Türkçe Bilgi: gece ve gündüz

Gece ve Gündüz Alm. Nacht (f) und Tag (m), Fr. Nuit (f) et jour (m), İng. night and day. Görünen güneşin, görünen ufkun altında bulunması sebebiyle karanlık olan süreye gece, ufuk düzleminin üstünde bulunduğu aydınlık süreye gündüz denilmektedir.

Gece, ayrıca güneşin yüksekliğinin (ufuk düzleminden uzaklığının) -16°-21,5°’den daha küçük olduğu ve gökyüzünün ve ufuk çizgisinin tamamen karanlık olup, birbirinden fark edilemediği süre olarak da tarif edilir. Bu tarif, özellikle namaz ve oruç başlama vakitleri bakımından önemlidir. Yatsı namazı vakti bu tarife göre, gecenin başlaması ile girer. Oruç yine bu tarife göre, gecenin sonunda başlar ve aynı zamanda sabah namazı vakti girer.

Gündüz süresi, güneşin ufuk üstünde göründüğü süredir. Bu süre, güneşin üst kenarının ufukta görünmesi ve kaybolması arasında geçen müddet olduğu için, ışığın kırılması (refraction), bulunulan yerin yüksekliğine bağlı olan ufuk alçalması (inhitat, depression) ve paralaks (ihtilaf-ı manzar, parallax) hesaba katılmaksızın, güneşin merkezinin bulunulan yerin astronomik (fenni) ufkuna göre hesaplanan teorik gündüz uzunluğundan büyüktür.

İslam dininde gecelere, takib eden günün adı verilir. Yalnız, Arefe ve üç kurban günlerinin geceleri böyle değildir. Bu dört gece, bu günleri takib eden gecelerdir. Batıda ve Batı kültürünün hakim olduğu ülkelerde ise, geceler takib ettikleri günün adı ile anılır.

Hakiki gündüz uzunluğu: Arz etrafında hakiki güneş, gök küresi üzerinde bir yıl boyunca takriben, 22 Aralıkta meyli -23° 27’dan başlayıp, yükselerek, 22 Martta sıfır, 22 Haziranda +23° 27’ olarak en büyük değerlere ulaşır ve alçalarak 22 Eylülde sıfır ve yine 22 Aralıkta -23° 27’ olarak başladığı yere dönecek şekilde hatveli (helezoni) bir çıkış ve inişten ibaret periyodik bir hareket yapıyor görünür (aslında yerküresi hareket etmektedir). Arzın mihveri (ekseni) ekliptik düzlemine dik olmadığından, arz güneş etrafında yıllık hareketini yaparken, güneş doğrultusunun ekvator düzlemiyle yaptığı açı, yani güneşin deklinasyonu (meyli), her an değişmektedir. Kuzey yarım kürede, bunun sonucu olarak, bir yıl zarfında gündüzleri gecelerin tersine önce uzamakta (22 Aralık-22 Haziran) ve sonra kısalmaktadır (22 Haziran-22 Eylül). Meylin günlük değişimi artarken (22 Aralık-22 Mart ve 22 Haziran-22 Eylül) gündüz uzamasının sabahki payı küçük; azalırken (22 Mart-22 Haziran ve 22 Eylül-22 Aralık) büyük olmaktadır. Tarihlerdeki 22 değerleri kesin olmayıp yıldan yıla birkaç gün değişebilir. Güneşin deklinasyonundaki günlük değişim küçük olduğundan, güneş bir günde aynı deklinasyona tekabül eden tek bir daire üzerinde hareket ediyormuş gibi görünür. Gece ve gündüz süreleri bir yerin enlem derecesine ve güneşin deklinasyonuna bağlı olarak değişir. ayrıca atmosferde ışığın kırılması sebebiyle hakiki gündüz uzunluğu, trigonometrik yoldan hesaplanan gündüz uzunluğundan en az dört dakika daha uzundur.

Gece ve gündüz uzunlukları ekvatorda birbirine yılın her gününde eşit olmakla birlikde, yine atmosferin ışığı kırması sebebiyle gündüz süresi biraz daha uzundur. Işığın kırılması, gündüz süresinin trigonometrik yoldan hesaplanan uzunluğundan her gün 4 dakika daha uzun olmasına sebeb olur. Sabah güneşin doğuşu iki dakika erken, akşam gurubu ise iki dakika geç olur.

Kutuplara doğru gidildikçe gece ve gündüz arasındaki uzunluk farkları artar. Senenin sadece güneşin meylinin sıfır (güneşin ekvator düzleminde) olduğu iki günde (21 Mart ve 22 Eylül), dünyanın her yerinde gece ve gündüz uzunlukları birbirine eşittir. Kutup daireleri (enlemi 66° 33’) içindeki yerlerde güneşin meylinin 23°, 27’ olduğu zaman, yılda yaklaşık altı ay gece ve altı ay gündüz olur. Arz (enlem) derecesi 66°’den küçük olan yerlerde de atmosferin ışığı kırma etkisi ihmal edilirse, bir yıl içindeki gecelerin veya gündüzlerin toplam süresi altı ay olur. (bkz. Fecr, Gün, Tan, Zaman)

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

Gece ve Gündüz

Gece ve gündüz

Gece gündüz

Gündüz

Gece (roman)

Binbir Gece Masalları

Gündüz Suphi Aktan

Gece

Gündüz Güzeli (film)