Toprak Yüzölçümü
Çin Halk Cumhuriyeti... Kısa adıyla Çin... Asya kıtasının doğusunda ve Pasifik Okyanusu’nun batı kıyısında bulunuyor. Çin, yaklaşık 9.6 milyon kilometrekarelik yüzölçümüyle Asya’nın en büyük ülkesi; dünyanın ise Rusya ve Kanada’dan sonraki üçüncü büyük ülkesidir.Çin toprakları, kuzeyde Mohe Nehri’nin kuzeyindeki Heilongjiang Nehri’nin orta noktasından (53 derece 30 dakika kuzey enlem), güneyde Nansha Takımadaları’nın en güney noktası olan Zengmuansha Kayalıkları’na uzanıyor. (4 derece kuzey enlem). Bu iki nokta arasında yaklaşık 49 derecelik enlem farkı var. Kuzey-güney doğrultusundaki genişlik, yaklaşık 5500 kilometredir. Çin sınırları, doğuda Heilingjiang Nehri ile Wusuli Nehri’nin kavuşma noktasından (135 derece 5 dakika doğu boylam), batıda Pamir Yaylası’na uzanıyor (73 derece 40 dakika doğu boylam). Bu iki nokta arasında da yaklaşık 60 derecelik boylam farkı söz konusu. Batı-Doğu doğrultusundaki genişlik, yaklaşık 5000 kilometre.
Çin'in kara sınırlarının uzunluğu yaklaşık 22.800 kilometredir. Ülke, doğuda Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti, kuzeyde Moğolistan, kuzeydoğuda Rusya, kuzeybatıda Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan, batı ve güneybatıda Afganistan, Pakistan, Hindistan, Nepal ve Bhutan, güneyde de Myanmar, Laos ve Vietnam ile sınır komşusu. Doğu ve güneydoğuda ise Kore Cumhuriyeti, Japonya, Filipinler, Brunei, Malezya ve Endonezya ile deniz komşusu.Milli bayrak, milli amblem, milli marş ve başkent
Milli Bayrağı Çin Halk Cumhuriyeti’nin Milli Bayrağı, sol üst köşesinde beş yıldız bulunan kızıl bayraktır.
Milli Amblemi Çin Halk Cumhuriyeti’nin Milli
Milli Marş Çin Halk Cumhuriyeti’nin milli marşının adı, “Gönüllü Ordu Marşı”dır. 1935 yılında tiyatro yazarı Tian Han tarafından yazılmış ve Çin’in yeni müzik anlayışının kurucusu Nie Er tarafından bestelenmiştir. Bu marş aslında “Fırtınalı Yılların Kahramanları” adlı filmin müziğiydi. Filmde “18 Eylül” olayından sonra Çin’in kuzeydoğusundaki üç eyaletin Japon saldırganlar tarafından işgal edilişi, Çin ulusunun ölüm kalım anını yaşaması, bazı aydınların “aydın bunalımı” ve tereddütten sıyrılarak Japon saldırganlarına karşı ön cephede direnmeleri anlatılıyordu. Kullanılan müzik ve şarkı, filmin değişik yerlerde gösterilmesi ve vatanı kurtarma kampanyasının başlatılmasıyla birlikte Çin’in her köşesine yayıldı, “Çin Ulusunun Kurtuluş Borusu” olarak adlandırıldı. 27 Eylül 1949’da Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı 1. Genel Toplantısı’nda, Çin Halk Cumhuriyeti’nin milli marşı resmen saptanmadan önce “Gönüllü Ordu Marşı”nın milli marş olarak kullanılması kararlaştırıldı. 14 Mart 2004’te Çin 10. Ulusal Halk Meclisi’nin ikinci toplantısında kabul edilen Anayasa değişikliği tasarısında Çin Halk Cumhuriyeti’nin Milli Marşı’nın “Gönüllü Ordu Marşı” olduğu belirlendi ve konu anayasal hükme bağlandı.
