Türkçe Bilgi: Yosunlar

Yosunlar Tatlı veya tuzlu sularda yaşayan tek veya çok hücreli organizmalar. Su yosunları; mavi-yeşil su yosunları (Cyanophyceae) ve gerçek su yosunları Algler= Phycophyta) olarak ikiye ayrılır.

Mavi-yeşil su yosunları: Tek hücreli ilkel organizmalardır. Ototrofturlar. Klorofil, karatinoitler ve fikoeritin maddesini taşırlar. Bu iki maddenin oranına göre hücreler mavimsi veya kırmızımsı görünürler. Hücrelerinin gerçek çekirdekleri yoktur. Bunlar serbest veya koloniler halinde yaşarlar. Üremeleri eşeysizdir ve hücrelerinin ikiye bölünmeleri suretiyle olur. Bu su yosunları yeryüzünün bütün bölgelerine yayılmıştır. Nemli topraklarda, özellikle tatlı sularda, bazan tuzlu sularda, ağaç kabuklarında, kayalar üzerinde ve arktik bölgelerde yaşarlar. Bazı türleri kaplıca sularında 70-80 dereceye kadar dayanabilirler. Su üzerinde Özellikle göl ve havuzların yüzeylerinde “suçiçeği” denilen ve diğer plankton bitkilerin de katıldığı yeşilimsi bir örtü hasıl ederler. Mavi-yeşil su yosunlarının bir kısmı mantarlarla birlikte likenleri meydana getirirler. Mavi-yeşil su yosunlarının bazı türleri hayvanlar için zehirlidir. Bu su yosunları bakımından zengin olan suyu içtiklerinde ölümle neticelenen zehirlenmeler görülür. Mavi-yeşil su yosunlarına örnek olarak şunlar verilebilir: Nostoc, Gloeocapsa, Microcystis flos-equae (Su çiçeği yapar.), Arabaena gibi.

Gerçek su yosunları (Algler= Phycophyta): Tek veya çok hücreli, çeşitli renklerde, ototrof, ipliksi su bitkileridir. Klorofil taşırlar. Hücrelerinin gerçek çekirdekleri vardır. Eşeysiz üremeleri yanında eşeyli üremeleri de vardır. Eşeyli üremeleri izogami, anizogami, ovogami şekillerinde olur. Spor ve gametleri meydana getiren organları bir hücreden meydana gelir. Bu bölümdeki su yosunları yedi sınıfa ayrılır: 1) Öglenalar, 2) Ateş rengi su yosunları, 3) Altın rengi su yosunları, 4) Yeşil su yosunları, 5) Sarı su yosunları, 6) Esmer su yosunları, 7) Kızıl su yosunları.

Bu bölümdeki su yosunları içerisinde tek hücreli ve mikroskobik formlardan, çok hücreli ve denizlerde zayıf, kısa dalgalı ışığın girebileceği yerlere (60-200 m) kadar inebilenleri, boyları 100 metreye ve ağırlıkları 100 kg'a kadar varan su yosunları ile gıda olarak ve sanayide kullanılan türlerine rastlanılır. Bunlara ait bazı Örnekler verilebilir. Yeşil su yosunlarından Cheorella türleri çabuk üreyen kolayca yetiştirilen tatlı su algleridir.

Protein ve vitamin A, C bakımından zengindir ve besleyici özelliktedir. Kurutularak una ilave etmek suretiyle gıdai önem kazandırılır. Antibiyotik elde edilmesinde (krorellin) kullanılabilmektedir. Yine bazı Ulva türleri salata olarak kullanılmaktadır. Bazıları (Chara ve Nigalla) kalsiyum karbonatça zengindirler.

Tek hücreli su yosunlarından olan diatome'ler bugün sanayide kullanılan en önemli su yosunlarındandır. Jeolojik devirlerde üremiş olan diatomeler suların, denizlerin dibine çökerek silisli kabuklarından meydana gelen kalın tabakalar meydana getirmişlerdir. Bu tabakalar bugün ya göl diplerinde veya toprak arasında kalmıştır. Bu tabakaların kalınlığı bazan 15-25 m'yi bulmaktadır. Diatomeler ve kalıntılarından meydana gelen bu toprağa diatome toprağı, kieselgur, diatomit veya tripoli gibi isimler verilir. Memleketimizde Ankara, Erzurum, Kayseri ve Afyon civarında rastlanmaktadır. Bu toprağın rengi kirli beyazımsı veya beyazdır ve hafiftir. % 60-90 silis taşır. Sanayide önemlidir. Mesela hacminin 2-4 misli su çektiğinden asit gibi zararlı maddelerin ambalajlanmasında, yanmadığından ve ısıyı nakletmediğinden fırınların izolasyonunda; sert olduğundan madeni eşyaların temizlenmesinde; nitrogliserin ile karıştırılarak dinamit yapımında; flitrasyonda vs. kullanılır.

Esmer su yosunlarından bazı laminoria türleri alginik asit ve tuzların elde edilmesinde kullanılır. Bu ise eczaclık tekniğinde tablet ve süspansiyon hazırlanmasında, gıda sanayiinde, konservecilikte, kozmatik sanayiinde, tekstil sanayiinde çok kullanılır. Fucus türlerinden iyot elde edilmesinde çok faydalanılmıştır. Ayrıca kızıl su yosunlarından olan Gelidium türlerinden Agar elde edilmesinde çok faydalanılır. Agar yapısında polisakkaritler taşır. Tedavide, bakteriyolojide, eczacılık sanayiinde, gıda sanayiinde kullanılır.

Bugün memleketimizin sahillerinde de yukarıdaki sınıflara ait 120 civarında su yosun türü tespit edilmiştir. Fakat dünya üzerinde su yosunlarından en çok faydalanan ve onların kültürünü yapan ülkelerin başında Japonya gelmektedir.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

Yosunlar

Su yosunları

Kara yosunları

Yapraklı kara yosunları

Bitki

Paramecium bursaria

Klorofil

Kitapbiti

Midye