çeçence
Türkçe çeçence kelimesinin İngilizce karşılığı.1.Chechen, the Chechen language. 2. (speaking, writing) in Chechen, Chechen. 3. Chechen (speech, writing); spoken in Chechen; written in Chechen.
Sınıflandırma
Çeçence Kafkas dillerinden biridir. Dilbilimsel açıdan İnguşça ve Batsça ile birlikte Nah dilleri öbeğine girer. Bu elsineden Çeçence ve İnguşça yazılı dildir ve Kuzeydoğu Kafkas dilleri içinde yer alırlar.Coğrafí dağılım
Ekim 2002 yılı Rus verilerine göre 1.330.000 kişi Çeçence konuşmaktadır. Ethnologue[1] tahminlerine göre bu sayı 995.000'dir. Rusya dışında Çeçence konuşan nüfus ağırlıklı olarak Ortadoğu ülkelerine yayılmıştır. Bu ülkelerin başında Ürdün gelir. Türkiye'de de Çeçence konuşan bir nüfus vardır, ancak kesin sayısı bilinmemektedir.Resmí statüsü
Çeçence, Rusça ile birlikte Çeçenya'nın iki resmí dilinden biridir.Diyalektleri
Çeçence'nin birkaç diyalekti vardır:- Ploskost
- İtumkala (Şatoy)
- Melhin
- Kist
- Çeberloy
- Akkin (Auh)
Alfabeler
Çeçenya'nın dağlık kesiminde Gürcü alfabesiyle ilk yazılı birkaç belge bulunmuş ancak bunun Çeçence olduğu kesin olarak doğrulanamamıştır. Daha sonra Çeçence, Arap alfabesiyle yazılmıştır. Bu alanda ilk reformlar Şeyh Şamil döneminde, daha sonra 1910, 1920 ve 1922 yıllarında yapıldı.Kiril, Latin ve Gürcü harflerine dayanan Uslar alfabesi, daha çok akademik çevrelerce kullanıldı. Bu alfabe 1911 yılında yeniden düzenlendi, nacak Çeçenler arasında yaygınlık kazanmadı.
1925'te Latin alfabesinden uyarlanan bir alfabe geliştirildi. 1934'te İnguşça'nın yazımı içinde ortak hale getirildi. Ancak 1938 yılında kaldırıldı.
| A a | í„ ä | B b | C c | ÄŒ Ä | Ch ch | ÄŒh Äh | D d |
| E e | F f | G g | Gh gh | H h | I i | J j | K k |
| Kh kh | L l | M m | N n | } | O o | Ö ö | P p |
| Ph ph | Q q | Qh qh | R r | S s | Å Å¡ | T t | Th th |
| U u | Ü ü | V v | X x | XÌ xÌ | Y y | Z z | Ž ž |
1938-1992 arasında Çeçence'nin yazımında kullanılan Kiril alfabesi.
| Kiril | Kiril karşılığı | Latin harfleriyle karşılığı |
|---|---|---|
| |Ğ°||A a | ||
| |Ğ°ÑŒ||í„ ä | ||
| |бÑ||B b | ||
| |вÑ||V v | ||
| |гÑ||G g | ||
| |гIĞ°||Ä Ä¡ | ||
| |Ğ´Ñ||D d | ||
| |е||E e | ||
| |Ñ‘ | ||
| |жÑ||} | ||
| |Ğ·Ñ||Z z | ||
| |и||I i | ||
| |доца и||Y y | ||
| |к||K k | ||
| |кх||Q q | ||
| |къа||} | ||
| |кIа||Kh kh | ||
| |Ğ»Ñ||L l | ||
| |мÑ||M m | ||
| |нÑ||N n | ||
| |о||O o | ||
| |оь||Ö ö | ||
| |Ğ¿Ñ||P p | ||
| |Ğ¿IĞ°||Ph ph | ||
| |Ñ€Ñ||R r | ||
| |ÑÑ||S s | ||
| |Ñ‚Ñ||T t | ||
| |Ñ‚IĞ°||Th th | ||
| |у||U u | ||
| |уь||Ü ü | ||
| |Ñ„Ñ||F f | ||
| |Ñ…Ñ||X x | ||
| |хьа||} | ||
| |Ñ…IĞ°||H h | ||
| |цÑ||C c | ||
| |цIа||Ċ ċ | ||
| |чÑ||Ç ç | ||
| |чIа||} | ||
| |шÑ||Ş ş | ||
| |Ñ‰Ñ | ||
| |чIогIĞ° хьаьрк||Æ É™ | ||
| |Ñ‹ | ||
| |кIеда хьаьрк | ||
| |Ñ||E e | ||
| |Ñ||yu | ||
| |ÑÑŒ||yü | ||
| |Ñ||ya | ||
| |ÑÑŒ||yä | ||
| |IĞ°||J j |
| A a | í„ ä | B b | C c | ÄŠ Ä‹ | Ç ç | } | D d |
| E e | F f | G g | Ä Ä¡ | H h | X x | } | I i |
| J j | K k | Kh kh | L l | M m | N n | ÅŠ Å‹ | O o |
| Ö ö | P p | Ph ph | Q q | } | R r | S s | Ş ş |
| T t | Th th | U u | Ü ü | V v | Y y | Z z | } |
| Æ É™ |