Work And Travel Nedir
Work and Travel, WAT ya da Work and Travel in USA, Amerika Birleşik Devletleri`nin kültürler arasında yakınlaşma sağlamak ve sezonluk olarak artan düşük/orta vasıflı çalışan ihtiyacını karşılamaya yardımcı olmak amacıyla 1961`den bu yana ABD Dışişleri Bakanlığı`na (Department of State) bağlı "Bureau of Educational and Cultural Affairs" aracılığıyla sürdürdüğü `Değişim Ziyaretçisi` ( Exchange Visitor) uygulamalarından Summer Work/Travel programının, programı yürüten sponsor kuruluşlarca kullandıkları markaları, aynı zamanda programın bilinen adlarıdır.Program, dahil olan ülkelerdeki ``-buna Türkiye 90`ların başından bu yana dahildir-`` üniversite öğrencilerinin, yaz aylarında ABD`de geçici işlerde çalışarak yaşamlarını sürdürmelerine ve bu sürede ABD`yi gezip tanıyarak İngilizce`lerini geliştirmelerine olanak sağlamaktadır. Program, ABD`li işverenlerin vasıfsız ya da düşük vasıflı işlerde, sadece yoğun sezonda çalışacak işçi bulması için de en uygun yöntem sayılmaktadır.
Katılım Şartları
Work And Travel programına katılmak için 18-25 yaşları arasında olmak, programa başvurulan yıl bir lisans ya da yüksek lisans programına tam zamanlı öğrenci olarak kayıtlı olmak (başvurunun yapıldığı yıl son sınıfta olanlar ve açık öğretim öğrencileri katılamazlar), en az orta seviyede İngilizce bilmek ve genel not ortalamasının 4 üzerinden en az 2 olması ön koşullardır.Sponsorluk Kavramı
Bu koşullara uyan adayın katılımı için, ABD hükümetinin programı sponsor kuruluş vasfıyla yürütmeleri için yetkilendirdiği kar amacı gütmeyen organizasyonlardan birinin Türkiye temsilcilerinden birine başvurması ilk adımdır. Her yıl bu program aracılığıyla 50.000`in üzerinde öğrenciye sponsorluk yapan Council Exchanges ( CIEE), bu konudaki en yaygın organizasyondur. CIEE Türkiye temsilcilerinin bir listesi için burayı tıklayın. CCI, CETUSA, InterExchange, Intrax ve Alliances Abroad diğer önde gelen sponsor kuruluşlardır.Katılım Süreci
Genellikle sponsor kuruluşlar ya da bu kuruluşların temsilcileri öğrenci çalıştırmayı kabul eden işverenlerle anlaşarak, işverenden alınan bir iş anlaşmasını öğrenciye sağlarken, öğrencinin bu anlaşmayı kendi imkanlarıyla elde etmesi de( self-placement) tamamen yasaldır. Bu yöntemin yanında, Road Show olarak bilinen toplantılarla sponsor kuruluşlar, belli dönemlerde bazı işverenlere ülkeleri gezdirip, işverenlerin kendi öğrencilerini seçmelerini sağlar. Bu toplantılara katılmak için toplantıdan belli bir zaman önce temsilciye kayıt yaptırmış olmak gerekir. Programa Türkiye`den katılan adayların, vize başvurusu yapabilmek için geçerli bir iş anlaşmasına sahip olması gerekir.İş anlaşması ve sponsor kuruluşun istediği diğer belgeleri (öğrenci belgesi, fotoğraf, pasaport fotokopisi gibi) temsilci, öğrenciden alarak sponsor kuruluşa iletir. Çalışma izni anlamına da gelebilecek DS-2019 formu (Certificate of Eligibility for Exchange Visitor Status), bu belgeleri alan sponsor tarafından basılarak yine temsilci aracılığıyla öğrenciye iletilir.
DS-2019 ve diğer gerekli vize evrakları ile İstanbul ya da Ankara`daki ABD konsolosluklarından birine, temsilcinin alacağı bir randevu ile vize başvurusu yapan öğrenci, pasaportuna okulunun kapalı olduğunu ve çalışabileceğini beyan ettiği tarih aralığı için basılan J-1 vizesi ile resmen programın katılımcısı olur. Kriterlere uyan katılımcıların vize alma oranı %90 civarındadır.
