapıldı ve iki düzine gemisi İrlanda sahiline fırlatıldı.Bir başka teoriye göre Meksika Körfezi’nin akıntısına yenildi. Sebebiyse felaket bir denizcilik hatası sonucu İrlanda’ya planlandığından çok daha fazla yaklaşılmasıydı. Boğularak, açlıktan ölerek ve İrlanda’da karaya çıktıktan sonra İngiliz hükümeti tarafından yakalanıp infaz edilerek toplam 5000 denizcinin hayatını kaybettiği düşünülüyor. Hayatta kalanlar İrlandalı Keltlerden yardım gördü, çoğu İskoçya’ya kaçmayı başardı.
Sonunda 67 gemisi ve 10000 sağ adamıyla geri döndü. Erzakların tükenmiş olduğundan coğu hastalıktan ölmek üzereydi. Çogu İspanya’da ve limandaki hastahane gemilerinde öldü. Rivayete göre II. Felipe haberi duyduktan sonra şöyle demiş. Ben gemilerimi düşmanla savaşmaya gönderdim, Tanrı’nın rüzgarıyla savaşmaya değil.
Sonrası
Tek bir gemileri bile batmayan İngilizlerin can kayıpları asgari düzeydeydi. Ancak, geri döneceğini sandıkları Armada’yı beklerlerken, tifo ve dizanteri tahminen 6000-8000 arasında tayfa ve askerin ölümüne sebep öldü. Ayrıca, sağ kalan askerlerine destek sağlayan İspanyol hükümetinin aksine, İngiliz hükümeti bütçe sorunları sebepiyle aylarca askerlerinin maaşlarını ödemedi. Galibiyeti tarihlerinin en büyük zaferi olarak kutlayan İngilizler, bir sonraki yıl kendileri de İspanya kıyılarında hezimete uğramaktan kurtulamadı. Milli gururun şahlanışı yıllar sürerken, Elisabeth’in efsanesi ölümünden sonra da devam etti. İspanyol donanmasının geri püskürtülmesi, Avrupa çapında Protestanları cesaretlendirdi. İspanyol ticaret gemilerine korsan saldırıları çogaldı. İspanyollar hatalardan ders çıkararak, İngilizlerin icatlarına da bakarak, takip eden yıllarda filolarını tutarlılıkla geliştirdiler.Savaşa katılmış gemiler
İngiltere ve Hollanda
Ark (flag, Lord High Admiral Charles Howard) Elizabeth Bonaventure Rainbow (Lord Henry Seymour) Golden Lion (Thomas Howard) White Bear (Alexander Gibson) Vanguard (William Winter) Revenge (Francis Drake) Elizabeth (Robert Southwell) Victory (Rear Admiral Sir John Hawkins) Antelope (Henry Palmer) Triumph (Martin Frobisher) Dreadnought (George Beeston) Mary Rose (Edward Fenton) Nonpareil (Thomas Fenner) Hope (Robert Crosse) Galley Bonavolia Swiftsure (Edward Fenner) Swallow (Richard Hawkins) Foresight Aid Bull Tiger Tramontana Scout Achates Charles Moon Advice Merlin Spy (pinnace) Sun (pinnace) Cygnet Brigandine George (hoy) 34 ticaret gemisi 63 barka 66 kıyı gemisi Disdain Margaret and John 30 Hollandalı cromsterler Flaman sahilinde devriye 7 Ağustos'ta ateşe verilmiş gemiler: Bark Talbot Hope Thomas Bark Bond Bear Yonge Elizabeth Angel "Hastahane gemisi"İspanya
İsimlerin arkasındaki rakamlar top sayısını ifade ediyorPortekizler
São Martinho 48 (section flag, Dük Medina Sidonia) São João 50 (section vice-flag) São Marcos 33 (Don Diogo Pimental or Penafiel) — 8 Ağustos'ta Ostend yakınlarında karaya oturdu São Felipe 40 (Don Francisco de Toledo) — 8 Ağustos'ta Nieupoort ve Ostend arasında karaya oturdu, 9 Ağustos'ta Hollandalılar ele geçirdi San Luis 38 San Mateo 34 — 8 Ağustos'ta Nieupoort ve Ostend arasında karaya oturdu, 9 Ağustos'ta Hollandalılar ele geçirdi Santiago 24 Galeon de Florencia 52 (başka ismi San Francesco ex-Levantine, Niccolo Bartoli) San Crístobal 20 San Bernardo 21 Augusta 13 Julia 14Biskayan
Santa Ana 30 (section flag, Juan Martínez de Recalde) El Gran Grin 28 (section vice-flag) — 24 Eylül'de Clare Island açıklarında karaya oturdu Santiago 25 La Concepcion de Zubelzu 16 La Concepcion de Juan del Cano 18 La Magdalena 18 San Juan 21 La María Juan 24 — 8 Ağustos'ta Gravelines'in kuzeyinde battı La Manuela 12 Santa María de Montemayor 18 María de Aguirre 6 Isabela 10 Patache de Miguel de Suso 6 San Esteban 6Castillian
San Crístobal 36 (section flag, Diego Flores de Valdés) San Juan Bautista 24 (section vice-flag) San Pedro 24 San Juan 24 Santiago el Mayor 24 San Felipe y Santiago 24 La Asuncion 24 Nuestra Señora del Barrio 24 San Linda y Celedon 24 Santa Ana 24 Nuestra Señora de Begoña 24 La Trinidad 24 Santa Catalina 24 San Juan Bautista 24 Nuestra Señora del Rosario 24 San Antonio de Padua 12Andalusian
