Marmara ve Ege Bölgesi arasında geçiş konumunda yer alan Balıkesir`in bu durumu halkoyunlarına da yansımaktadır. Balıkesir ili sınırları içerisinde güney ve batı ilçelerinde zeybek, kuzey ve doğu ilçelerinde kaşık-karşılama türü oyunlara rastlanmaktadır.
Türkiye`de ilk derlemelerin başladığı yörelerin başında Balıkesir Yöresi gelmektedir. Derleme çalışmaları 1928`te Atatürk`ün isteğiyle başlamıştır. Atatürk`ün izlemekten en çok hoşlandığı oyunları barındıran yöre olan Balıkesir yöre ekipleri, defalarca Atatürk`ün huzurunda oynamışlardır. Atatürk döneminde Türkiye`nin yurtdışı tanıtımlarında Balıkesir oyunları ön planda yer almıştır. İngiltere`den İran`a kadar pekçok ülke devlet adamları huzurunda Balıkesir oyunları sergilenmiştir.
14.000 km²`lik Balıkesir ilinde 902 köy bulunmaktadır. Köy oyunlarının derleme çalışmaları devam etmektedir.
Oyun türleri
Yörede bulunan birçok farklı etnik grup kültür çeşitliliğini ortaya çıkarmaktadır ve bu halk oyunlarına da yansımaktadir. Genel olarak bakıldığında ilde oyunlar daire,düz çizgi ve karşılıklı geçişler şeklinde oynanmaktadir. Yöredeki oyunlar genel halk oyunlari türlerinden Zeybek,Güvende,Kaşık Oyunları,Karşılama Oyunları ve Bengi sınıfına girmektedir.Başka bir sınıflandırma da dağ köy oyunları ve ova köy oyunları şeklinde yapılabilir.
Balıkesir Yöresi`nin rituel oyunları yapısal olarak da
- Manav Oyunları
- Muhacır Oyunları
- Yörük Oyunları (Konar-göçer oyunları)
- Türkmen-Alevi-Çepni Oyunları
- Kafkas Kökenli Çerkez-Gürcü Oyunları
- Tatar-Nogay Oyunları
şeklinde sınıflandırılmaktadır.
Derlenmiş olan Balıkesir Yöresi oyun repertuvarından örnekler;
Harmandalı,İkili Güvende,Toplu Güvende,Bengi,İki Keklik, Baydan Nazmiye,Karyolamın Demiri,Akpınar,Hatçam,Azime,Bağ Yüzünün Çamları,Durnalar,Tüllek(İğde Dalı),Demirciler, Ağır Hava,Koca Arap,Kemeraltı,Doğanlar Zeybeği,Sekme,Kayalcanın Taşları(Yörük Ali),Mendili Oyaladım,Karşılama,Şerifem,Aşağı Yoldan,Tünleme,Mende,Yörük Dağı,Ninna, Suda Balık Oynuyor,Sarı Karınca,Köroğlu,Aldı Dereleri,Koybatın Dereleri,Dursunbeyin Hanları,Şıngır,Edremit Güvende,Yılanı Yılanı,Savaştepe Zeybeği,Bandırmalı Güzelim,Alay Havası,İsmailler Zeybeği,Koca Kuş,Koca Ceviz,Dada Zeybeği,Entarisi Damgalı,Oğlanın Adı Hakkı,Ergama,Sabai Güvende,Tabancalı,Kozak Dağının Çamları,İsmailli,Yanık Hatçem,Al Basmalara Aldım, Haydi Güzelim, Bağlarım, Dere Boyu Düz Gider,Armut Ağacı, Bandırma Karşılaması,Lamba Şişesi...
Kadınların Oynadıkları Oyun Adları
Kadın Oyunlarından örnekler;Akpınar, Hatçam, Mende, Azime, Durnalar, Demirciler,Tüllek (İğde Dalı), Mendili Oyaladım,Yörük Dağı,İki Keklik, Ninna,Suda Balık Oynuyor,Bandırmalı Güzelim,Kozak Oyunu,Entarisi Damgalı,Oğlanın Adı Hakkı,Ergama,Sarı Karınca,Harmandalı,Baydan Nazmiye,Karyolamın Demiri,Bağ Yüzünün Çamları,Karşılama,Şerifem,Aşağı Yoldan,Tünleme, Köroğlu, Kocaceviz, Dursunbeyin Hanları,Şıngır,Bandırmalı Güzelim, Bandırma Karşılaması,Lamba Şişesi,Oğlanın Adı Hakkı,Yanık Hatçem,Al Basmalara Aldım, Haydi Güzelim, Bağlarım, Dere Boyu Düz Gider,Balıkesir Yolunda, Çay Benim Çeşme Benim, Yeşil Dağlar gibi...