Program Kuralları
Çalışma süresi, en erken 1 Haziran`da başlayabilir ve 19 Ekim`de biter. Katılımcının çalışabileceği süre, bu tarih aralığında olmak kaydıyla en fazla dört aydır. Katılımcılar, DS-2019 formu üzerinde yer alan, çalışmaya başlayacakları tarihten bir hafta önce ABD`ye giriş yapabilecekleri gibi, çalışma süresinin bitiminin ardından bir ay da (en geç 18 Kasım`a kadar) çalışmadan ABD`de turistik amaçlı olarak kalabilir. Vizelerinde `M` (Multiple Entry) ibaresi bulunan katılımcılar, bu ek süreye girmeden önce farklı ülkelere giriş (o ülkenin vize koşullarına bağlı olarak) ve ABD`ye geri dönüş hakkına sahiptirler. ``Güney Yarım Küre ülkelerinin öğrencileri, sadece kış aylarında çalışabilmektedir.``Program katılımcıları, genellikle turistik bölgelerdeki oteller, restoranlar, eğlence parkları, kumarhane, plaj ve havuzlarda İngilizce seviyeleri ve yeteneklerine göre değişen pozisyonlarda ``(Örneğin garson, cankurtaran, kat görevlisi)`` çalışmaktadırlar. `` Alaska`daki balık işleme fabrikalarında da sezonluk öğrenciler çalışmakta, ancak bu tür işler yoruculuğu, zorluğu ve çalışılan yerlerin koşulları itibariyle diğer işlerden ayrılmaktadır.`` Katılımcılar, eyalet alt sınırının üzerinde bir saatlik ücretle (ortalama 6-8 USD) ya da bahşiş tabanlı bir işte çalışarak aylık ortalama 1000-2000 USD kazanarak yaşamlarını sürdürme, belki de program için harcadıkları masrafları çıkarma şansı yakalamaktadır. Katılımcılar haftada ortalama 40-60 saat çalışmakta ancak alt ya da üst sınır bulunmamaktadır. Aynı işyerinde 40 saatin üzerinde çalışan öğrenci normal saatlik ücretin 1,5 katı (overtime)ücretle çalışabilmektedir. Genellikle çalışmaya başladıktan itibaren ilk 2 hafta maaş alınamadığı göz önünde tutulmalıdır.
Konaklama
İşverenler, genellikle konaklama konusunu üstlenseler de, doğrudan sorumlu olmayabilirler. Bu nedenle; ücret, çalışma saati, konaklama, ulaşım ile ilgili net ve kesin bilgiler iş anlaşmasında yer almalı ve katılımcı tarafından dikkatlice incelenmeli, gerektiğinde işverenle irtibat kurularak bilgiler doğrulanmalıdır.Katılımcı ve Sponsorun Yükümlülükleri
Katılımcılar, ABD`de oldukları süre boyunca, ABD yasalarına, program kurallarına ve sponsor kuruluşla yaptıkları anlaşmalara uymakla yükümlüdürler. Katılımcı, ABD`ye vardığında Social Security Number (SSN) başvurusu yaptığını gösteren bir belge ile işe başlayabilir. Fiziki olarak SSN kart ya da numara sahibi olduğunda bunu işverene bildirmelidir. Daha önce değişim öğrencisi çalıştırmamış bir işveren, SSN sahibi olmayan kişiyi işe başlatmamakta ısrar edebilir. Bu nedenle katılımcı, durumun işveren tarafından bilindiğinden emin olmalıdır.Katılımcılar, birden fazla işte çalışabilirler, ancak bunu sponsor kuruluşa bildirmek ve diğer işlerini aksatmamak zorundadırlar. Genellikle bir işten ayrılma prosedürü de ayrılmadan 15 gün önce işveren ile sponsora bildirme ve bazen de bir gerekçe sahibi olma zorunluluğu içerir. (İşverenlerin sponsorla katılımcının işten ayrılamayacağına dair bir anlaşma yapmış olabileceğini unutmayın.) Katılımcılar, kurallara uymak şartıyla tüm eyaletlerde çalışabilir ya da gezebilir.
Katılımcıların sponsor kuruluşa karşı olan sorumluluklarının yanında sponsor kuruluşların da öğrencilere oryantasyon programı sağlamak, 24 saat acil telefon desteği ve gerektiğinde fiziksel destek vermek, kapsamlı sağlık sigortası yapmak, çok acil durumlarda öğrencilere kredi vermek, kaybolan DS-2019`ları yenilemek gibi zorunlulukları bulunmaktadır. Pasaportunuzun kaybolması/çalınması durumunda en yakın Türk konsolosluğu ile bağlantıya geçmelisiniz.
