Yükseltgeme

Oksidasyon ya da yükseltgenme, elektronların bir atom ya da molekülden ayrılmasını sağlayan kimyasal tepkimedir.

Bir elementin, kimyasal reaksiyonda elektron alması olayına indirgenme denir. İndirgenme olayına redüksiyon, yükseltgenme olayına da oksidasyon denir. Reaksiyonda elektron vererek yükseltgenen element karşısındakini indirgediği için indirgen, elektron alarak indirgenen element karşısındakini yükseltgediği için yükseltgen olarak tanımlanır.

• ${\displaystyle \mathrm {A\rightarrow A^{+}+e^{-}} }$

Oksidasyon: A maddesi bir elektron verir.

• ${\displaystyle \mathrm {B+e^{-}\rightarrow B^{-}} }$

Redüksiyon: B maddesi bir elektron alır.

• ${\displaystyle \mathrm {A+B\rightarrow A^{+}+B^{-}} }$

Redoks: A maddesi bir elektron B maddesine verir.

Eğer elektron alan yani indirgenen element serbest (nötr) halde ise, eksi değerlikli olur. Serbest halde değil de (+) değerlikli iyon halinde ise, aldığı elektron sayısı kadar değerliği azalır. Buna karşılık elektron veren element, nötr halde ise + değerlikli olur, iyon halinde ise verdiği elektron sayısı kadar değerliği artar.

${\displaystyle \mathrm {2H_{2}+O_{2}\rightarrow 2H_{2}O} }$

hidrojen + oksijen → hidrojen oksit (su)

Bu reaksiyonda oksijen indirgenmiş, yani hidrojenden elektron almış ve sıfır değerlikli halden (2-) değerlikli hale geçmiştir. Hidrojen ise 1 elektron vererek +1'e yükseltgenmiştir.

Yükseltgenme şu şekilde olur:

• Bir grup veya molekülden bir elektron uzaklaşması
• Bir molekülden bir hidrojen atomunun uzaklaşması
• Bir molekülden bir hidrür iyonunun uzaklaşması
• Moleküle oksijen sokulması
• Katalitik dehidrejenasyon