Kadın Oyunlarında Çalgı:
Geleneksel olarak bakır tava,kazan,kaşık ve zilli maşa kullanılmaktadır.
Erkeklerin Oynadıkları Oyun Adları
Erkek Oyunlarından örnekler;Harmandalı,İkili Güvende,Toplu Güvende,Bengi,Ağır Hava,Karşılama,Koca Arap,Kemeraltı,Sekme,Kayalcanın Taşları,Şıngır,Edremit Güvende,Yılanı Yılanı,Savaştepe Zeybeği,Alay Havası,İsmailler Zeybeği,Koca Kuş,Dada Zeybeği,Doğanlar Zeybeği,Aldı Dereleri,Koybatın Dereleri,Sabai Güvende,İsmailli,Tabancalı,Baydan Nazmiye,Karyolamın Demiri,Bağ Yüzünün Çamları,Balıkesir Zeybeği,Armut Ağacı,Şerifem,Aşağı Yoldan, Köroğlu, Kocaceviz,Dursunbeyin Hanları,Bandırma Karşılaması,Kozak Dağının Çamları gibi...
Erkek Oyunlarında Çalgı:
Geleneksel olarak bağlama,davul,zurna veya klarnet kullanılmaktadır.
İlçelere göre
- Balıkesir Merkez: Harmandalı,İkili Güvende,Toplu Güvende,Bengi,Karyolamın Demiri,Ağır Hava,Koca Arap,Mendili Oyaladım,Karşılama, Balıkesir Zeybeği,Ninna, Sarı Karınca, İki Keklik, Kara Kara Kazanlar, Sini Havası, Bugün Heva Pusarmış, Hambar Altı Kum Altı, Fatmam, Balıkesir Çiftetelli.
- Ayvalık:Harmandalı,Ergama,Sabai Güvende.
- Balya: Harmandalı,Ağır Hava,Koca Arap,Kemeraltı,Doğanlar Zeybeği,Mende,Ninna,Entarisi Damgalı, Balıkesir Yolunda, Doğanlar Ninna, Evciler Zeybeği, Aya Baktım.
- Bandırma:Şıngır,Bandırmalı Güzelim,Bandırma Karşılaması, Bandırmalı.
- Bigadiç: Karşılama, Balıkesir Zeybeği,Şerifem,Aşağı Yoldan,Mende, Ninna,Köroğlu, Kocaceviz,Lamba Şişesi, Alfadı, Güzelim Güzelim, Kırmızı, Kızpınar Çepni, Süpürgesi Aynalı, Yanma Yürek, Zerdali Dali, Asagi Yagcılar Zeybeği, Oğlan Geliyor, Atım Durdu Ben Yoruldum,
- Burhaniye: Harmandalı,Bağ Yüzünün Çamları,Aldı Dereleri,Koybatın Dereleri,Edremit Güvende,Alay Havası,Tabancalı,Kozak Dağının Çamları,İsmailli,Yanık Hatçem, Burhaniye Çiftetelli.
- Dursunbey: Akpınar,Hatçam,Azime,Durnalar,Tüllek(İğde Dalı),Sekme,Kayalcanın Taşları,Şerifem,Aşağı Yoldan,Yörük Dağı,Dursunbeyin Hanları,Yılanı Yılanı,İsmailler Zeybeği,Koca Kuş,Dada Zeybeği,İki Keklik, Aşağıdan Çıktı Bayrağın Ucu, Şu Derelerin Taşları, Engin Derelerin Suyu, Bir Yakadan Bir Yakaya, Evleri Var Üst Başta (dörtlü zeybek), Uzun Çarşı Baştan Başa, Yağsın da Yağmurlar, Ayvaçiçek Açmış,Akdağ.
