Yıldızeli, Sivas

  İLÇENİN ÜNLÜ SİMALARI

CUMHURBAŞKANI ABİT ŞEKER

Doç. Dr. ABDULLATİF ŞENER 

NİHAT CANPOLAT  

TUĞGENERAL UĞUR ÇEVİK

PROF. DR. KEMAL ÇEVİK

PROF. DR. CEMAL ÇEVİK

  TARİHİ ŞAHSİYETLER 

 MOLLA HÜSREV(FATİHİN HOCASI)

 PİR SULTAN ABDAL

  YILDIZELİ TARİHİ

   Yeterli araştırma olmaması sebebiyle Yıldızeli civarında antik ismi bilinen yerleşim yoktur. 

   Bugünkü ilçe merkezinin bilinen ilk adı “YENİHAN”dır. Bu isim yöreye l639 yılında ilçenin yerleşim yeri olarak kurulduğu sırada yaptırılan handan dolayı verilmiştir. Osmanlılar döneminde ve Cumhuriyetin ilk yıllarında da aynı şekilde kullanılmıştır. 

   1936 yılında, ilçe sınırları içerisinde bulunan ve bölgenin en yüksek dağı olan Yıldız Dağı`ndan (2557) esinlenerek “Yenihan” adı “YILDIZELİ” olarak değiştirilmiştir. 

   1639 yılına kadar Yıldızeli ilçesinin bugünkü yerleşim alanının sazlık ve bataklık bir yer olduğu ve bölgede iki-üç evlik bir köyün varlığı hakkında çeşitli rivayetler bulunmaktadır. Evliya Çelebi`nin Seyahatname`sinde bu bölgenin buradan geçenler için korkulu bir dar geçit olduğu belirtilmektedir. 

   1639 yılında Osmanlı Devleti`nin XVIII. Padişahı olan IV. Murat, Bağdat Seferi`ne çık­madan önce I. Veziri Kemankeş Kara Mustafa Paşa`ya sefere gidecek ordu için konak­lama merkezleri yapılması için emir vermiştir. 

   Bunun üzerine Vezir Kemankeş Mustafa Paşa, ordu güzergahı üzerinde bulunan ve Tokat, Yozgat ve Sivas il yollarının kesiştiği yer olan bu­günkü Yıldızeli`nin bulunduğu yere gelerek, bataklık ve sazlık alanı kurutmuş; 1639-1640 yıllarında buraya büyük bir han, bir cami, iki mescit, bir hamam ve bir de sıbyan mektebi yap­tırarak burayı yerleşim alanı olarak kurdurmuştur. 

   Yeni kurulan bu yerleşim alanına bölgeye yakın yerlerden halkın yerleşmesi sağlanmıştır. IV.Murat bu yeni yerleşimin bütün yetkisini Kemankeş Kara Mustafa Paşa`ya vermiştir. Kemankeş Kara Mustafa Paşa Yıldızeli`nde bir vakıf kurdurarak buraya yerleşenlerden vergi alınmamasını, askerlikten muaf tutulmasını ve güvenliklerinin sağlanmasını isteyerek, nüfusun artmasını gerçekleştirmiştir. 

Evliya Çelebi, Seyahatname`sinde Yıldızeli`nin kuruluş yıllarında evlerin kire­mit ile örtülü, hanın 100 at alacak kadar büyük olduğunu, hanın önündeki caddenin sağında ve solunda 40-50 dükkanın var olduğunu; ayrıca hanın Sivas kapısı yönünde “Hindi Baba” adında bir de ziyaretgahın bulunduğunu belirtmektedir. 

   IV. Murat`ın Bağdat Seferi sırasında ordunun konaklaması için kurulan eski adı ile “Yenihan” yeni adı ile “Yıldızeli” 1650-1874 yılları arasında bucak olarak Sivas iline bağlı kalmış, 1875 yılında da aynı ile bağlı olarak ilçe yapılmıştır. İlçe olduğu yıllarda Yıldızeli`ne bağlı 10 nahiye ve l5 köy olduğu bilinmektedir. 

   İlçemiz belli tarihlerde yurdun değişik yörelerinden göç almıştır. Tarihte 93 harbi olarak bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Rus zulmünden kaçarak Anadolu içlerine göç eden Kars halkından bir bölümü Yıldızeli ve çevresine yerleşmişlerdir.

