Şehir Kethüdası

Kısaca: Şehir Kethüdası, Osmanlı döneminde şehirlerde oturan halkın, merkezî ve yerel idare ile olan ilişkilerini düzenleyen ve devlete karşı halkı temsil etmek üzere, her mahallenin başında bulunan kethüdâ ve bütün mahalle kethüdâlarının üzerinde deki kethüdaya verilen isim. Bazı şehirlerde şehir kethüdâsı bazılarında ise “şehir emîni” unvanı kullanılıyordu. ...devamı ☟

Şehir Kethüdası, Osmanlı döneminde şehirlerde oturan halkın, merkezi ve yerel idare ile olan ilişkilerini düzenleyen ve devlete karşı halkı temsil etmek üzere, her mahallenin başında bulunan kethüda ve bütün mahalle kethüdalarının üzerinde deki kethüdaya verilen isim. Bazı şehirlerde şehir kethüdası bazılarında ise “şehir emini” unvanı kullanılıyordu.

Kethüda seçimi

Şehir kethüdaları genellikle halkın ileri gelenleri anlamına gelen “ayan-ı vilayet” arasından seçilirdi. Çünkü XVI. asırdan itibaren Osmanlı şehirlerinde devlet ile reaya arasındaki ilişkiyi düzenleyenler “eşraf ve ayan diye nitelendiriliyordu. Bu kesime mensup olanlar zengin tüccarlar, esnafın yaşlı ve tecrübeli olanları, ulema, imam, hatip gibi tanınmış din adamları ile meşhur tarikat şeyhleri idi1. Devletin merkezden gönderdiği ferman ve hükümlerde mutasarrıf, mütesellim, kadı gibi görevlilerin yanı sıra ayan ve iş erlerine de hitap ediliyordu. Bunu pek çok sicil hükümlerinde ve ferman suretlerinde görebilmekteyiz. Ancak, Kanuni devrinden II. Mahmud zamanına kadar devam eden ve devlete hizmet eden ayanlar son zamanlarda kazandıkları güç ve imkanlarla devleti sıkıntıya sokmuşlar ve bunun neticesinde sık sık birtakım önlemlerin alınmasına sebep olmuşlardır.

Görevleri

Şehir kethüdalarının başlıca görevleri, şehre uğrayan kamu görevlilerini, sefere çıkan veya eşkıya takibine giden askeri birlikleri, yolculuk yapan ya da göreve giden vali, mutasarrıf, mütesellim gibi devlet yöneticilerini ağırlamak ve konaklamalarını sağlamak ve bu işler için yapılan harcamaların defterini tutmaktı. Şehir kethüdasının başka bir görevi de devlete toplanan vergilerin edası ile ilgilenmektir. Vergilerin tevzi ve taksim edilmesi, mahallerde ekonomik duruma göre kimin, ne kadar vergi vereceği, kimin muaf olduğunun tespit edilmesi gibi görevleri de yapmakta idiler.

Şehir kethüdasını, şehri ilgilendiren her konuda, özellikle devletle olan ilişkilerde reayanın bir temsilcisi olarak nitelendirebiliriz. Devlet işlerinin yürütülmesine yardımından dolayı askeri sınıf içine alınmıştır. Şehir kethüdası bir yandan devlet görevlisi niteliğini taşırken, bir yandan da şehirdeki üreticilerin ve ticaret erbabının lideri konumunda yer almaktadır.

Şehir kethüdaları, şehrin ileri gelenleri ve halkın münasip gördüğü kişiyi hükümete teklif etmeleriyle seçilirlerdi. Sancak beyi teklif edilen kişiyi merkeze arzeder ve halkın genel kabul gördüğü genellikle uygun bulunarak berat-ı hümayun gönderilirdi. Kanunsuz işlere başvuran veya zulüm yapan şehir kethüdası, halkın sancak beyine şikayeti doğrultusunda değiştirilebiliyordu.

Şehir kethüdalarının görev süreleri belli bir kayda bağlanmadığı görülmektedir. Göreve atanmalarında, halkın seçimi ve memnuniyeti esas olduğundan herhangi bir yolsuzluk ve vefat durumu haricinde görevde kaldıklarını söylenebilir.

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Divitdar Mehmed Emin Paşa
6 yıl önce

1747'de sadrazam kethüdası olan Yusuf Efendi'nin yerine tersane emini olmuştur. 16 Eylül 1747'de ise vezir olan sadrazam kethüdası Yusuf Efendi'nin yerine...