Nuestra Señora del Rosario 46 (section flag, Don Pedro de Valdés) — 31 Temmuz'da Santa Catalina ile çarpıştı, 1 Ağustos'da Revenge tarafından ele geçirildi San Francisco 21 (section vice-flag) San Juan Bautista 31 San Juan de Gargarin 16 La Concepcion 20 Duquesa Santa Ana 23 (hulk) — 29 Eylül'de İrlanda kıyısında hurda oldu Santa Catalina 23 — 31 Temmuz'da Nuestra Señora del Rosario ile çarpıştı La Trinidad 13 Santa María de Juncal 20 San Bartolome 27 Espiritu SantoGuipúzcoan
Santa Ana 47 (section flag, Miguel de Oquendo) Santa María de la Rosa 26 (section vice-flag) — 8 Ağustos'ta hasar gördü, 16 Eylül'de Blaskett Sound, Irlanda açıklarında hurda oldu, San Salvador 25 — 31 Temmuz'da patlama sonucu hasar gördü ve ele geçirildi San Esteban 26 — 20 Eylül'de İrlanda'da hurda oldu, Santa Marta 20 Santa Bárbara 12 San Buenaventura 21 La María San Juan 12 Santa Cruz 18 Doncella 16 — İspanya'ya geri dönerken Santander açıklarında battı Asuncion 9 San Bernabe 9 Nuestra Señora de Guadalupe 1 La Madalena 1Levant
La Regazona 30 (section flag, Martín de Bertandona) La Lavia 25 (section vice-flag) La Rata Santa María Encoronada 35 (Leiva) San Juan de Sicilia 26 (formerly Brod Martolosi) — 5 Kasım'da Tobermory Bay, İskoçya açıklarında patlama sonucu havaya uçtu (İngiliz ajanlarından sabotaj ihtimali var) La Trinidad Valencera 42 — 8 Ağustos'ta karaya oturdu La Anunciada 24 (formerly Presveta Anuncijata) — 19 Eylül'de Shannon Nehri ağzında batırıldı San Nicolas Prodaneli 26 (formerly Sveti Nikola) La Juliana 32 Santa María de Vison 18 La Trinidad de Scala 22Hulklar
El Gran Grifón 38 (section flag, Juan Gómez de Medina) — 8 Ağustos'ta karaya oturdu San Salvador 24 (section vice-flag) Perro Marino 7 Falcon Blanco Mayor 16 Castillo Negro 27 Barca de Amburg 23 — sank Casa de Paz Grande 26 San Pedro Mayor 29 El Sanson 18 San Pedro Menor 18 Barca de Danzig 26 Falcon Blanco Mediano 16 (Don Luis de Cordoba?) — 25 Eylül'de hurda oldu San Andres 14 Casa de Paz Chica 15 Ciervo Volante 18 Paloma Blanca 12 La Ventura 4 Santa Bárbara 10 Santiago 19 David 7 El Gato 9 San Gabriel 4 Esayas 4Neapolitan galleasslar
San Lorenzo 50 (Don Hugo de Moncado) — 8 Ağustos'ta karaya oturup ele geçirildi, İngiliz filosunu oyaladı Zúñiga 50 Girona 50 — Ulster'da hurda oldu Napolitana ("Patrona")22 patacheler ve zabralar (Don Antonio Hurtado de Medoza) 4 kürek gemisi, herbiri 5 toplu (Diego de Medrano) Parma'nın kayıkları
Kaynakça
*Armada (1988)- A History of England, from the Defeat of the Armada to the Death of Elizabeth Edward Cheyney
- The Defeat of the Spanish Armada Garrett Mattingly
- England and the Spanish Armada (1990)
- The Expedition of Sir John Norris and Sir Francis Drake to Spain and Portugal, 1589 RB Wernham
- The Enterprise of England (1988)
- The Return of the Armadas: the Later Years of the Elizabethan War against Spain, 1595-1603 RB Wernham
- Sir Francis Drake: the Queen's Pirate Harry Kelsey
- The Spanish Armada by Michael Lewis. (1960).
- The Spanish Armada by C. Martin & G. Parker. (1988)
- The Spanish Armada: the Experience of the War in 1588 Felipe Fernández-Armesto
- The voyage of the Armada (1981)
- Richard Bagwell, Ireland under the Tudors vols. 2 & 3 (London, 1885–1890)
- John O'Donovan (ed.) Annals of Ireland by the Four Masters (1851).
- Cyril Falls Elizabeth's Irish Wars (1950; reprint London, 1996)
- T.P.Kilfeather Ireland: Graveyard of the Spanish Armada (Anvil Books, 1967)
- Winston Graham The Spanish Armadas (1972; 2.Baskı 2001)
- The Prince Nicolo Machiavelli
- Historic Bourne etc. J.J.Davies (1909)
- Chambers Biographical Dictionary J.O.Thorne. (1969)
- BBC-ZDF vs TV coproduction Natural History of Europe
- Discovery Civilization Battlefield Detectives - What Sank The Armada?
- Vikipedi (ana kaynak)
