Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Adil Kitbuga

Kısaca: Adil Kitbuga (tam adiyla El-Adil Zayneddîn Kitbuga al-Mansur Arap harfleriyle : عادل زين الدين كتبغا المنصور) (d. ? - ö. 1297 Hama, Suriye) Mısır ve Suriye'de 1294 ile 1296 yılları arasında hüküm sürmüş Bahri hanedanından beşinci Memluk Sultanıdır. ...devamı ☟

Adil Kitbuga (tam adiyla El-Adil Zayneddin Kitbuga al-Mansur Arap harfleriyle : عادل زين الدين كتبغا المنصور) (d. ? - ö. 1297 Hama, Suriye) Mısır ve Suriye'de 1294 ile 1296 yılları arasında hüküm sürmüş Bahri hanedanından beşinci Memluk Sultanıdır. Yaşamı

Sultan oluncaya kadar

Adil Kitbuğa Hülağu Han'ın İlhanlılar ordusunda Mogol asıllı rutbesiz bir asker idi. 1260 yılında İlhanlılar ile Memluklular arasındaki "Birinci Hums Muharebesi"nde Memluklulara esir düştü ve Kalavun tarafından memluklu köle olarak satın alındı. Adil Kitbuğa Kalavun yanında memluklu iken çok yetenekli olduğu görüldü ve sonunda Kalavun tarafından kölelikten çıkarılıp Emir ünvanı verildi. Kalavun'un oğlu olan Sultan el-Eşref Halil'in

Sultanlık dönemi

nde tutuklandı ise de sonradan serbest bırakıldı. 1293 yılında Sultan el-Eşref Halil öldürülüğü zaman daha 9 yaşında olan oğlu Nasır Muhammed bin Kalavun Memluklu Sultanı olmuştu. Ama gerçek devlet iktidarı, ona naip olan Adil Kitbuğa ile vezir Sencer el-Suçayı elindeydi. Sultan Nasır Muhammed bin Kalavan çocuk olduğu için hiç bir iktidar gücü bulunmuyordu ve naipliğe devam eden Adil Kitbuğa Memluklüler devletinin asıl hükümdarıydı. Suçayı'nın öldürülmesinden sonra Kitüga daha da güç kazanmıştı. Sultan Halil'e bağlı olan kölemen emirlerin ve sonra da Sultan Nasır Muhammed'in kendisinin Sultan Halil'in öldürülmesinin intikamını almak isteyeceklerine bilen Laçin, Kitbuğa'yı Nasır'ı Sultan'lıktan indirip kendinin tahta geçmesi gerektiğine inandırdı. Önce Kitbuğa, Laçin'in tavsiyelerine uymaktan kaçındı. Fakat Laçin ısrar ederek Sultan Nasır Muhammed'in Kitbuğa'nın kardeşi Eşref Muhammed'in öldürülmesi komplosuna karıştığını bildiğini böylece Sultan yetişkinlik yaşına gelince herikisinin intikamını almak isteyeciğini çok muhtemel olduğuna Kutbuğa'yı inandırdı. İsyan eden Burjiler tamamiyle elimine edildikten sonra Kitbuğa Memluklu emirleriyle bir toplantı yaptı. Bu toplantıda bu isyanın Memluklu devletini kökünden sarstığını ve yaşı küçük olan Sultan Nasır Muhammed'in devlete yeniden çeki düzen vermesine ve vermeye çalışsa bile yetişkin olmadığı için bu siyasetine taraftar bulması imkanı olmadığını bildirdi. Bu iddiaların güçlü olduğuna inanan emirler Nasır Muhammedin tahttan indirilerek yerine güçlü ve deneyimli olan Kitbuğa'nın Memluklu Sultanı olmasına karar verdiler. Böylece Nasır Muhammed tahttan indirildi. Önce annesi ile birlikte sarayın bir başka dairesinde göz altına alındı ve sonra da yine annesiyle birlikte Karak kalesine gönderildi. Adil Kitbuğa Memluklu Sultanı olarak hüküm sürmeye başladı.

