Tarihçesi
İlçe 1873 yılında Tonus adıyla kurulmuştur. Önceleri Akviran köyünde olan ilçe merkezi sonradan bugünkü iskan etmiş ve ismi değiştirilerek Şarkışla ismi verilmiştir.İsminin neye istinaden verildiği hakkında elde kesin mevcut bilgi olmamakla beraber bugüne kadar gelmiş iki inanış vardır. Bunlardan birine göre "Güzel Kışla" anlamına gelen şehrin ismi Yıldırım Beyazıt`ın oğlu Ertuğrul Bey zamanında ilçede,ilçeye askerin eğitim ve talimatların yapılması sırasında kaldığı.
Diğer bir inanış ise IV.Murat `ın İran seferini yaptığı sırada ilçede konaklayıp kışla kurması neticesinde ilçeye "Şarkta Kurulan Kışla" anlamına gelen Şarkışla isminin verildiği yolundadır.
İlçe merkezinde yapılan arkeolojik araştırmalardan ilçeye bağlı Gürçayır, Kızılcakışla ve Karacaören köylerinde Eti, Roma, Selçuklu, Danişmend ve Osmanlı uygarlıklarının izlerine rastlanmaktadır.
Coğrafi konum
Şarkışla`nın Sivas il merkezine uzaklığı 83 km`dir. Rakımı 1180 metredir. Toplam yüzölçümü 1965 km²`dir. Güneyinde Altınyayla ve Kayseri, batısında Gemerek, kuzeybatısında Yozgat, kuzeyinde Yıldızeli, doğusunda Sivas merkez ilçe sınırlarıyla çevrilmiştir. İlçe topraklarının kuzeyini Akdağlar ve İncebel Dağları, kuzey doğu ve güney batı istikametini çevreler. Güneyini yine aynı istikamette uzanan Tecer Dağları`nın kuzey eteklerini Kulmaç Dağları çevreler.Şarkışla Kızılırmak çöküntü oluğunun güneyindeki Acısu ve Kanak derelerinin vadisinde kalker bir tepeciğin üzerinde kurulmuştur. Kuzey doğu, güney batı istikametinde uzanan ovaya literatürde Şarkışla Ovası, halk dilinde ise Gedik Ovası denir. İlçenin kuzey toprakları daha engebeli olup, yer yer ormanlara rastlamaktadır. Güneyi bitki örtüsü açısından zayıf, aşınmış düzlüklerden oluşur. Uzunyayla güneyden ilçe topraklarına sokulur ve bu durumu ile ilçe sınırlarına dahil olur.Şarkışla yakın çevresinde kahverengi ve kırmızı kahverengi topraklar hakimdir. Yörede bulunan başlıca büyük toprak grupları kahverengi orman, kireçsiz kahverengi ve aluviyal topraklardır. Topraklar genellikle kireçli, potasyumca zengin, organik madde ve fosforca yoksuldur. Toprak reaksiyonu genellikle alkalidir. Bünye ise genellikle kumlu, killi, tin kilitin ve kil şeklindedir.
Şarkışla ilçesi İç Anadolu Bölgesi`nin en soğuk bölgesinde oluşu nedeniyle iklimi serttir. Bu nedenle kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları ise sıcak ve kurak geçer. Yağış kış aylarında kar, ilkbahar ve sonbahar aylarında yağmur seklindedir. İlçe poyraz ve karayelin tesiri altındadır. 2003 civarında, dünyanın değişen iklim dengesine bağlı olarak ilçede kışlar daha yumuşak geçmeye başlamıştır. İlçemizde bitki örtüsü olarak ilkbaharda yeşerip sonbaharda kuruyan bozkırlara ve bir ölçüde ilçenin kuzey kesimindeki köylerde kısmi çam ormanlıkları ile su kenarlarında insan eliyle yetiştirilen söğüt ve kavak ağaçlarına rastlanır.
İlçenin en önemli akarsuyu Kızılırmak`tır. Sivas ili sınırlarından ilçeye giren Kızılırmak Soma Dağları eteğinden akarak Gemerek sınırlarına girer. Kızılırmak`a Sarkışla da Kaldırak Çayı ve Acısu karışır. Kaldırak Çayı Şarkışla`nın kuzey batısında Akçakışla sınırları içerisinden akar. Akdağların iki kol halinde doğan Kaldırak Çayı Alaman Çermiği önünde birleşir. Bozkurt Köyü yakınlarında Kızılırmak`a akar. Acısu ise yine iki kol halindedir. Birinci kol Şarkışla`nın güneybatısından Çal dağı eteklerinden doğan Kanak deresidir. Şarkışla içerisinden Kızılırmak`a akar ikinci kol ise batı tarafında Ahmetli, Harun ve Gücük bölgesindeki Çaylak Deresi olup Ortatopaç yakınlarında Acısu adını alır ve Kızılırmak`a dökülür.
İlçede Ortaköy Çermik ve Alaman Köyü Çermiği mevcut olup çeşitli hastalıklara şifa verdiği bilinmektedir. Kazancık köyünde alçıtaşı madeni mevcut olup bir özel şahıs tarafından işletme ruhsatı alınmıştır. Ortaköy`de zengin mermer damarı tespit edilmiştir.
Tarihi yapılar
Ulu Camii : Kapısının üstündeki kitabeye göre 1080H.(1669 miladi)yılında yapılmıştır. Üsküdarlı Mehmet Efendi Vakfındadır.1900 yılında Hacı Hasan Sami Paşa tarafından büyük çapta onarılarak bugünkü şeklini almıştır.Hardal Köyü Camii : Beden duvarının yarısı,üst örtüsü tamamen yıkılmıştır. Duvarlar kesme taş örtülüdür.
Kale : İlçenin ortasında yüksek bir tepedir. Kaleye ait hiçbir iz yoktur. Kaleden çok höyüğe benzemektedir. Bunlardan başka ilçede Radar tepesinde Arap Dede,Küpeli köyünde Küpeli Dede yatırları vardır.
Linkler
- Sivas Şarkışla
- http://www.sarkisla.org
- http://www.sivrialan.com
- http://www.sarkislam.somee.com
- http://www.cumhuriyet.edu.tr/sivas/sivas12.html