İltutmuş, kabiliyet, ilim ve zekasıyla kısa zamanda Aybeg’in özel muhafız alayı komutanlığına yükseldi. Gwalyar’ın fethi üzerine buranın, daha sonra da Bedaun bölgesinin valiliğine tayin edildi. Bilahare Emirü’l-ümeralığa getirildi. Sultan Aybeg’e damat oldu. Kutbeddin Aybeg’in 1210’da ölümü üzerine, evlatlığı Aram Şah başa geçti ise de birliği sağlayamadı. Devlet adamları, Şemseddin İltutmuş’u başa geçirdiler (1211). Aram Şah, idam edildi. Muhaliflerini bertaraf eden İltutmuş, Celaleddin Harezmşah’ın Hindistan topraklarını bölme çalışmalarını bertaraf etti (1222).
Orta Asya’da Moğol zulmünden kaçan Müslüman Türkleri memnuniyetle kabul edip, bunlarla ordusunu güçlendirdi. Lahravti (1225), Sind (1228), Gwalyar (1232), Malvo (1234) seferlerini yaptı. Vindhya Dağlarının kuzeyindeki bütün Hindistan topraklarını Delhi Sultanlığı sınırları içine aldı. Onun fetihleri ve Hindistan’da İslamiyeti yayma çalışmaları, Bağdat’taki Abbasi Halifesi Mustansır-billah (1226-1242) tarafından takdirle karşılandı. Halife, İltutmuş’a hil’at gönderip “Nasır-ı Emirü’l-Mü’minin” unvanını verdi. Bu sayede Abbasi halifesince tanınan Hindistan’ın ilk Müslüman hükümdarı oldu. 1229 yılından sonra, Nasır-ı Emirü’l-Mü’minin unvanı ile paralar bastırdı. 1236 yılında vefat eden İltutmuş’un yerine önce oğlu Firuz Şah, sonra da kızı Raziye Begüm Sultan (1236-1240) geçti. Sonra sıra ile, İltutmuş’un diğer oğulları; Behram, Mes’ud ve peşinden de Mahmud Şah (1241-1266) tahta geçtiler. (Bkz. Delhi Türk Sultanlığı)
İltutmuş, ilim sahibi bir kimseydi. İlme ve ilim sahiplerine hürmet ederdi. Devrinde yaşayan Muinüddin Çeşti, Kutbeddin Bahtiyar Kaki, Bahaüddin Zekeriyya, Feridüddin Genc-i Şeker, Hace Ahmed Buhari, Kadı Hamideddin Naguri gibi alimlerin dualarını alıp, nasihatlerinden istifade etti. Dini ve sosyal eserleri tamir ve yenilerini inşa ettiren İltutmuş, Kutbeddin Aybeg’in Delhi’de başlattığı Kutb Camii ve Kutb minareyi ve Ecmir’deki camiyi tamamlattı. Bedaun’da da bir cami yaptırdı.