Türkçe Bilgi: Yenisey Kırgızları

Yenisey Kırgızları ya da Eski Kırgızlar (Kırgızca Эне-сай кыргыздары Tarih Taştık kültürü ile ilgili oldukları sanılıyor. Yenisey bölgesi Kırgızların ilk tarih sahnesine çıktıkları yerdir. Bazı kurganlarda eski Hakas toplumunun temsilcileri de yakılarak gömülmüştür. Manastaki bu bilgi, günümüzdeki Kırgızistan bayrağında güneş figürünün 40 ışını olarak yansır ve 40 Kırgız boyunu sembolize eder. :2. Kır-gız («kır adamları») < Kırkun < Gegun: Çin kaynaklarında Kırgızlar için kullanılan Gegun (Kırkun) adı kır («step») + kun-gız («adam, kişi») (Margulan 1959)

Çin kaynaklarındaki adları

Türkçe sonu -z ile biten kelimelerin Çinceye -sz olarak transkribize edilmesi 8. yüzyılın sonundan itibaren görülür. MÖ 2. yüzyılda ise Çinceye transkripsiyonu -n ya da -t olarak yapılırdı. Paul Pelliot 1920 yılında Türkçe -z son sesinin Çinceye -t olarak transkribize edildiğini belirtmiştir. Fakat daha sonra Moğolca çoğul eki -t olabileceği de düşünülmektedir, zira Çinliler Kırgızları Moğollar aracılığıyla tanımışlardır. Çin kaynaklarında Kırgız adının değişik transkripsiyonları görülür: *Gekun (Erken Orta Çince kέrjk kwən), MÖ 2. yy. Shiji 110, Hanshu 94a. *Jiankun (EOÇ khέn kwən), MÖ 1. yy dan beri. Hanshu 70. *Qigu (EOÇ kέt kwət), 6. yy. Zhoushu 50. *Hegu (EOÇ γət kwət), 6. yy. Suishu 84. *Jiegu (EOÇ kέt kwət), 6-8. yy. Tongdian 200, Tang Kitabı 194b, and Tang Huiyao 100.

Kırgız adının varisleri

Günümüzde Kırgız adı uluslararası arenada kendilerine Ḳırġız diyen Kırgızistan'ın ana halkı (Tiyanşan Kırgızları ya da Tanrıdağı Kırgızları) için kullanılmakta, onun Çince transkripsiyonu olan 黠戛斯 xiájiásī kelimesinden bozma Hakas adı ise kendilerine Tadar diyen Abakan Tatarları için kullanılmaktadır. Adları sonradan Ruslarca verilen Hakaslar Eski Yenisey Kırgızlarının torunlarıdır. olarak da sınıflandırılır ve birkaç kişi tarafından konuşulur. Yenisey Kırgızlarının adları (Ḳırġız) günümüzde iki kol (Ḳırġız ~ Ḫaḳas) olarak yaşamaktadır:) olup daha çok eski folklor belgelerinde geçer ve Hırgıs-Hooray (хыргыс-хоорай) biçimine de rastlanır. Bu Hooray (ve Hoor, Hoori, Hooro, Hoorıy) adı 15-18 yüzyıllarda Hongoray (ve Konguray, Kongaray, Hongor) biçimlerinde geçer.) adını vermesi ilginçtir ve bu 10-12. yüzyıllara ait döneme Rusçada Süükter Çağları (эпохи сууктэр) adı verilir. Kıpçaklaşan Kırgızlar Doğu Kıpçakları bir zamanlar hakimiyetleri altında bulundukları Kimek boyları ve Yenisey Kırgızları (Eski Kırgızlar) ile birleşerek Kırgız (eskiden Ruslarca Kara Kırgız) adı altında Altay, Yedisu ve Tanrı Dağlarında hayatlarına devam etmiştir. Kırgızlar 10. yüzyılda Tanrı Dağlarının batısına ve Doğu Türkistan'a (Sincan) gelmişlerdir. Baskakov’un da belirttiği gibi, Kıpçak-Nogay grubu dillerdeki ş~s seslerinin yerine Eski Türkçeye özgü ç~ş seslerinin gelmesi (örn. kas değil kaç, bas değil baş); kelime başında sert ünsüzlerin ağırlıklı kullanılması; Eski Türkçedeki birçok gramer şekillerinin korunması; kelime hazinesinde diğer Kıpçak dillerinde bulunmayan Moğolca kelimelerin çokluğu gibi sebeplerle, Kırgızcanın, coğrafi ve bazı ortak dil özelliklerinden dolayı aynı grup içinde yer aldığı Kıpçak dillerinden hayli farklı bir konumdadır ve Kıpçak grubunda yer almasına sebep olan onun Kıpçak unsurları da artık Kırgızcanın, son dönemlerinin kazandırdığı inkar edilemeyecek bir gerçeğidir. En yaygın kabul edilmiş sınıfladırmaya göre, Türkmence Oğuz ya da Güney-Batı, Kırgızca Kıpçaklaşmış Altayca, Kazakça Kıpçak ya da Kuzey-Batı, Özbekçe ile Uygurca ise Güney-Doğu Türk grubuna girer.

Kaynak

Kaynaklar

Vikipedi

Yenisey Kırgızları

Çin kaynaklarındaki adları

Kırgız adının varisleri

Kaynak

Kaynaklar

Kırgızlar

Kırgız Kağanlığı

Yenisey

Viktor Butanayev

Hakaslar

Kırgızca

Hakasya

Selenge Irmağı

Yenisey Kırgızları

Yenisey Kırgızları Hakkında Detaylı Bilgi

Çin kaynaklarındaki adları

Kırgız adının varisleri

Kaynak

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar

Okuma Önerileri

Kırgızlar

Kırgız Kağanlığı

Yenisey

Viktor Butanayev

Hakaslar

Kırgızca

Hakasya

Selenge Irmağı