Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sınavı, 1974 ve 1975 yıllarında aynı gün sabah ve öğleden sonra birer olmak üzere iki oturumda, 1976-1980 yıllarında aynı günde ve bir oturumda uygulanmış; 1981'den itibaren iki basamaklı bir sınav haline getirilmiştir. İki basamaklı sınav sisteminde ilk basamağı oluşturan Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS) nisan, ikinci basamağı oluşturan Öğrenci Yerleştirme Sınavı (ÖYS) ise haziran ayı içinde uygulanmıştır.
- 1974'ten itibaren adaylardan yükseköğretim programlarına ilişkin tercihleri de toplanmış ve adaylar puanlarına ve tercihlerine göre yükseköğretim programlarına merkezi olarak yerleştirilmiştir.
- 1982'den itibaren ortaöğretim kurumlarından adayların diploma notları toplanmaya başlanmış ve bu notlar Ortaöğretim Başarı Puanı (OBP) adı altında belli ağırlıklarla sınav puanlarına katılmıştır.
- 1987'den itibaren, yükseköğretim programları ile ilgili tercihlerini belli alanlarda toplayan adaylara, sınavda belli testleri cevaplama, diğerlerini cevaplamama olanağı tanınmıştır.
- 1999'da iki basamaklı sınavın ikinci basamağı (Öğrenci Yerleştirme Sınavı ÖYS) kaldırılmış, sınav ÖSS adı altında tek basamaklı bir sınav haline getirilmiştir. Sınavın tek basamaklı olarak uygulanmaya başlanmasıyla birlikte bazı yükseköğretim programlarının puan türleri de değiştirilmiştir. Ayrıca adayların OBP'lerinin mezun oldukları ortaöğretim kurumunun ÖSS ham puan ortalamalarına göre ağırlıklandırılmasıyla oluşturulan Ağırlıklı Orta Öğretim Başarı Puanı (AOBP) hesaplanmaya başlanmış ve ortaöğretimdeki alanlardan mezun olanların aynı alandaki yükseköğretim programlarına yerleştirilmelerinde AOBP’lerinin yüksek bir katsayıyla, mezun oldukları alanlar dışındaki yükseköğretim programlarına yerleştirilmelerinde ise AOBP’lerinin düşük bir katsayıyla çarpılması uygulamasına geçilmiştir. ÖSS'de soru tipi ve konu dağılımı/müfredat açısından bir değişiklik yapılmamıştır.
- 2003'te ÖSS ve AOBP puan sistemi ile AOBP'nin çarpıldığı katsayılar değiştirilmiştir.
- 2006'da yapılan değişiklikle soruların bir kısmı önceki yıllarda olduğu gibi ÖSS tipinde sorulmuş, bir kısmı ise tüm lise müfredatı göz önünde tutularak hazırlanmıştır. Sınavın tek basamak olarak uygulanmasına devam edilmiştir.
- 2010'da çift aşamalı sınav sistemine geçilmesi kararlaştırılmıştır. Sınavlar YGS ve LYS'den oluşacaktır. YGS'yi geçen öğrenciler LYS'ye girme hakkı kazanacaklardır.
Sınav Sisteminin İşleyişi
Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS), her yıl haziran ayında, tek oturumda yapılır. Sınav süresi 195 dakikadır. Adaylar, temel eğitim müfredatını içeren ve her aday için ortak kabul edilen birinci bölüm testlerini (30 Türkçe-1, 30 Sosyal Bilimler-1, 30 Matematik-1 ve 30 Fen Bilimleri-1) ve mezun oldukları ortaöğretim alanının devamı niteliğindeki yükseköğretim programlarının puan türleriyle (SAY-2, EA-2, SÖZ-2) ilgili ikinci bölüm testlerini (30 Edebiyat-Sosyal Bilimler, 30 Sosyal Bilimler-2, 30 Matematik-2 ve 30 Fen Bilimleri-2) cevaplandırmaktadırlar.Buna göre,
- Meslek liselerinden mezun olan adaylar sınavda yalnızca Türkçe-1, Sosyal Bilimler-1, Matematik-1 ve Fen Bilimleri-1 testlerini,
- Matematik-Fen alanından mezun olan öğrenciler, birinci bölüm sorularıyla beraber Matematik-2 ve Fen Bilimleri-2 testlerini,
- Türkçe-Matematik alanından mezun olan öğrenciler, birinci bölüm sorularıyla beraber Edebiyat-Sosyal Bilimler ve Matematik-2 testlerini,
- Türkçe-Sosyal alanından mezun olan öğrenciler, birinci bölüm sorularıyla beraber Edebiyat-Sosyal Bilimler ve Sosyal Bilimler-2 testlerini cevaplandırırlar.