Çin Halk Cumhuriyeti Milli Marşı için tıklayınız.
Başkent Çin Halk Cumhuriyeti’nin başkenti Beijing’dir. Kısa adı, Jing... Kuzey Çin Ovası’nın kuzeybatı kenarında bulunan Beijing ilk döneminde Ji kenti olarak bilinmekteydi. Bahar-Sonbahar ve Savaşan Devletler Dönemi’nde Yan devletinin başkentiydi, Liao Hanedanı’nın ikinci başkentiydi ve Yanjing olarak adlandırılmıştı.
Karasuları ve Adalar
Çin kıtasının deniz kıyıları, kuzeyde Liaoning eyaletindeki Yalu Nehri’nin denize döküldüğü yerden, güneyde Guang Xi’de yer alan Beilun Nehri’nin denize döküldüğü yere kadar uzanıyor. Toplam uzunluk yaklaşık 18 bin kilometredir. Deniz kıyılarının topografyası yıl boyunca buz tutmayan, iyi limanlardan oluşur. Çin’in yakın denizleri arasında, Bohai Denizi, Sarı Deniz, Doğu Çin Denizi, Güney Çin Denizi ve Taiwan’ın doğusundaki Pasifik Okyanusu deniz bölgesi olmak üzere beş büyük deniz bölgesi sayılabilir. Bunlardan Bohai, Çin’in iç denizidir. Taiwan’ın doğusundaki Pasifik Okyanusu deniz bölgesi, kuzeyde Japonya’nın Ryu Kyu adalarının güneybatısındaki Xiandao adalarından güneyde Bashi Boğazı’na kadar uzanır.İç sular ve karasularından oluşan Çin’in deniz alanlarının yüzölçümü 380 bin kilometrekareyi aşıyor. Çin Halk Cumhuriyeti’nin karasularının temel hattından kara tarafındaki deniz kıyılarına uzanan deniz alanları Çin’in iç sularıdır. Çin’in karasularının genişliği, 12 deniz milidir. Karasularının temel hattı, düz temel hat çizimiyle belirlenmiş ve sınırdaş olan her temel noktayla arasındaki düz hatla oluşturulmuştur.
Çin’in deniz alanlarında, toplam yüzölçümleri 80 bin kilometrekareyi bulan 5000’den fazla ada bulunuyor. Adaların kıyılarının toplam uzunluğu 14 bin kilometredir. Bunlar arasında en büyük ada Taiwan olup yüzölçümü 36 bin kilometrekaredir. Bunu izleyen Hainan adasının yüzölçümü 34 bin kilometrekaredir. Taiwan adasının kuzeydoğu açıklarında bulunan Diaoyu ve Chiwei, Çin’in en doğusundaki adalardır. Güney Çin Denizi’ne dağılan ada, kayalık ve kumsalların genel adı “Güney Çin Denizi’ndeki adalar”dır. Çin’in en güney ucunda bulunan adalar bulunduğu mevkilere göre Dongsha Takımadaları, Xisha Takımadaları Zhongsha Takımadaları ve Nansha Takımadaları olarak adlandırılırlar.
