NobelAleksandr İsayeviç Soljenitsın (d. 11 Aralık 1918, Kislovodsk, Stavropol Kray, Kuzey Kafkasya), 1970 Nobel Edebiyat Ödülü sahibi Rus yazardır.
1942`de üniversite diplomasını aldı. 1939-1945 arasında dört sene Sovyet ordusunda görev aldı. 1942 yılında yüzbaşı rütbesiyle İkinci Dünya Savaşı`na katıldı. Ancak cephedeyken yazdığı mektuplarda Stalin hakkında eleştirilerini belirtince tutuklandı ve sekiz yıl ceza kampında hapis cezasına çarptırıldı. Sovyetler Birliği`nin Hitler`le uzlaşma yolu bulmasının savaşı önleyebileceğini, bu yüzden Sovyet halkının savaştan dolayı yaşadığı yıkımdan Stalin`in Hitler`den daha fazla sorumlu olduğunu iddia etti. Savaş bittikten sonra Moskova yakınlarındaki bir hapishaneye konulan ``Soljenitsin``, 1950`de Kazakistan`da bulunan Ekibastus`ta siyasal tutuklular için düzenlenmiş özel bir kampa gönderildi ve üç yıl burada kaldı. Onu izleyen yıllarda istenmeyen kişi (persona non grata) ilan edildiği için sürgüne gönderildi.
Kazakistan`ın Kok Terek köyünde öğretmenlik yapmaya başlayan yazar, bu dönemde kansere yakalandı ve bir süre Taşkent`te tedavi gördü. Yeni parti şefi Nikita Kruşçev tarafından başlatılan Stalin`in etkilerini ortadan kaldırmaya yönelik operasyonlar çerçevesinde hakları geri verildiği için Ryasan`da çalışmasına olanak tanındı. 1962`de ``"İvan Denisoviç`in Yaşamında Bir Gün"`` adlı kitabını çıkardı. Bu öyküsünün başarısı üzerine kendini tamamen yazarlığa veren ``Soljenitsin``, zorunlu çalışmayı anlatan Stalin karşıtı bu yapıtıyla Hruşçyov`in takdirini kazandı ve bir yıl sonra Sovyet Yazarlar Birliği`ne kabul edildi. Ancak ``"Matryonin dvor"`` ve ``"Dlya polzı dela"`` adlı öyküleriyle tekrar partinin hedef tahtası haline geldi. 1966`da yazara ülke dışına çıkma yasağı konuldu ve üç yıl sonra Yazarlar Birliği`nden çıkartıldı.
Yaşadığı dönem boyunca çeşitli cezalara çarptırılan ``Aleksandr İsayeviç Soljenitsın`` çalışma kampları hakkındaki kitabı Gulag Takımadaları ile Nobel Edebiyat Ödülü`ni kazandı. Kitabı kapitalist ülkelerde yayına girdi ve anti-Sovyet propagandanın öğelerinden biri oldu. Yazar kendisine verilen 1970 Nobel Edebiyat Ödülü`nü dört yıl sonra alabildi. Bu ödülün kendisine politik nedenlerle verildiği iddia edildi. 1974´te Sovyet hükümeti ``Soljenitsin``´in vatandaşlığını iptal etti ve onu sınırdışı etti. İki sene İsviçre´de kaldıktan sonra 1976´da Amerika Birleşik Devletleri´ne yerleşti. Bu dönemde ``Soljenitsin`` Vietnam`a Amerikan müdahalesini deslekledi, Vietnemda Amerikalı tutsakların köleştirildiğini iddia etti. 1974 Portekiz Devrimi`ne karşı Amerika`nın müdahale etmesi gerektiğini savundu. ABD ve Sovyetler Birliği barışı hakkında yazan Amerikalı yazarları eleştirdi. 1989`da yeniden Yazarlar Birliği`ne alındı. O dönem iktidarda bulunan Mikhail Gorbaçov, yazarın yurttaşlık haklarının geri verilmesi doğrultusunda çalışmalar başlattı ve sürgünüyle ilgili kararı 1991 yılında resmen kaldırttı. 1994`te Rusya`ya dönen yazar parlamento önünde yaptığı konuşmada Rusya`nın kendisine göre hatalarla dolu demokrasiye geçiş şeklini eleştirdi.
