Türkçe Bilgi: İnsani Gelişme Endeksi

]] İnsani Gelişme Endeksi (``Human Development Index``), Dünya`daki ülkeler için hayat uzunluğu, okur yazar oranı, eğitim ve yaşam standardı doğrultusunda hazırlanan bir ölçümdür. İnsanların düzgün yaşaması, özellikle çocuk hakları için bir standart teşkil eder. Bu araştırma sonucunda bir ülkenin gelişmiş, gelişmekte olan ya da gelişmemiş bir ülke olduğu; bunun yanı sıra ekonomisindeki etkinin yaşam kalitesini ne seviyede etkilediğini gösterir. Dağılım ilk olarak 1990 yılında Pakistanlı ekonomist Mahbub ul Haq tarafından geliştirilmiştir ve 1993 yılından bu yana Birleşmiş Milletler Gelişme Programı tarafından yıllık Gelişme Raporu`nda sunulur.

İnsani Gelişme Endeksi ülkelerde üç başlıca gelişimleri göz önünde tutar:

Uzun ve sağlıklı bir hayat; ölçümü ortalama hayat süresi ile yapılır.
Bilgi, ölçümü okur yazar oranı (2/3`ü) ve ilkokul, lise ve üniversite kayıtları yüzdesi (1/3`ü) ile yapılır.
Standart yaşam standartları, ölçümü kişi başına düşen gelir ve alım gücünün Amerikan Doları`ndan hesaplanmasıyla yapılır.

Alternatif bir ölçüm olarak, ülkelerdeki fakirliği ölçmek için de Beşeri Fakirlik Dağılımı mevcuttur.

Metodoloji

Genel olarak değişken bir sayıyı tanımlamak için, misal olarak

x

`i 0 ila 1 arasında bir ekonomik dağılım arasında gösterebilmek için aşağıdaki formül kullanılır:

$x$ -index = $\frac$

Burada

\min\left(x\right)

\max\left(x\right)

;

x

`in alabileceği en yüksek (max) ve en az (min) değerdir.

İnsani Gelişim Endeksi bu doğrultuda üç genel veriyi temsil eder ve ortalamasını alır:

Hayat uzunluğu dağılımı = $\frac$
Eğitim dağılımı (ED) = $\frac \times ED + \frac \times GED$

Yetişkin okur yazar oranı = $\frac$
Okullara kayıtlı öğrenci sayısı = $\frac$

Gayri Safi Yurtiçi Hasıla dağılımı = $\frac$

HU: Hayat uzunluğu
YOYO: Yetişkin okur yazar oranı
OKÖS: Okullara kayıtlı öğrenci sayısı yüzdesi
GSYHD: Amerikan Doları üzerinden Safi Yurtiçi Hasıla] dağılımı

2006 Raporu

[[Image:HDImap spectrum2006.png|thumb|right|300px|İnsani Gelişim Endeksi`nin detaylı haritası (2004) legend|#006000|0.950 ve üstü legend|#00a000|0.900-0.949 legend|#00d000|0.850-0.899 legend|#00ff00|0.800-0.849 legend|#e0ff00|0.750-0.799 legend|#ffff00|0.700-0.749 legend|#ffdf00|0.650-0.699 legend|#ffc160|0.600-0.649 legend|#ffa552|0.550-0.599 legend|#ff8000|0.500-0.549 legend|#ff0000|0.450-0.499 legend|#c00000|0.400-0.449 legend|#a00000|0.350-0.399 legend|#800000|0.300-0.349 legend|#400000|0.300`dan aşağısı legend|#c0c0c0|N/A

]] 2006 raporu Güney Afrika`nın Cape Town şehrinde 9 Kasım 2006 tarihinde açıklandı. Odak noktası güç, fakirlik ve uluslararası su krizi üzerineydi. Kullanılan verilerin büyük bir çoğunluğu 2004 ve öncesine de dayanıyordu, bu vesdil ile 2004`deki rapora benziyordu. Birleşmiş Milletler`e üye ülkeler arasında gerekli istatistikleri veremeyen bazı ülkeler de mevcuttu.

Rapor İnsani Gelişim Endeksi bazı ilerlemelerin gerçekleşmediğini de ortaya koydu. Bazı gelişmiş ülkeler daha da fazla ilerleme gösterirken, gelişmekte olan ülkeler de gerileme içerisindeydi. Sahara altındaki Afrika`da ve Güney Asya`da önemli bir Beşeri Kalkınmışlık inişi mevcuttu. Diğer gelişmekte olan ülkeler ise az ya da hiç gelişme gösteremediler.

0.5 altındaki bir istatistik, az gelişmiş bir ülkeyi temsil ediyor ve 31 ülkeden 29`u Afrika`da bulunuyor. (Diğer iki ülke de Haiti ve Yemen) En aşağıdaki on ülkenin tamamı Afrika`dadır. Sahara altı ülkeler arasında, Ekvator Gine`si ve Güney Afrika 120 ve 121`inci olmuşlardır. (İkisi de 0.653 ortalamadadırlar)

0.8 üzerindeki bir istatistik de çok gelişmiş bir ülkeyi temsil eder. Bu tüm gelişmiş ülkeleri temsil eder. Bunlar ise Kuzey Amerika, Avrupa, Okyanusya, ve Doğu Asya`nın yanı sıra; gelişmekte olan ülkeler de Batı Avrupa, Güney Amerika, Güneydoğu Asya, Karayipler ve petrol zengini olan Arap Yarımadası`ndadır.

En gelişmiş 30 ülke (0.965 ila 0.885 arası)

NOR 0.965
ISL 0.960
AUS 0.957
IRL 0.956
SWE 0.951
CAN 0.950
JPN 0.949
USA 0.948
NLD 0.947
SUI 0.947
FIN 0.947
LUX 0.945
BEL 0.945
AUT 0.944
DEN 0.943
FRA 0.942
UK 0.940
ITA 0.940
ESP 0.938
NZL 0.936
GER 0.932
HK 0.927
ISR 0.927
GRC 0.921
SIN 0.916
SK 0.912
SVN 0.910
POR 0.904
CYP 0.903
CZE 0.885

Türkiye`nin durumu

Türkiye İnsani Gelişim Endeksi`nde gelişmiş bir ülke değildir; araştırılan 177 ülke arasında 92`inci sırada 0.757 ortalama ile Paraguay ile aynı seviyededir. Fiji, Surinam, Tunus, Ürdün, Peru, Ermenistan, Kazakistan, Lübnan ve Libya gibi ülkeler de bu sıralamada Türkiye`nin üstündedir. Türkiye 2003 raporunda [1] 94. sıradaydı.

PER 0.767
ECU 0.765
PHL 0.763
GRD 0.762
JOR 0.760
TUN 0.760
VCT 0.759
SUR 0.759
FJI 0.758
PAR 0.757

TUR 0.757

SRI 0.755
DOM 0.751
BIZ 0.751
IRN 0.746
GEO 0.743
MDV 0.739
AZE 0.736
PAL 0.736
SLV 0.729
DZA 0.728

Dış bağlantılar

Kaynaklar

Vikipedi

İnsani Gelişme Endeksi

İnsani Gelişme Endeksi Hakkında Detaylı Bilgi