 19 Mayıs 1919`da Samsun`a ayak basan Mustafa Kemal Paşa, 27 Haziran 1919`da Tokat-Yıldızeli üzerinden Sivas`a gelmiş, Vali Reşit Bey tarafından askeri törenle ve büyük bir coşku ile karşılanmıştır. Ertesi gün Sivas`ta kongre yapılması kararı alınmış, Mustafa Kemal Paşa 28 Haziran l919`da Erzurum`a hareket etmiştir. 9 Temmuz 1919`da ordudan istifa etmek zorunda kalmıştır. 

   2 Eylül 1919`da Mustafa Kemal Paşa, Erzurum yolundaki Paşa Pınarı mevkiinde halk tarafından büyük bir coşku ile karşılanır. 4 Eylül l9l9 günü Mektebi Sultani`de (Atatürk Kongre ve Etnografya Müzesi) kongre açılmıştır. Cumhuriyetin temelleri burada atılmıştır. 

   Kurtuluş Savaşı`nın başlamasından sonra eski sabıkalılardan Postacı Nazım ve Kara Mustafa tarafından isyan çıkarılmıştır. 14 Mayıs 1920` da başlayan isyan, Yozgat ve Zile taraflarını da etkilemiştir. Milli Mücadele`ye karşı başlatılan bu isyan Antep bölgesinden gelen Kılıç Ali Bey ve Erzurum`dan gelen Milli Kuvvetler tarafından 12 Haziran 1920`de bastırıl­mış, Yıldızeli, Yozgat ve Zile çevresinde asayiş sağlanmıştır. 

   Milli Mücadele`nin kazanılıp Cumhuriyetin ilanından sonra Mustafa Kemal Atatürk birçok kez, Yıldızeli üzerinden Sivas`a gitmiştir. Cumhurbaşkanı olarak 27 Eylül 1924 tarihinde eşi Latife Hanım ve beraberindekilerle, 19 Eylül 1928 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü ve heyet, Tokat`tan gelip Yıldızeli üzerinden Yazı ve Harp İnkılaplarını halka tanıtmak amacı ile Sivas`a geçmiştir. 

   Cumhuriyet döneminde köy çocuklarının eğitim ve öğretiminin sağlanarak köylerine dönüşlerinde eğitim ve sosyal hayatta köylerin kalkınması amacı ile uygulamaya konulan Köy Enstitüleri, projesi dahilinde 1 Ocak 1942 tarihinde Pamukpınar Köy Enstitüsü kurulmuş, ilk müdürlü­ğüne de Tahsin Müslüm Türkbay atanmıştır.

   İlk yıllarda iptidai bir şekil de çadır ve barakalarda öğrenim veril­miş; daha sonra 1949 yılında okul binası, revir, atölyeler, yatakhane ve yemekhane inşaatları bitirilerek öğrenim devam etmiştir. 

1943 yılında Cumhurbaşkanı Sayın İsmet İNÖNÜ, 1969 yılında Cumhurbaşkanı Sayın Cevdet SUNAY, okulu ziyaret etmişler ve ilçede incelemelerde bulunmuşlardır.

  COĞRAFíŽ KONUM 

1400 m. rakımıyla, İç Anadolu Bölgesi`nin en yüksek ilçelerinden biri olarak bilinen Yıldızeli, 2645 km2`lik yüzölçümüne sahiptir. İlçe topraklarının doğusunda Sivas merkez, batısında Yozgat`ın Akdağmadeni, kuzeyinde Tokat`ın Sulusaray ile Yeşilyurt, güneyinde Sivas`ın Şarkışla ilçesi bulunmaktadır. 

Yıldızeli Sivas il merkezine 47 km. uzaklıkta olup Sivas-Ankara ve Sivas-Tokat yolu üzerinde yer almaktadır. Aynı zamanda ilçede, Sivas-Samsun demiryolu ulaşım ağı da mevcuttur.

   YÜZEY ŞEKİLLERİ 

İç Anadolu Bölgesi`nin kuzeydoğusunda yer alan Yıldızeli, yüksek ve engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Kuzeyi ve doğusu dağlıktır. Güneye doğru dağların alçalmasıyla geniş ve hafif engebeli araziler oluşmaktadır. Kuzeyi, doğusu ve orta kesimleri akarsularla yarılarak derin vadilerle parçalanmıştır. Topraklarının çoğu, 3. zamana (tersier) ait rüsubi (tortul) arazilerdir. Bu zamanda meydana gelmiş organik kalker, kil, marn, gre, kum, mermer gibi çeşitli yapıyı arazide bulmak mümkündür. İlçenin ve Direkli Nahiyesi`nin bazı kısımlarındaki topraklar miosen tabakalarından oluşmuştur. 