Divitdar Mehmed Emin Paşa, 1750, 1752, 1 Temmuz, 3 Ocak, Ayaşlı Nişancı İsmail Paşa, Bahadırzade Arabacı Ali Paşa, Bayburtlu Kara İbrahim Paşa, Boynueğri Seyyid Abdullah Paşa, Bozoklu (Bıyıklı) Mustafa Paşa, Daltaban Mustafa Paşa
Çavuşbaşı Memiş Paşa
6 yıl önce

Kör Yusuf Ziyaüddin Paşa'nın yanında kapılandı ve onun sayesinde kapı kethüdası ve hacegandan oldu. Divan hizmetlerinde bulundu ve başmuhasebeci ve 26...

Çavuşbaşı Memiş Paşa, 15 Kasım, 1808, 1809, 1 Ocak, Alemdar Mustafa Paşa, Benderli Ali Paşa, Benderli Mehmed Selim Sırrı Paşa, Bostancıbaşı Deli Abdullah Paşa, Bostancıbaşı Hafız İsmail Paşa, Burdurlu Derviş Mehmed Paşa
Tayyar Mehmed Paşa
3 yıl önce

Eyaleti Amasya sancağına bağlı Ladik kasabasındandı. Babası Nasuh Paşa'nın kethüdası ve sonra Bağdad valisi olan ve bu görevde iken 1625'te öldürülen Vezir...

Tayyar Mehmed Paşa, Tayyar Mehmed Paşa
Hüsrev Paşa
6 yıl önce

Arkasından daha hızlı olarak mühr-ü humayunu taşıyan kapıcılar kethüdası gönderildi. Kapıcılar kethüdası Hüsrev Paşa'ya İzmit'te yetişti ve mühr-ü humayunu onan...

Gazi Ekrem Hüsrev Paşa, 1628, 1631, 25 Ekim, 6 Nisan, Bayram Paşa, Boynuyaralı Mehmed Paşa, Boşnak Derviş Mehmed Paşa, Bıyıklı Koca Derviş Mehmed Paşa, Cerrah Mehmed Paşa, Civankapıcıbaşı Sultanzade Semiz Mehmed Paşa
Silahdar Damat Mehmed Paşa
6 yıl önce

odasına alındı. Sonra çavuşluğa yükselip hasodaya nakloldu ve orada kiler kethüdası oldu. III. Ahmet'in silahdarı Boşnak Mehmet Ağa vezirlikle Anadolu Eyalet...

Silahdar Damat Mehmed Paşa, 1730, 1731, 1 Ekim, 22 Ocak, Ayaşlı Nişancı İsmail Paşa, Bahadırzade Arabacı Ali Paşa, Bayburtlu Kara İbrahim Paşa, Boynueğri Seyyid Abdullah Paşa, Bozoklu (Bıyıklı) Mustafa Paşa, Daltaban Mustafa Paşa
Tiryaki Hasan Paşa
3 yıl önce

Tiryaki Hasan Paşa'nın tek başına atını düşmanın üzerine sürdüğü ve ancak kethüdası atin dizginlerine yapışarak buna engel olduğu bu beyin ne kadar cesur...

Topal Recep Paşa
3 yıl önce

ama arkasından mühr-ü humayunu taşıyan kapıcılar kethüdası gönderildi. Hüsrev Paşa'ya Kapıcılar kethüdası İzmit'te yetişti ve ona mühr-ü humayunu teslim...

Topal Recep Paşa, 10 Aralık, 1632, 18 Mayıs, Bayram Paşa, Boynuyaralı Mehmed Paşa, Boşnak Derviş Mehmed Paşa, Bıyıklı Koca Derviş Mehmed Paşa, Cerrah Mehmed Paşa, Civankapıcıbaşı Sultanzade Semiz Mehmed Paşa, Cığalazade Yusuf Sinan Paşa
Boynuyaralı Mehmed Paşa
6 yıl önce

etkilemiştir. Bu nedenle "Boynuyaralı" veya "Boyunueğri" lakabı ile tanınmıştır. Kethüdası olduğu Demirkazık Halil Paşa IV. Murat döneminde bir iftira yüzünden idam...

Boynueğri Seyyid Abdullah Paşa, 1747, 1750, 24 Ağustos, 3 Ocak, Ayaşlı Nişancı İsmail Paşa, Bahadırzade Arabacı Ali Paşa, Bayburtlu Kara İbrahim Paşa, Bozoklu (Bıyıklı) Mustafa Paşa, Daltaban Mustafa Paşa, Divitdar Mehmed Emin Paşa