Türkçe Bilgi: İngiliz devrimi

İngiliz devrimi(1640): Genellikle Kıta avrupa'sı devletlerinde gördüğümüz "Tanrısal-mutlak monarşi"aşaması İngiltere'de pek görülmemiştir. Bunun çok farklı nedenleri vardır. Fakat İngiltere'nin Avrupa kıtasındaki gelişmelerden tümüyle bağımsız olduğunu ileri sürmek de mümkün değildir. Aslında 15. ve 16. yüzyıllarda İngiltere'de merkezi krallığın güçlendiğini görmekteyiz. ancak 17. yüzyılda yerel ve ulusal düzeydeki temsili güçler bu gelişmeye karşı karşı çıkmış ve tam anlamıyla bir "iktidar paylaşımı" olmuştur. Parlementoyla-taç arasındaki bu paylaşım kavgası "ingiliz devrimi" olarak adlandırılır. İngiliz devriminin niteliği konusunda iki farklı temel anlayış vardır. Bunlardan birisi bu devrimin "püriten devrim" olduğu yani;din farklılıklarından yola çıkılarak başlatılan bir devrim olduğu;diğeri ise bunun sınıf temeline dayanan bir " burjuva devrimi" olduğudur.

Kraliçe Elizabeth'in ölümü üzerine İngiltere tahtına 1. James adıyla geçen İskoçya kralı 4. James kendinden önceki ingiliz krallarının parlemonta ile paylaşmış oldukları iktidarın tümünü kendi ellerinde toplamak istiyordu. Dinin denetimi de bunlar arasındaydı. Püriten devrim görüşüne göre iç savaş ve bunun sonucunda devrim "İngiltere'de dinin,kilisenin,psikoposlar ve başpsikoposlar tarafından yönetilmesi gibi otoriter ya da kilisenin cematinin seçilmiş üyeleri tarafından yönetilmesi gibi temsili bir nitelik taşıması sorunuydu". Zaten 1. James tahta geçer geçmez İspanya ile barış yapacak ve Avrupa'nın her yanında protestanlara karşı hareketleri destekleyecektir.

Bu arada krallığın içinde bulunduğu çok ciddi ekonomik sorunlar üzerinde de durmak gerekir. Örneğin;1. James tahta çıkışını izleyen yıllarda 775,000 sterling tutarında devlet toprağını satmak zorunda kalmıştı. Gelir kaynakları aramak zorunda olan krallık soyluluk ünvanlarını ve özellikle "baronluk" ünvanlarını parayla satmaya başladı. bu sonucu olarak da ülkede hiç dde istenmemesi gereken bir "soylu enflasyonu" ortaya çıktı. Buna benzer gelişmeler 1. James ve onu izleyen ve İngiliz devrimi sonucu yaşama veda edecek olan 1. Charles'ın parlementoyla arasının gitgide açılmasına neden oldu. Özellikle babasının ölümü üzerine 1625'de tahta çıkan Chales zamanında bu çatışma artık geri dönülmesi çok zor olan noktalar ulaşmıştı. Her ne kadar parlemento 1628 yılında çıkardığı "Haklar Bildirisi"ile parlemento kararı olmaksızın vergilendirmenin ve yasadışı tutuklamalrın olamyacağını ialan etmiş bunu da karla onaylatmışsa da 1. Charles'in yasadışı davranışlarını engellemek mümkün olamıyordu. zaten Charles haklar bildirisini "petition of rights" onayladıktan sonra kısa bir süre sonra parlementoyu kapatarak kendi başkanlığında bir hükümet oluşturacak ve anglikan kilisesinin de desteğiyle 11 yıl sürecek olan bir baskı rejimi uygulayacaktır. Bu baskı döneminde İngiltere'nin özelllikle parasal sorunlarına çözüm bulma onsusunda yetersiz kalan kral 1640 ilkbaharında parlementoyu yeniden toplamak zorunda kaldı. Fakat topalaln bu parlementonun istediği vergi yasalarını çıkarma konusundaki olumsuz tutumu üzerine bu parlemetoyu dağıttı. Aynı yılın kasım ayında parlementoyu yendein toplamak zorunda kalan Charles ve hükümeti bu kez daha uzlaşmacı bir tutum içine girdiler. 3 kasım 1640'da açılan bu parlemento sekiz yıl sürdü. Ve bu sekiz yılın ilk altı-yedi ayı sırasındaki gelişmelerin toplamı "İngiliz devrimini"oluşturur. Bu parlemento da aslında kendinden önceki parlemetolar gibi eşraf ve zengin tüccarları temsil ediyordu. Fakat bu kez parlemeto dışındaki muhalefet,parlemetoyu kesinn ve katı kararlar yönünde zorluyordu. Charles yardımcılarının harcanması konusunda oldukça cömert davrandı. Fakat iş kendi haklarına geldiği zaman aynı cömertliği gösteremedi. Çeşitli savaşımlardan sonra parlemento ile kral arasındaki anlaşmazlığın barışçı yollarla çözümlenemeyeceği anlaşıldı. 1642 ocağında daha önceleri çok ser yöntemlere başvurmaktan çekinmeyen Charles Londra'yı terkederek savaşımı daha iyi kabul edeceği yörelere çekildi. Savaşın ilk yıllarında "Şövalyeler" adı verilen kralcı birlikler daha başarılı görünüyordu. Zira savaş alışkanlıkları vardı. Ancak zamanla bir denge oluştu. Bu arada yeni bir askeri ve siyasal liderin ortaya çıktığını görüyoruz:Olıver Cromwell. Cromwell ismini ilk kez "uzun parlemontada duyurmuştu.