 İlçenin batı kesimlerinde rakımın düşük olması nedeniyle bitki örtüsü zengin ve tarıma elverişli araziler de fazladır. Yıldızeli yerleşim itibariyle Çal Dağı`nın kuzeye bakan eteklerinde yer almaktadır.

   DAĞLARI VE OVALARI 

 Yıldızeli güneyde Çal Dağı, kuzeybatıda Çamlıbel dağları ile çevrilidir. İlçenin kuzeydoğusunda bulunan ve sönmüş volkanik dağı olan Yıldız Dağı, 2537 m yükseklikle önemli yükseltilerindendir. İlçenin diğer yükseltilerini Tura, Gürcü ve Akdağlar oluşturmaktadır. 

 Yıldızeli (Bedehdun) Ovası, Yıldızeli Çayı vadisinin genişleyen tabanında ve Sivas- Tokat karayolunun iki yanında uzanan bu ova pek geniş değildir. Ovanın ortasından geçen Yıldızeli Çayı`nın suları yazın azalır. Bu nedenle Yıldızeli Çayı`ndan, sulamada pek fazla yararlanılamaz. Bir ovadan çok, yüksek bir düzlük durumundaki bu tarım alanın sulanabilen yerlerinde şeker pancarı, ayçiçeği, patates gibi ürünler yetiştirilirken sulanamayan yerlerinde ise tahıl ürünleri yetiştirilmektedir.

   AKARSU VE GÖLETLERİ

 İlçe topraklarından kaynağını alan sular, Kızılırmak ve Yeşilırmak aracılığıyla Karadeniz`e ulaşır. Yıldızeli Çayı (eski adı Kalın Irmağı) ile Yıldız Dağı`nın yamaçlarından doğan Yıldız Çayı (eski adı Cebirırmak), güneyde doğal sınır oluşturan Kızılırmak`a katılan başlıca akarsulardır. 

 Orta ve batı kesimlerinden kaynaklanan dereler, ilçe sınırları dışında Yeşilırmak`ın kollarından Çekerek Çayı`na katılır. Han ve Kümbet Deresi, ilçenin diğer önemli akarsularını oluşturur.

 İlçenin 15 adet sulama göleti bulunmaktadır. Bunlar; Sarıçal, Tat, Altınoluk, Kerimümin, Karacaören, Çağlar(Kurt Boğazı), Aşağı Çakmak, Ilıca, Avcıpınar, Kaman, Küçükhöyük (Etyemez), Kıldır, Aslandoğmuş, Demirözü ve Yusufoğlan`dır.

   İKLİMİ 

 Karasal iklim karakterine sahip olan Yıldızeli`nde, yağışlar sonbahar, kış ve ilkbahar aylarına rastlamaktadır.Yaz mevsimi kısa süreli olup, kışları sert ve soğuktur. Kışları sıcaklığın çok düşük olması nedeniyle kar bazen aylarca kalkmaz. Yağmur, genellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında görülür. 

 İlkbaharda görülen yağışlar, öğleden sonra yağan kırkikindi yağışları şeklindedir. Yaz ve kış mevsimi arasında sıcaklık farkı fazla olduğu gibi, gece ve gündüz arasında da sıcaklık farklılıkları görülmektedir.

   BİTKİ ÖRTÜSÜ 

 Yıldızeli ve çevresinde bitki örtüsü olarak çoğunlukla bozkır bitki topluluğu hakimdir. Tarla arazisi dışında çayır ve otlak araziler geniş yer tutar. Sulanabilen yerler ile ırmak ve dere kenarlarında söğüt ve kavak yetiştirilmektedir. 

 Yavu Beldesi ve çevresi ormanlık alanlarla kaplıdır. Belcik çevresinde meşelikler geniş alanlar kaplar. Orman, iç kesimlerde ve eteklerde genellikle meşe, mazı, ardıç ve kısa boylu çalılıklardan oluşurken; yükseklerde ve dağ yamaçlarında çam, mazı, meşe, ardıç ve kavaktan oluşmaktadır. Ormanların çoğu bozuk ormanlardır. Az bir bölümü koruluk ve çamlık alanlardır. Ayrıca son yıllarda İlçe Kaymakamlığı`nın destekleriyle meyve ağaçları dikimi de hız kazanmıştır.

    İLÇE NÜFUSU

 Nüfus hizmetleri, ülke genelinde olduğu gibi Mernis Projesi kapsamında bilgisayar ortamında ve on-line sistemine bağlı olarak yürütülmektedir. 