Edebiyat hayatı
Soljenitsin´in romanlari hapis ve savaş deneyimlerini anlatır. ``Ivan Denisoviç´in Yaşamında Bir Gün`` (1962) ve ``İlk Çember`` (1964) hapis sahneleri içerir. ``Kanser Koğuşu`` (1966) bir hastanede geçmektedir. Hapishane ve hastane imgelerini toplumsal simgeler olarak kullanarak yazar, devrimci ideallerle sert politik gerçeklikler arasındaki çelişkiyi gösterir. Kahramanları, tiranlık ve zulüm üzerindeki onurun zaferini belirtir.Soljenitsin bu bağlamda, ``Kırmızı Tekerlek`` adinda dört ciltlik uzun bir tarihsel roman tasarlamıştır. Birinci cilt, ``Ağustos 1914`` (1971) 1914´deki 1. Dünya Savaşı´ni anlatır. Bu romanin 1917 Ekim Devrimi´nin tarihsel anlamina vurgu yapan genişletilmis ve düzenlenmiş bir baskısı 1989´da yayimlanmıştır. İkinci cilt, ``Kasım 1916`` 1993´de yayımlanmıştır.
1960´ların sonu ve 1970´lerin başında, Sovyet hükümeti ``Soljenitsın`` ´i romanlarında ülkesini küçük düşürdüğü icin suçlamış ve 1973´te Paris´te yayınladığı üç ciltlik ``Gulag Takımadaları, 1918-1956`` romanından sonra da bu baskılarını arttırmıştır. Bu kitap, Sovyet hapishane kamplarının bir incelemesiydi. ``Gulag Takımadaları``´nın iki cildi 1975´te, üçüncü cildi de 1976´da yayımlandi. Soljenitsin, Sovyetler Birliği´ndeki son yıllarından ``Görünmez Müttefikler`` (1971) ve ``Meşe ve Dana`` (1975) otobiyografilerinde bahsetmiştir. 1990´da, Sovyet hükümeti yazarın vatandaşlığını geri verdi ve Soljenitsin 1994´te Rusya´ya geri döndü.
Eserleri
- İvan Denisoviç´in Yaşamında Bir Gün (1962)
- Nedenin İyiliği İçin (1962)
- Kanser Koğuşu (1966)
- İlk Çember (1968)
- Aşk Kızı ve Masum (1969)
- Ağustos 1914 (1971)
- Gulag Archipegalosu 3 cilt (1973-1978)
- Prusya Geceleri (1974)
- Aleksandr İsaevich Soljenitsın, Sovyet Liderlerine Bir Mektup, Collins: Harvill Press (1974)
- Meşe ve Dana (1975)
- Lenin Zürih´te (1975)
- Ölümcül Tehlike: Sovyet Rusya ve Amerika´ya Tehditler Konusundaki Yanlış Kavramlar (1980)
- Kasım 1916 (1983)
- Zafer Kutlamaları (1983)
- Mahkumlar (1983)
- Rusya´nın Yeniden İnşa Etmek (1990)
- Mart 1917 (1995)
- Nisan 1917 (1995)
- Rus Sorunu (1995)
- Görünmez Müttefikler (1997)
- 200 Yıl Hepberaber: 1772´den İtibaren Rus-Yahudi İlişkileri Üzerine (2003)
Nobel Edebiyat Ödülü Kazananlar (1951-1975)
Vikiler|
commons= Category:Aleksandr Solzhenitsyn|
wikispecies= |
wikt= |
b= |
s= |
q= Alexander Soljenitsin|
n= |
m= |
DEFAULTSORT:Soljenitsin