havari
1 . Yardımcı.
2 . din b. (***) Hz. İsa'nın öğüt ve inançlarını yayma işiyle görevlendirdiği on iki yardımcısından her biri.
3 . mecaz Bağlı olduğu önderinin düşünce ve inançlarını yayan kimse.
Etimoloji
Havari sözcüğü (Arapça: حَوْرٌ), Arapça'ya Habeşçe'den geçmiş olup aslı havaryadır ve yardımcı anlamına gelmektedir.Yeni Ahit'in ilk dört bölümünü oluşturan kanonik İncil'lerden Matta ve Yuhanna İncilleri havariler tarafından yazılmıştır.
Hz. İsa'nın Oniki Havarisi
- Simun (Petrus): Orjinal metinlerdeki adı "Simon" veya "Simeon"dur. Havari Andreas'ın kardeşi, Celile'li bir balıkçıdır. Kilisesini üzerine inşa edeceği kayaya ithafen "Petrus" adı İsa tarafından verilmiştir. İsa tarafından kendisine diğer havarilerin önderliği mevkii layık görülmüştür (Matta 16:18, Yuhanna 21:15-16). Roma'da öldürülmüştür. Roma Katolik Kilisesi'nin ilk piskoposu kabul edilir. 29 Haziran Aziz Petrus günüdür.
İsa, Romalılar ve kendisinin Mesih olduğuna inanmayan Yahudiler tarafından çarmıha gerilmek üzere yakalandığında İsa'nın Havarisi olduğunu üç defa inkar etmiştir. İnkar edeceği İsa tarafından Son Yemek'te kendisine bildirilmiştir ancak Petrus buna inanmamıştır. Dört İncil'de de bu olay aynı şekilde anlatılır.
- Andreas: Simun'un kardeşi, Celile'li balıkçı. X şeklindeki çarmıhta ölmüştür. İskoçya ve Rusya'nın baş azizidir. 30 Kasım Aziz Andreas günüdür.
- Büyük Yakup: Zebedi'nin oğlu, Yuhanna'nın kardeşi. I. Herod Agrippa tarafından öldürülmüştür. 25 Temmuz Aziz Yakup günü olarak kutlanır.
- Yuhanna: Zebedi'nin oğlu, Yakup'un kardeşi. Yeni Ahit'in dördüncü incili olan Yuhanna İncili'ni yazmıştır. 27 Aralık Aziz Yuhanna günüdür.
- Filipus: 1 Mayıs, Aziz Filipus günüdür. Sezar'a karşı gelmesinden dolayı, Bugün Türkiye'de bulunan Hierrapolis (Pamukkale) kentinde Roma askerlerince öldürülmüştür.} Naaşı Pamukkale'de bulunmaktadır.
- Bartalmay: Ermenistan'da canlı canlı derisinin yüzüldüğü söylenir. Bu nedenle dericilerin azizidir. 24 Ağustos Aziz Bartolomew günüdür.
- Tomas: "Şüpheci Tomas" veya "İkiz" olarak da bilinir. İsa'nın yaralarına dokunana kadar dirildiğine inanmayacağını söylemiştir. 21 Aralık Aziz Tomas günüdür.
- Matta: Vergi memurudur. Yeni Ahit'in birinci incili olan Matta İncili'nin yazarıdır. 21 Eylül, Aziz Matta günüdür.
- Küçük Yakup: Alfay'ın oğlu. Doğu Kilisesi'nde 10 Ekim, Batı Kilisesi'nde 1 Mayıs Aziz Yakup günüdür.
- Yehuda (Taday): Yakup'un kardeşidir. Pers topraklarında Simon ile birlikte öldürülmüştür. 28 Ekim Simun'la birlikte Azizler günü olarak kutlanır.
- Simun (Yurtsever): Pers topraklarında Yehuda (Taday) ile birlikte öldürülmüştür. 28 Ekim Taday'la birlikte Azizler günü olarak kutlanır.
- Yehuda (İşkariot) (İbranice: יהודה איש־קריות, Latince: Iudam Iscariotem, Yunanca: Ιούδας Ισκαριώτης): 30 gümüş dinar için İsa'ya ihanet ederek yakalatmıştır. Vicdan azabından intihar etmiştir.
2006 yılında da National Geographic Society tarafından yaklaşık 1800 yıl önce yazılmış "Yehuda'nın Müjdesi"'ne ulaşılmıştır. Yehuda'nın Müjdesi, İskariot (katil) olarak adlandırılmış Yehuda'nın İsa'yı Romalılara ve Yahudilere ispiyonlamasının arkasında başka güdüler olabileceği ve suçsuz olabileceği tartışmalarını gündeme getirmiştir.
- Matthias: 13. Havari. Yehuda'nın yerine seçilmiştir. Doğu Kilisesinde 9 Ağustos, Batı Kilisesinde 14 Mayıs Aziz Matthias günüdür.
Kaynaklar
VikipediKaynakça ve notlar
- TDK Güncel Türkçe Sözlük, havari
- Oxford Ansiklopedik İngilizce Sözlük