 2000 yılı nüfus sayımı kesin sonuçlarına göre ilçenin toplam nüfusu 76.232 kişidir. Nüfusun %21`i ilçe merkezinde, %19`u beldelerde, %60`ı köylerde yaşamaktadır

  EĞİTİM DÜZEYİ

İlçede nüfusun %54`i ilkokul, %27`i ortaöğretim, %12`i yüksekokul mezunudur. Geri kalan nüfusun %5`i okur-yazar, %2`si okur-yazar değildir.

   OKULLAR 

  YILDIZELİ MESLEK YÜKSEK OKULU

14.12.1994 tarihinde kurulan yüksekokul, ilk olarak 1998-1999 eğitim öğretim yılında Bahçe Ziraatı ile Hayvan Yetiştiriciliği ve Sağlığı programlarına öğrenci alarak eğitim ve öğretime başlamıştır. 2006-2007 eğitim-öğretim yılında İşletme,Muhasebe,Pazarlama,Sigortacılık, Büro Yönetimi ve Sekreterlik ve Bahçe Ziraatı programlarında 680 öğrenci ile öğrenime devam etmektedir. 

  YILDIZELİ ÇOK PROGRAMLI LİSESİ

 Yıldızeli ÇPL 1952 yılında halk tarafından yapılan binada 1953-1954 öğretim yılında Yıldızeli Ortaokulu olarak zamanın Sivas Valisi Necati İLTER tarafından eğitim öğretime açılmış, 1975-1976 öğretim yılında bünyesinde lise açılarak adı Yıldızeli Lisesi olarak değiştirilmiştir. 1995-1996 öğretim yılında Kız Teknik Öğretimi Genel Müdürlüğü`ne bağlanarak Yıldızeli ÇPL olmuş, bünyesindeki ortaokul, Atatürk İlköğretim Okulu ile birleştirilmiştir. 

 Halen Genel Lise ve Kız Meslek Lisesi programlarında karma eğitim-öğretim devam etmektedir.Yıldızeli Çok Programlı Lisesi 14 derslik, 2 fizik ve 1 kimya laboratuar , 1 Bilgisayar ve Teknoloji sınıfı bulunmaktadır. 2002-2003 öğretim yılı itibariyle 273 öğrenci ve 19 öğretmenle eğitime devam etmektedir. 

  YILDIZELİ İMAM HATİP LİSESİ

 Okul 1970 yılında İmam Hatip Lisesi yaptırmak amacı ile kurulan İmam Hatip Lisesi Yaptırma ve Yaşatma Derneği a€˜nin çalışmaları sonucunda 1976-1977 öğretim yılında tamamlanarak eğitim-öğretime açılmıştır. 115 öğrenci ile eğitime başlayan okulun öğrenci sayısı hızla artmaya devam edince 1981-1982 yılında ek bina hizmete girmiştir. Daha önce dernek mülkiyetinde iken 25.08.1977 yılında Milli Eğitim Bakanlığı`na devredilmiştir. 1984-1985 yılından itibaren DPY öğrenci almaya başlamış okul binasının üst katı pansiyon olarak kullanılmıştır. 1996 yılında mevcut pansiyon binası hizmete girmiş ve halen 200 öğrenci kapasitesi ile hizmet vermektedir. 

 Toplam 20 dersliği bulunan okulun, 10 dersliği dershane, 4 dersliği fizik, kimya, biyoloji ve bilgisayar laboratuarı olarak kullanılmaktadır. 2000-2001 yılından itibaren bilgisayar destekli eğitime geçilmiş olup, fizik, kimya, biyoloji laboratuarında dersler uygulamalı olarak işlenmektedir. Okul, 2002-2003 öğretim yılında 196 öğrenci, 16 öğretmen, 4 idareci ile eğitim-öğretime devam etmektedir. 

   YAVU FAHRETTİN ARAR ÇOK PROGRAMLI LİSESİ 

 İşadamı Fahrettin Arar tarafından yaptırılarak 1997 yılında eğitim ve öğretime açılan okulda, genel lise ve elektrik bölümleri mevcuttur. 

 2002-2003 öğretim yılında genel lise kısmında 147, elektrik bölümünde 50 olmak üzere toplam 197 öğrenci ve 14 öğretmenle eğitim ve öğretime devam etmektedir. 

 İlçede 1 YİBO 32 İlköğretim okulu ve 66 Birleştirilmiş Sınıflı İlköğretim Okulu mevcut olup 406 derslikte 298 sınıf ve 138 branş öğretmeni ile eğitim -öğretime devam etmektedir. 

Linkler

• Sivas Yıldızeli

Kaynaklar