Arazi Şekilleri ve Topografya
Çin, çok geniş dağlık bölgelere sahip olan bir ülkedir. Dağlık bölgelerin yüzölçümü, tüm ülkenin yüzölçümünün üçte ikisini oluşturur. Burada kast edilen dağlık bölgeler dağlar, tepeler ve yaylaları kapsar. Ülkedeki arazilerin yüzde 33’ünü dağlar, yüzde 26’sını yaylalar, yüzde 19’unu, havzalar, yüzde 12’sini ovalar, yüzde 10’unu da tepeler oluşturuyor.Milyonlarca yıl önce Qinghai-Tibet Yaylası yükseldi ve yerküre tarihindeki bu önemli yerkabuğu hareketi Çin’in topografyasını oluşturdu. Çin topraklarına kuşbakışıyla bakıldığında, arazilerin merdiven gibi batıdan doğuya doğru inerek gittiği görülür. Hindistan tabakasının Avrasya tabakasıyla çarpışmasından etkilenen Qinghai-Tibet Yaylası yükseldi. Deniz seviyesinden yaklaşık 4000 metre yükseklikte olan yayla “dünyanın çatısı” olarak adlandırılır ve Çin’in arazi şekillerinin birinci basamağını oluşturur. Yayladaki, yüksekliği 8848.13 metre olan Himalaya Dağları’nın ana tepesi-Zhumulangma Tepesi (Everest) dünyanın en yüksek zirvesidir.İkinci basamak ise İç Moğolistan Yaylası, Huangtu Yaylası, Yunnan-Guizhou Yaylası, Tarım Havzası, Çungarya Havzası ve Sichuan Havzası’ndan oluşuyor. Bunların deniz seviyesinden yüksekliği ortalama olarak 1000-2000 metredir. Üçüncü basamak, Büyük Xingan, Taihang, Wushan ve Xuefeng sıradağları çevresinde çizilen bir hattan başlamakta ve doğuda Pasifik Okyanusu kıyısına doğru uzanmaktadır. Buranın deniz seviyesinden yüksekliği 500-1000 metre civarındadır. Kuzeyden güneye kadar uzanan bölgelerde Kuzeydoğu Ovası, Kuzey Çin Ovası ve Yangtze Orta-Aşağı Havzaları Ovası ve bu ovaların kenarında yer alan alçak dağlar ve tepeler bulunmaktadır. Doğuya doğru olan bölge Çin kıta sahanlığının sığ deniz bölgesi, yani dördüncü basamaktır. Buradaki deniz suyunun derinliği 200 metreden daha azdır.Dağlar
Çin, çok geniş dağlık bölgelere sahip olan bir ülkedir. Dağlık bölgelerin yüzölçümü, tüm ülkenin yüzölçümünün üçte ikisini oluşturur. Burada kast edilen dağlık bölgeler dağlar, tepeler ve yaylaları kapsar. Ülkedeki arazilerin yüzde 33’ünü dağlar, yüzde 26’sını yaylalar, yüzde 19’unu, havzalar, yüzde 12’sini ovalar, yüzde 10’unu da tepeler oluşturuyor.
Milyonlarca yıl önce Qinghai-Tibet Yaylası yükseldi ve yerküre tarihindeki bu önemli yerkabuğu hareketi Çin’in topografyasını oluşturdu. Çin topraklarına kuşbakışıyla bakıldığında, arazilerin merdiven gibi batıdan doğuya doğru inerek gittiği görülür. Hindistan tabakasının Avrasya tabakasıyla çarpışmasından etkilenen Qinghai-Tibet Yaylası yükseldi. Deniz seviyesinden yaklaşık 4000 metre yükseklikte olan yayla “dünyanın çatısı” olarak adlandırılır ve Çin’in arazi şekillerinin birinci basamağını oluşturur. Yayladaki, yüksekliği 8848.13 metre olan Himalaya Dağları’nın ana tepesi-Zhumulangma Tepesi (Everest) dünyanın en yüksek zirvesidir.