- Dil puanıyla öğrenci alan yükseköğretim programlarını tercih etmek isteyen adaylar, ÖSS'deki birinci bölüm sorularını cevaplandırırlar ve ÖSS'den bir hafta sonra yapılacak olan YDS'ye (Yabancı Dil Sınavı) girerler.
ÖSS sonuçları açıklandıktan sonra adaylar, yükseköğretim programları ve kontenjanları kılavuzundaki esaslara göre, puanlarını da dikkate alarak tercihlerini yaparlar ve alınan tercihlerle genel yerleştirme yapılır. Genel yerleştirmeden sonra yerleştirildiği programa herhangi bir nedenle kayıt yaptırmayan öğrenciler nedeniyle boş kalan kontenjanlar ile genel yerleştirmede dolmayan kontenjanlara öğrenci yerleştirmek için de ek yerleştirme yapılır. Ek yerleştirme, ek yerleştirme kılavuzundaki esaslara göre yapılır.
Katsayı Uygulaması
Öğrenci Seçme Sınavı'nda katsayı uygulaması 1999 ÖSS ile birlikte uygulanmaya başlanmıştır. Ortaöğretimden mezun olunan alanın, yükseköğretimde devamı niteliğindeki alanları tercih eden öğrencilerin ağırlıklı ortaöğretim başarı puanları yüksek katsayıyla, başka bir alandaki (Alan dışı) programı tercih eden öğrencilerin ağırlıklı ortaöğretim başarı puanı ise daha düşük bir katsayıyla çarpılmaktadır. Öğretmen Liseleri, İmam Hatip Liseleri ve diğer meslek liseleri mezunlarının kendi alanlarındaki yükseköğretim programlarına girişlerinde de ek puan verilmektedir. 2010'da uygulanmaya başlanacak yeni ÖSS sistemi ile birlikte katsayı uygulaması kaldırılacak, sınava giren herkezin katsayısı 0,15 ile çarpılacaktır.Yeni sınav sistemi
Yükseköğretime Geçiş Sınavı
Ana madde:Yükseköğretime Geçiş Sınavı Yüksek Eğitim Kurumu'nun 2010 yılından itibaren uygulayacağı yeni sınav sisteminin ilk aşaması olan Yükseköğretime Geçiş Sınavı Mart ayının sonu ile Nisan ayının başı arasında yapılacaktır. Yüksek öğretime geçiş sınavı şu anda uygulanan ÖSS-1 olarak bilinmektedir. Türkçe, Sosyal Bilimler, Temel Matematik ve Fen Bİlimleri olmak üzere 4 bölümden oluşacaktır. Her bölümden 45 soru olmak üzere 180 soru sorulacaktır. 180 soruya 180 dakika verilecektir. Yükseköğretime Geçiş Sınavı'nı geçen öğrenciler Lisans Yerleştirme Sınavı'na girmeye hak kazancaktır.Lisans Yerleştirme Sınavı
Ana madde:Lisans Yerleştirme SınavıYÖK 2010 yılından itibaren 1999 yılı öncesi gibi 2 sınavlı sisteme dönüleceğini açıkladı ve ikinci sınavın 5 ayrı sınavdan oluşacağını açıkladı.
- Matematik-Geometri Sınavı (LYS 1),
- Fen Bilimleri (Fizik, Kimya, Biyoloji) Sınavı (LYS 2),
- Türk Dili ve Edebiyatı-Coğrafya 1 Sınavı (LYS 3),
- Sosyal Bilimler (Tarih, Coğrafya 2, Felsefe grubu) Sınavı (LYS 4)
- Yabancı Dil Sınavı (LYS 5) olmak üzere 5 alanda yapılacağı bildirildi.
Lisans Yerleştirme Sınavının adayların ders düzeyindeki bilgi ve yeteneklerini ölçen ve açıköğretim dışındaki, örgün lisans programlarına yerleştirmede esas alınacak başarı puanını belirleyen sınavlar olacağı ifade edildi.
Açıklamada, ”2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 45. maddesi hükümleri göz önünde bulundurularak, ‘Yükseköğretime Geçiş Sınavı’ndaki test puanları üzerinden belirli yeterliliklerin aranması, LYS’deki derslere ait testlerin o sınavdaki ağırlıkları, puan türlerindeki testlerin o puan türünün hesaplanmasındaki ağırlıkları, üniversitelerden görüş almak suretiyle puan türlerinin niteliğini ve niceliğini belirleme, aynı yükseköğretim programı için birden fazla puan türü tanımlanması hususları ile yükseköğretime geçiş sisteminin gereksinim duyduğu diğer konular YÖK Genel Kurulu tarafından daha sonraki toplantılarında karara bağlanacak” bilgisine yer verildi.