Türkçe Bilgi: Yeseviyye

Yeseviyye Ahmed Yesevi'nin ve talebelerinin tasavvufta takip ettikleri yol, tarikat. Ahmed Yesevi hazretlerinin Yesi beldesinden olmasına nispetle onun yoluna Yeseviyye adı verilmiştir.

Yeseviyye yolunun kurucusu olan Ahmed Yesevi hazretleri Pir-i Türkistan, Hazret-i Türkistan, Hazret-i Sultan, Hace Ahmed ve Kul Hace Ahmed gibi lakablarla Ünlü olmuştur. Doğum tarihi bilinmemektedir. Yesi'de doğmuş, 1194 (H.590) senesinde Yesi'de vefat etmiştir. Kabri oradadır. Timur Han onun için muhteşem bir türbe yaptırmıştır.

Ahmed Yesevi hazretleri ilk zamanlar Arslan Baba'nın derslerinde ve hizmetinde bulunarak tasavvuf yolunda ilerledi. Arslan Baba'nın vefatından sonra Buhara'ya giderek Ehl-i sünnet alimlerinin ve evliyanın büyüklerinden Yusuf-i Hemedani'ye talebe oldu. Ondan icazet ve hilafet aldı. Onun vefatından sonra bir müddet Buhara'da kalıp talebe yetiştirdi. Daha sonra Yesi'ye döndü ve talebe yetiştirmeye devam etti. Büyüklüğü ve şöhreti kısa zamanda Türkistan, Maveraünnehr, Horasan ve Harezm'e yayıldı. Tasavvuftaki yoluna Yeseviyye adı verildi. Yeseviyye yolu önce Seyhun çevresinde, Taşkent ve civarında tutundu. Daha sonra Harezm dolaylarında yayıldı ve Maveraünnehr'de kuvvetlendi. Ahmed Yesevi hazretlerinin sohbetlerinde yetişen herbiri birer evliya olan Yesevi dervişleri bu yolu Horasan, azerbaycan, Hicaz ve Anadolu taraflarına yaydılar.

Bunlar gittikleri yerlerde güzel ahlak ve hoş sohbetleriyle insanların dünyada ve ahirette saadetlerine, kurtuluşlarına vesile oldular.

Yeseviyye yolunun tarikat silsilesi hazret-i Ebu Bekr vasıtasıyla Sevgili Peygamberimize ulaşmaktadır. Bu silsile şöyledir: Hazret-i Muhammed sallallahü aleyhi ve sellem, Ebu Bekir radıyallahü anh, Selman-ı Farisi radıyallahü anh, Kasım bin Muhammed, Cafer-i Sadık, Bayezid-i Bistami, Ebü'l-Hasan Harkani, Ebu Ali Farmedi, Yusuf-i Hemedani, Ahmed Yesevi (rahmetullahi aleyhim).

Yeseviyye yolu Ahmed Yesevi hazretlerinden sonra da devam etti. Yeseviyye yolundan, başka tarikatler ortaya çıktı. Hacı Bektaş-ı Veli'nin yolu olan hakiki Bektaşilik Yeseviyye'nin kollarındandır.

Yeseviyye yolunda bulunan kimselerin dikkat etmesi gereken edebler şunlardır: 1) Kendisinden dinini öğrendiği hocasının, talebelerin hepsinden faziletli olduğunu bilmek ve ona tam tabi ve teslim olmak. 2) Talebe gayet uyanık, zeki ve dikkatli olup hocasının sözlerinden, rumuzlarından ve işaretlerinden hemen anlamalıdır. 3) Hocasının bütün sözlerinden ve işlerinden razı ve ona itaatkar olmalıdır. 4) Hocasının hususi hizmetinde veya bildirdiği, emrettiği, bir hizmeti yaparken gayet atik, dikkatli, ağır başlı olmalı, fakat ağır canlı olmamalıdır. İsteksizlik, gevşeklik hali hocasının rızasızlığına sebep olabilir. Onun rızasızlığı ise silsile yoluyla Peygamber efendimize, dolayısıyle Allahü tealaya gider. 5) Sözünde sağlam, güvenilir ve vadinde sadık olmalıdır. Hocasının büyüklüğü hususunda hiçbir zaman şek ve şüpheye düşmemeli ki, Allah korusun bu hal hüsrana sebep olur. 6) Ahde vefa ve hocasına olan bağlılık ve teslimiyetinde çok titizlik göstermelidir. 7) Hocasının ufak bir işaretiyle bütün mal ve mülkünü onun emrettiği yere feda etmeye hazır olmalı, bunda en ufak bir tereddüt hali bulunmamalıdır. 8) Hocasına ait hususi hal ve sırları tutmasını bilmeli, bunları uygun olmayan şekilde ifşa etmekten, açıklamaktan çok sakınmalıdır. 9) Hocasının bütün hareketlerini sözlerini ve nasihatlerini dikkatle takip etmeli, uymakta gevşeklik yapmamalıdır. 10) Allahü tealanın rızasına kavuşmak yolunda, kendisini vesile, vasıta olan hocası için her fedakarlığa hazır olmalıdır. Onu sevenlere dost olmalı, sevmeyenlere, sevmediklerine ve istemediği şeylere meyl ve muhabbet etmeyi öldürücü zehir bilmelidir.

