Sultan Üçüncü Murad öldükten sonra da Hoca Sadeddin Efendi ünvanını ve nüfusunu korudu. Sultan Üçüncü Mehmed zamanında da hakim durumda olan Hoca Sadeddin Efendi, Eğri Seferi'nde padişahı ordunun başında hareket ettirmesi ve Haçova zaferinin kazanılmasında önemli rol oynadı. Haçova zaferi onun nüfusunu daha da arttırdı. Savaş sırasında başarılı olduğu için sadarete getirttiği Sinan Paşa'nın bir takım hataları, Hoca Sadeddin'in gözden düşmesine yol açtı. Fakat bir süre sonra şeyhülislamlık makamına getirildi. Kendisine düşmanlık edenlerden intikam aldı. Müftü sıfatı ile fetva tahririnde büyük bir sürat ve başarı gösterdi. Hoca Sadeddin Efendi 1599 yılında vefat etti.
ek bilgi
Osmanlı Devletinin yirmi ikinci şeyhülislamı, tarihçi ve edip. İsmi, Sa’deddin’dir. Hoca Efendi lakabıyla meşhur oldu. Yavuz Sultan Selim Hanın nedimi (sohbet arkadaşı) Hasan Can’ın oğludur. 1536 (H.943) tarihinde İstanbul’da doğdu. 1599 (H.1008) senesinde İstanbul’da vefat etti. Eyyub Sultan’da Darülkurra bahçesine defnedildi.Müderris Karamanlı Mehmed Efendi, Şeyhülislam Ebüssü’ud Efendi ile zamanın diğer büyük alimlerinden okudu. Yirmi yaşında yardımcı müderris oldu ve İstanbul’da Murad Paşa Medresesinde ders vermeye başladı. Sonra erbain payesiyle Bursa’da Yıldırım Medresesine tayin edildi. Yirmi dokuz yaşında hariç rütbesine yükseldi. Bursa Sultaniye Medresesinin ardından, İstanbul Sahn-ı Seman müderrisliğine getirildi. 1573’te Şehzade Murad’ın hocalığına tayin edildi. Bundan dolayı Hoca Efendi diye anıldı. Şehzade Murad tahta geçince Sa’deddin Efendiyi İstanbul’a çağırdı. Kendisine Hace-i Sultani (Sultan Hocası) ve Reis-ül Ulema ünvanları verildi.
Sa’deddin Efendi, Üçüncü Mehmed Hanın şehzadeliğinde ona da hocalık yaptı. Sultan Üçüncü Mehmed tahta geçince, Sa’deddin Efendiyi şeyhülislamlık makamına getirdi. İki sultana hocalık yaptığı için kendisine “Cami’ur-Riyaseteyn” denildi.
Hoca Sa’deddin Efendi, devletin iç ve dış siyasetinde padişahlara ve devletin ileri gelenlerine yardımcı oldu. Çok talebe yetiştirdi. Mevlana Ali Nakib, Molla Ali, Seyyid Kasım Gubari ve Azmizade, Hoca Sa’deddin Efendinin ileri gelen talebeleridir.
Hoca Sa’deddin Efendi, Osmanlı Devletinin 1596 tarihindeki Avusturya ile yaptığı meydan muharebesinde Sultan Üçüncü Mehmed Hanın yanında büyük kahramanlıklar gösterdi. Zaferin kazanılmasında en büyük pay sahibi oldu (Bkz. Haçova Zaferi). Hoca Sa’deddin Efendinin beş oğlundan biri müderrisken vefat etmiş, ikisi şeyhülislam, ikisi de kazasker olmuşlardır. Soyundan toplam altı şeyhülislam çıkmıştır.
Eserleri:
Hoca Sa’deddin Efendi, Osman Gaziden Yavuz Sultan Selim’in vefatına kadar Osmanlı sultanları zamanında vuku bulan hadiseleri, yetişen alimler ile büyük zatların hayatlarını anlatan Tac-üt-Tevarih adlı bir eser yazmıştır. Bu eserine Hoca Tarihi de denir. Tacü’t-Tevarih sonradan gelen tarihçiler tarafından taklid edilmiş, 16. yüzyıl nesri için örnek kabul edilmesi sebebiyle birçok nüshaları yazılmıştır. 1863’de İstanbul’da basılan eser, İtalyanca ve Fransızcaya, kısmen de İngilizce, Rusça ve Macarcaya tercüme edilmiştir.
Yavuz Sultan Selim’le ilgili Selimname’si ve Sadr-üş-Şeria Haşiyesi vardır. Ayrıca; Risale-i Kuşeyri Tercümesi, Behçet-ül- Esrar, Semavat-ül-Edvar ve Mir’at-ül-Ahbar adlı eserleri vardır. Lari’nin Farsça tarihini ve Emali Kasidesi’ni aynı vezinle Türkçeye tercüme etmiştir.