- Edremit: Harmandalı,Karyolamın Demiri,Bağ Yüzünün Çamları,Ağır Hava,Koca Arap,Edremit Güvende,Alay Havası.
- Erdek: Karyolamın Demiri.
- Gömeç: Harmandalı,Bağ Yüzünün Çamları.
- Gönen: Karyolamın Demiri,Şıngır,Ninna,Bandırmalı Güzelim,Entarisi Damgalı,Dere Boyu Düz Gider, Çay Benim Çeşme Benim, Yeşil Dağlar, Bandırmalım, Gönen Çiftetelli.
- Havran: Harmandalı,Karyolamın Demiri,Bağ Yüzünün Çamları,Ağır Hava,Koca Arap,Edremit Güvende.
- İvrindi: Harmandalı,Karyolamın Demiri,Bağ Yüzünün Çamları, İnce Memed.
- Kepsut: Harmandalı,Tünleme,Oğlanın Adı Hakkı.
- Manyas: -
- Marmara: -
- Savaştepe: Harmandalı, Baydan Nazmiye, Karyolamın Demiri, Demirciler,Savaştepe Zeybeği,Al Basmalar Aldım, Haydi Güzelim, Bağlarım, Armut Ağacı,Lamba Şişesi,Bahçelerde Üzerlik, Küçük Memet.
- Sındırgı: Akpınar, Şerifem, Kırmızı, Çörüm Havasi, Osmanlar, Ayşe Gelin, Cuma Efe, Halil Efe, Şakir Efe, Çakır Eminem, Hastane Önünde.
- Susurluk:Şıngır,Suda Balık Oynuyor,Gürgane Dalları, Susurluk Karşılaması, Hora, Mende, Vangel Çantası, Ayva ile Nar, Karadağlı,Aşağı Yoldan
Bengi
Yörede ünlü olan oyun çeşitlerinden biridir.Pamukçu Köyü ile bu oyun özdeşleşmiştir. Kelime anlamı “sonu olmayan,ebedi” olan oyunun menşeisinde cengaverlik unsuru bulunmaktadır.Benginin kendine has bir çıkış havası vardır.Asıl havadan ayrı olup gezinti şeklindedir.Bengi 8-10-12-15 kişi ile oynandığı gibi,daha fazla kişilerle de oynanır.Bengi`de beş figür vardır.Figür aralarındaki hareketler ise oyunun manasını belirler.Oyunlar daire biçiminde ve soldan sağa doğru oynanır.Pamukçu yöresinde köy düğünlerinde,bayramlarda ve eğlencelerde İkili Güvende,Toplu Güvende ve Bengi oynanmaktadır.Bengi oyunun yurt çapında tanıtımı için 1975`de Pamukçu Köyü`nde bir dernek kurulmuştur. Dernek faaliyetlerini sürdürmektedir.
İkili Güvende
Murat KARABULUT tarafından derlenen oyun köy düğünlerinde, bayramlarda, Akpınar eğlencelerinde ve sohbetlerde gençler tarafından oynanır.Sadece iki kişi tarafından oynanan bu oyun oldukça hareketlidir. Belirgin figürleri dönme ve çökmelerdir. Bu oyun boy ve kabileler arasında yapılan mücadelede, iki tarafın en güçlü savaşçılarının karşılaşmasını temsil eder.
Oyuna başlamadan önce müzik eşliğinde kısa bir gezinti yapılır. Yörede bu gezintiye “ Aldırma “ , oyuna başlama haline gelmeye de “ Oyuna Alma “ denir. Baştan sona kadar çökme ve dönme figürlerinden meydana gelen oyun, hızlı tempoda yapılan seri hareketlerle sürdürülür.
Balıkesir Halkoyunları Kulüpleri
- Karagücü Spor Kulübü
- Gençlik Merkezi Spor Kulübü
- Pamukçu Belediye Spor Kulübü
- BAFAT Balıkesir Folkloru Araştırma ve Turizm Gençlik Spor Kulübü
- Gençlik Spor Kulübü
- Balikesir Engelliler Spor Kulübü
- Gönen Spor Kulübü
- Burhaniye Spor Kulübü
- Balıkesir Halk Eğitim Merkezi
Linkler
- Balıkesir Yöresi Ekipleri izlemek için;