Yeseviyye yolunda umumi olarak uyulması gereken hususlar ise şunlardır: Bu yolda şeyh olan kimse, din ve tasavvuf ilimlerini iyi bilmeli, yumuşak huylu ve sabırlı olmalı, ihlaslı olmalı, Allahü tealanın rızasını kazanma ve O'na yaklaşma gayreti içinde olmalıdır. Bu yolda bulunan kimseler cömert ve tam doğru olmalı, tam bir tevekkül ve derinliğine tefekkür içinde olmalıdır. Gece gündüz Allahü tealaya ve rızasına kavuşma şevki içinde olmalıdır. Allahü tealadan çok korkmalı, fakat ümidini kesmemelidir. Devamlı zikir etmelidir.

Devamlı abdestli bulunmalı, seherlerde uyanık olmalı ve namazları cemaatle kılmaya dikkat etmelidir. İbadet ederken Hakk'ın huzurunda olduğunu düşünmeli, devamlı olarak Allahü tealayı zikr etmeli ve salih kimselerle beraber bulunmalıdır.

Yeseviyye yolunda bulunan kimse şu hususlara da dikkat etmelidir: Arzu ve istekle misafir beklemeli, misafir ne kadar çok olursa ganimet bilmeli, misafirin fazla kalmasını temin etmeli, her arzusunu yerine getirmelidir. Bağlı bulunduğu hocasına ve Ahmed Yesevi hazretlerine dua etmelidir. Bu yolda bulunan kimse, tevazu sahibi olup kendini herkesten aşağı görmeli alimlerin ve velilerin huzurunda iki dizi üstüne çöküp tevazu ve edeple oturmalı, onların meclisinde izinsiz konuşmamalıdır.

Yeseviyye yolunda esas olan zikri hafi (gizli zikir)dir ve zikr-i erre adıyla Ünlüdur. Zikr edenin hançeresinden bıçkı sesine benzer bir ses çıktığı için bu isim verilmiştir.

Tarikatler başlıca iki kısımdır. Zikr-i hafi yani sessiz zikir yapan ve zikr-i cehri yani yüksek sesle zikir yapan tarikatler. Birincisi hazret-i Ebu Bekr'den gelmiş olup mürşidlerinin (kurucu hocalarının) adına göre Tayfuriyye, Yeseviyye, Medariyye, hakiki olan Bektaşiyye, Ahrariyye, Ahmediyye-i müceddidiyye ve Halidiyye gibi isimler almışlardır. İkincisi ise hazret-i Ali'den oniki imam vasıtasıyla gelmiştir. Bunlardan sekizincisi olan İmam-ı Ali Rıza'dan Maruf-ı Kerhi almış ve Cüneyd-i Bağdadi'nin çeşitli halifelerinin silsilelerinde bulunan Ünlü velilerin ismi verilerek kollara ayrılmıştır. Ebu Bekr-i Şibli yolundan Kadiriyye, Şaziliyye, Sa'diyye, Rıfaiyye, Ebu Ali Rodbari yolundan Kübreviyye, Edhemiyye, Çeştiyye ve Bedeviyye yolları meydana gelmiştir.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

Yeseviyye

Yeseviyye Hakkında Detaylı Bilgi

Görüşler ve Yorumlar