Sultanlık dönemi

Uyrat göçü

Sultan Kitbuğa'nın hükümdarlığı döneminde, 1296da ortaya çıkan çok önemli bir olay büyük bir "Uyrat" adı verilen bir göçmen grubunun Memluklu arazilerine gelmeleri idi. Atlarai ve sığır sürüleri ile 10.000 kişilik bu Uyrat göçmenleri Hülağu Han'ın damadı Turgay'ın idaresi altında idi. Ebu Fida adlı bir Arap tarihçisi ise Turgay'ın Hulkağu'nun oğlu olan Mengü Timur'un kızının kocası olduğunu bildirir. Bu Moğol asıllı göçemenlerin Memluklu topraklarına gelişi yeni bir olay değildi. 1262de Sultan Baybars Hülağu Han'ın Altın Orda'ya hücum etmesinden dolaya yı büyük bir Tatar göçmen grubunun Mısır'a gelip yerleşmesine izin vermişti ve bunları diğer Tatar göçmen grupları takip etmişti. Baybars bunların Mısır'a yerleşmelerine izin vermiş; onlara Kahire'de özel bir mevki sağlamış; Memluklu ordusuna katılmalarını kabul etmiş ve bu Tatarlar Memluklu ordusunun bir birliği olarak kullanılmasını ilk defa Sultan Baybars uygulamıştı. Bu göçmen Tatarlardan oluşan Memluklu ordu birliğine "Fırka El-Vafıdıye" adı verilmekteydi. Bu "Fırka El-Vafıdıye" birliği mensupları köle olmayan hür kişilerdi ve kölemenlik sistemi ve kuralalri bu kişilere uygulanmamktaydı. Sultan Kitbuğa zamanında 1296da gelen "Uyrat" adlı Tatar grubu o zamana kadar gelen Tatarlerin en büyük grubu idi. Zaten Sultan Kitbuğa Tatar asıllı olduğu için bu "Uyrat"lar grubuna yeni imtiyazlar verildi. Uyratlar Kahire'nin "El-Huşaynıyye" mahallesine yerleştirildiler. Bazı grup Uyratlar ise Nil deltasındaki şehirlere yerleştirldiler. Uyratlar Mısır'a geldikleri zaman Müslüman değillerdi. Ama zaman geçtikçe diğer Mısırlılrala evlenip Müslüman dinini kabul edip Mısır sosyetesi içine kaynaştılar. Fakat Sultan Kitbuğa'nın Moğol aslilli olması ve Moğol asıllı olan Uyratlara gayet cömertçe davranışı, Memluklu emirlerini hem kıskandırdı hem de kuşkulandırdı. Bu politikanın Kafkaslardan gelen Türk ve Çerkes asıllıların yerine Moğol asıllıların başa geçmelerine yol açabileceği kuşkusu yaygınlaşmaya başladı. Zamanın tarihçileri bu kuşkularai ileride Sultan Kitbuğa'ya hazırlanan ve sonunda başarılı olan komploların hazırlanamsina önemli bir neden olduğunu ifade ederler. ref> Şhayyal, Cilt 2, say.145 ve Al-Maqrizi, "Al-Khitat Al-Maqriziah", Cilt 3 say.32-36

Kıtlık

Komplo ve tahttan indirilme

Sultan Kitbuğa Şam'da iken büyük bir Memkluklu emirler grubu Kitbuğa'yı tahtatn indirmek için komplo hazırladılar. Kitbuğa Mısır'a dönmekteyken emirler onu karşılamaya gittiler. Sultan Kitbuğa bu emirler arşında önemli olan Emir Bisarı'yı Moğollarla gizli olarak mektuplaşmakla itham etti. Kitbuğa'nın Emir Bisarı'yı öldürtmeye emir vereceğininde kuşkulana emirler hemen harekete geçerek Sultan Kitbuğa'nın "Dihliz" ad verilen çadırına hücum ettiler. El-Makrizi bunlara arasında Laçin, Bisarı, Kara Sungur, Kabjak ve Hacı Bahadır adlı Memluklu emirlerinin başını çektilerini bildirir. Sultan Adil Kitbuğa'nın ilk ismine atıfla "Memalik-i Adiliye" adı verilen Kitbuğa'ya bağlı Memluluklar bu hücuma karşı durdular. Ortaya çıkan çarpışmada birçok Memluklu yaralandı ve öldürüldü. Bu kargaşalık sırasında Sultan Kitbuğa Dihliz çadırından kaçmayı başardı ve beş Memluklusu ile birlikte atla Şam'a kaçtı. Komplocu emirler onu yakalamaya imkanları olmadı. Fakat hemen Sultan Kitbuğa'nın tahtan indirildiği kararı alındığı haberi ülkenin her tarafına gönderildi. Yeni Memluklu Sultanı olarak komplocuların başında bulunan Laçin Memluklu Sultanı oldu.

Tahttan indirildikten sonra

Dış bağlantılar

* Clot, André ** (çev. Turhan Ilgaz) (2005), Kölelerin İmparatorluğu Memlüklerin Mısır'ı, İstanbul:Epsilon Yayınları ISBN 9753317727. ** (2009) L'Égypte des Mamelouks 1250-1517. L'empire des esclaves, Paris:Perrin ISBN 978-2-262-03045-2 * Türk Ansiklopedisi, Memlukler (Mısır) maddesi. * El-Makrizi, (1997) Al Selouk Leme'refatt Dewall al-Melouk, Beyrut:Dar al-kutub. Ingilizce'ye ceviri: Bohn, Henry G., The Road to Knowledge of the Return of Kings, Chronicles of the Crusades, AMS Press, 1969. * El-Makrizi, (1996) al-Mawaiz wa al-'i'tibar bi dhikr al-khitat wa al-'athar, Kahire:Matabat aladab, ISBN 977-241-175-X. Fransizca'ya ceviri: Couriant, Urbain (1895) Description topographique et historique de l'Egypte, Paris .

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.