İç savaş boyunca Doğu kontluklarının savunulması görevini üstlendi. Gerçekten o dönemde "şövalyeler" parlemento ordularını çok sıkıştırmaya başladı. Cromweel "ironsides-demir saflar" ismi verilen kıtaları bu saldırıları engellediği gibi,yıldızı git gide parlayan Cromwell'in komutası altında kralcı kıtaları püskürtmeye başladı. 1645 Naseby savaşından sonra şansın kime güldüğü belli oldu. Parlemento ve Cromwell savaşı kazanmışlardı. Anacak daha sonra ne yapaılacağı konusunda parlemeto üyeleri arasında bir düşünce birliği yoktu. Ayrıca orduda parlemento dışı bir baskı aracı olarak kendi talepleriyle ortaya çıkıyordu. Karşı taraftaki bu karışıklıktan yararlanan kralın kaçması üzerine iç savaş başladı. İç savaşın başlaması ordunun ve Cromwell'in durumunu güçlendirdi. Kralcılara karşı savaşı gene kazanan parlemento, bu kez yakaladığı 1. Charles'ı yargılayarak 30 ocak 1649'da boynunu vurdurdu. Bunun ardından ingiltere özgür bir cumhuriyet olarak ilan edildi. Fakat bu salt lafta kalan bir cumhuriyet olacak ve asıl güç Cromwell'in elinde toplanacaktır. 1651'de Charles'ın İskoçya'da krallığını ilan etmesi ve Cromwell'e saldırması üzerine parlemento içindeki karşıtlarını da ezme olanağını buldu. Gerçekten de önce Werchester yakınlarında 2. Charles'ın ordusunu ağır bir yenilgiye uğrattıktan sonra,Londra'ya döndüğünde parlementoyu kapattı ve kendi yöetimin kurdu. Bu arada kendisine krallık teklif edildiysede bunu kabul etmemiştir. Cromwell'in dikta yönetimi, öldüğü 1658 yılına dek sürdü. Öldükten sonra gerek ingiliz siyasal yaşamında, gerekse ordu içinde bir lider boşluğu çıkardı. Kimilerinin,Cromwell'in oğlunu yürütmenin başına geçirmek istemeleri de bir sonuç getirmedi. sonunda toplanan bir kurul stuartları yeniden tahta çıkarmaya karar verid ve 1660'da Charles yendien İngiliz tahtına çıktı. Bunu engelleyebilecek tek güç olan ordu kendi iç karışıklıkları ile uğraşmakta olduğundan herhangi bir biçimde müdahele edememişti.

Stuartlar yeniden tahat çıkınca Cromwell'in adamlrını yönetimden temzilemekle birlikte parlementoya karşı çok saygılı davrandılar. Zaten ingiliz demokrasisinin sarsılması çok güç olan temelleri de bu arda atıldı. Önce 1679'da habeas corpus act çıkartıldı. Bireysel hak ve özgürlüklerin güvencesi olan bu yasa yargı gücüyle yürütmr arasındaki dengeyi kuruyor ve tüm İngiliz vatandaşarının yargıç kararı olamadan tutuklanmalarını ve uzun süre gözaltında tutulmalrını yasaklıyordu. Daha sonra 1689'da çıkartılacak olan bill of rights ile de siyasl sistem içinden parlementonun ağırlıklı yeri belirleniyor ve kral tarafından belirleniyordu. Zaten bu temeller ve bu denge üzerine oturmuş olan ingiliz demokrasisis günümüze dek ciddi sayılabilecek hiç bir buhran ve zorlama girişimi olmaksızın yaşamını sürdürebilmiştir.

Kaynak: Toktamış Ateş,“Siyasal Tarih”, Der Yayınları, İstanbul 1994.

İngiliz Devrimi

Sanayi devrimi

Fransız Devrimi

İngiliz Milletler Topluluğu

Meksika Devrimi

1952 Mısır Devrimi

Amerikan Devrimi

Muhteşem Devrim

1918-1919 Alman Devrimi