Birinci Enternasyonal
1864 Eylülü'nde İngiliz, Fransız, İtalyan ve Alman işçi örgütlerinin yöneticileri tarafından Londra'da kurulmuştur. Birliğin tüzüğü ve manifestosu Alman delegeleri arasında bulunan Karl Marx, Friedrich Engels tarafından kaleme alınmıştır.Bu manifestoda ortaya konulan temel düşünceler şunlardı: Proleteryanın bir sınıf partisi olarak örgütlenmesi, sosyal içerikli yasalar için savaşım, işçi kooperatiflerinin kurulması, gizli diplomasiye karşı savaşım, burjuva sınıf egemenliğinin yıkılması, işçi sınıfının ekonomik kurtuluşu ve bütün ülkeler işçilerinin birlik ve dayanışması.
Birinci Enternasyonal'in merkezi Londra'daydı. İngiliz ve Almanlardan oluşan bir yürütme kurulu vardı. Cenevre, Lozan, Brüksel, Basel ve La Haye'de beş kongre topladı. Daha sonra merkezi New York kentine taşındı. Ancak burada iyice etkisizleşti.
Birinci Enternasyonal içinde önceleri Prudhoncularla Marksistlerin çatışması vardı. Daha sonra Bakunin'in Enternasyonal'e katılmasıyla, Marx-Bakunin çatışması ortaya çıktı. La Haye Kongresi'nde bu nedenle bölünme oldu. İkinci Enternasyonal: 1889'da Paris'te toplandı.
Birinci Enternasyonal'in aksine, merkezi bir örgüt olma çabasına hiç girişmedi, hatta 1900'e gelene dek formel bir sekreterya bile oluşturmadı. İkinci Enternasyonal sekiz kongre yaptı. Bunlar Brüksel (1891), Zürih (1893), Londra (1896), Paris (1900), Amsterdam (1904), Stuttgart (1907), Kopenhag (1910) ve Basel (1912) kongreleridir.
İkinci Enternasyonal
Sekreteryası 1900'dan itibaren Brüksel'de çalışmaya başladı. İkinci Enternasyonal'in düzenlediği kongrelerde ilk yıllarda anarşizm ile marksizm arasındaki sınır üzerinde derinliğine tartışıldı. Daha sonraki yıllarda tartışılan konular sınıf savaşının ilkeleri ve sosyalist partilerin burjuva partileri ile koalisyonlara katılmasının uygun olup olmayacağı idi.Birinci Dünya Savaşı'nın yaklaştığı yıllarda ise en çok üzerinde durulan konu savaş tehlikesi ve bir savaş anında işçi sınıfının alması gereken tavır oldu. Birinci Dünya Savaşı çıkınca İkinci Enternasyonal'in çalışmaları kesildi.
1919 Martı'nda SSCB Moskova'da Üçüncü Enterasyonal'i toplayarak (Komintern) İkinci Enternasyonal'in dağıtıldığını ilan etti. Ancak Avrupa'nın sosyal-demokrat kimi partileri, İkinci Enternasyonal'in devamı olarak Sosyalist Enternasyonal'i oluşturdular.
Üçüncü Enternasyonal
1919 Martı'nda Moskova'da toplandı. Temel amacı dünya sosyalist devrimi'nin örgütlenmesi ve kanalize edilmesiydi. Rusya dışında Avrupa devriminin gerçekleşmemesine karşın, Üçüncü Enternasyonal 1943'e dek yaşadı.Bu tarihte SSCB'nin kapitalist müttefiklerine bir cemilesi olarak kapatıldığı ilan edildi. Bu arada 1937'de Meksika'da Troçki tarafından Dördüncü Enternasyonal ilan edilmiştir.
Kaynak: Rehber Ansiklopedisi