İkinci basamak ise İç Moğolistan Yaylası, Huangtu Yaylası, Yunnan-Guizhou Yaylası, Tarım Havzası, Çungarya Havzası ve Sichuan Havzası’ndan oluşuyor. Bunların deniz seviyesinden yüksekliği ortalama olarak 1000-2000 metredir. Üçüncü basamak, Büyük Xingan, Taihang, Wushan ve Xuefeng sıradağları çevresinde çizilen bir hattan başlamakta ve doğuda Pasifik Okyanusu kıyısına doğru uzanmaktadır. Buranın deniz seviyesinden yüksekliği 500-1000 metre civarındadır. Kuzeyden güneye kadar uzanan bölgelerde Kuzeydoğu Ovası, Kuzey Çin Ovası ve Yangtze Orta-Aşağı Havzaları Ovası ve bu ovaların kenarında yer alan alçak dağlar ve tepeler bulunmaktadır. Doğuya doğru olan bölge Çin kıta sahanlığının sığ deniz bölgesi, yani dördüncü basamaktır. Buradaki deniz suyunun derinliği 200 metreden daha azdır.Nehirler ve Göller
Çin’de çok sayıda nehir bulunmaktadır. Havza yüzölçümleri 1000 kilometrekareyi aşan nehirlerin sayısı 1500’den fazladır. Çin’deki nehirler, dışa ve içe dökülen nehirler olarak ikiye ayrılır. Denize dökülen (yani dışa dökülen) nehirlerin havzalarının yüzölçümü ülkenin toplam kara yüzölçümünün yüzde 64’ünü oluşturmaktadır. Yangtze, Huanghe, Heilongjiang, Zhujiang, Liaohe, Haihe, Huaihe nehirleri doğuya doğru akarak Pasifik Okyanusu’na dökülürler. Tibet’teki Yaluzangbu Nehri ise doğuya doğru akarak Çin sınırından geçip güneye doğru gider ve Hint Okyanusu’na dökülür. Nehir uzunluğu 504.6 kmdir ve 6009 metrelik derinliğiyle dünyanın birinci büyük vadisi olan Büyük Yaluzangbu Vadisi’nden geçer. Xinjiang’daki E’erqisi Nehri ise kuzeydoğu Çin sınırından geçerek, Kuzey Buz Denizi’ne dökülür.Göllere dökülen ya da çöl kumlarına akarak kaybolan iç nehirlerin geçtiği havzaların yüzölçümü Çin’in toplam kara yüzölçümünün yüzde 36’sını oluşturmaktadır.
Yangtze, Çin’in en büyük nehridir, toplam uzunluğu 6300 kilometredir. Yangtze Nehri Afrika’daki Nil ve Güney Amerika’daki Amazon nehirlerinden sonra dünyanın üçüncü büyük nehridir. Yangtze Nehri’nin yukarı kesimi yüksek dağlar ve derin vadilerden geçen zengin su kaynaklarına sahiptir. Yangtze Nehri ayrıca Çin’in doğu bölgesini batı bölgesine bağlayan su taşımacılığının atardamarıdır; doğal ve üstün nehir yataklarıyla “Altın Su Yolu” olarak adlandırılır. Yangtze Nehri’nin orta ve aşağı kesimleri sıcak ve nemli iklimi, bol miktardaki yağış ve mümbit topraklarıyla Çin’in gelişmiş sanayi ve tarım bölgelerindendir.
Uzunluğu 5464 kilometre olan Sarı Nehir, Çin’in ikinci büyük nehridir. Sarı Nehir havzası verimli otlakları ve zengin madenleriyle, tarihte Çin eski uygarlığının önemli beşiklerinden biri olarak bilinir.
Heilongjiang Nehri, kuzey Çin’in en büyük nehridir. Toplam uzunluğu 4350 kilometredir ve 3101 kilometrelik kesimi Çin sınırları içindedir.
Zhujiang Nehri (İnci Irmağı), güney Çin’deki en büyük nehirdir, uzunluğu 2214 metredir.
Xinjiang’ın güney bölgesinde bulunan Tarım Nehri, Çin’in en uzun iç nehridir, uzunluğu 2279 metredir.
Doğal nehirler dışında, Çin’in güney bölgesini kuzey bölgesine bağlayan Büyük Kanal adlı ünlü bir yapay nehir de vardır. 5. yüzyılda kazılmaya başlanan, kuzeyde Beijing’den çıkarak güneyde Hangzhou’ya uzanan ve Haihe, Sarı Irmak, Huaihe, Yangtze ve Qiantangjiang olmak üzere beş büyük su sistemini birbirine bağlayan Büyük Kanal, 1801 kilometre uzunluğuyla dünyadaki ilk ve en uzun yapay nehir olarak biliniyor.