SEVIS
ABD Hükümeti, 2002 yılında, öğrencilerin durumları hakkında daha fazla bilgi sahibi olma istekleri doğrultusunda SEVIS(The Student and Exchange Visitor Information System) adıyla bilinen sistemi F-1, M-1 ve J-1 statüsündeki öğrenciler için zorunlu kıldı. Bu sistemle birlikte öğrenciler ABD`ye vardıkları günü ve saati doğrulamaktan, işyerini değiştirmeye kadar tüm bilgileri bu sisteme girmek zorundalar. Bu gerekliliği yerine getirmeyen öğrenciler için programlarının iptal olması da dahil bazı yaptırımlar uygulanabilir. Sisteme kayıt için belirli bir ücretin (2006 için 35 USD) ödenmiş olması da gerekmektedir. SEVIS sistemine giriş için sponsor organizasyonlar kendi sistemlerini geliştirerek öğrencilere yardımcı olmaktadır. Katılımcı sisteme erişemediği durumlarda, sponsoru arayarak da bilgilerini verebilirler.Vize Süresini Uzatma ve Dönüş
Katılımcılar, ABD`deki yasal sürelerinin dolmasının ardından ülkelerine dönmek zorundadırlar. J-1 türü vize uzatılamaz, katılımcı statü değişimi için başvuru yapabilse de genellikle programın tabiatına uymadığı gerekçesiyle bu istek onaylanmaz. Program katılımcısının, ülkesine dönüşünün ardından konsolosluğu bilgilendirmesi gerekebilir. Bir katılımcı, şartları sağladığı müddetçe tekrar katılım için başvurabilir.ABD`de de çalışırken bazı vergileri ödeyen katılımcılar, Türkiye`ye dönüşlerinin ardından (bir sonraki yılın başlarında gerekli formların işverenler tarafından postalanmasının ardından) vergi iadesi için başvuru yapabilir ve ABD`de ödedikleri vergilerin bir kısmını geri alabilirler. Vergi iadesi almak için bir aracı kurum kullanabilir ya da IRS internet sitesinden gerekli formları indirerek kendileri de başvuru yapabilirler.
Program Maliyeti
Program, temsilciye ödenen 1100 USD program ücreti (kendi işini bulanlar için genellikle 700 USD), 16 USD vize randevu ücreti, 35 USD SEVIS ücreti, konsolosluğa ödenen 100 USD vize başvuru ücreti ve gidilen şehre göre değişen gidiş dönüş uçak bileti (750-1000 USD) olmak üzere ortalama 2000 USD civarında maliyet yaratmaktadır. Buna ortalama 500 USD cep harçlığı ve katılımcı pasaport sahibi değilse bir yıllık hususi pasaport bedeli olarak 206 YTL eklenmelidir. ``Resmi (yeşil) pasaport, çalışma izni sağlayan vizelerde geçerli değildir.`` Vize başvurusu reddedilen adaylara program ücreti temsilciyle yapılan anlaşma dahilinde kesinti yapılarak ya da kesintisiz olarak geri ödenirken, vize ve pasaport için yapılan harcamalar geri alınamamaktadır.Sonuç
Katılımın her yıl daha da arttığı program, Türkiye`de 2000`li yıllarla birlikte adını duyurmaya başladı. Doğu Avrupa ülkeleri öğrencilerinin yıllardır kullandığı bu sisteme, Türkiye`den 2006 yılında 5500 öğrenci vize alarak katıldı. Bulgaristan, Rusya, Slovakya, Polonya gibi ülkelerin her birinden yılda 10.000`in üzerinde öğrencinin katıldığı programa ilginin önümüzdeki yıllarda katlanarak artması bekleniyor. Tüm bu popülariteye rağmen, adayların bunun bir çalışma değil kültürel değişim programı olduğunu unutmaması, amaçlarını ve beklentilerini belirleyerek başvuru yapmaları, başvuru yaparken seçtikleri danışman şirketin güvenilirliğini araştırması, temsilci, sponsor ve işverenle yaptıkları sözleşmeleri dikkatle incelemesi, eski katılımcıların görüşlerini almaları ve programın tabiatı gereği çeşitli aksaklıklarla karşılaşılabileceği, bu durumlarda alınan desteklere rağmen kendi ayakları üzerinde durması, hatta gerektiğinde kendi başının çaresine bakması gerekebileceğini unutmaması gerekmektedir.Kaynakça
- http://exchanges.state.gov/education/jexchanges/private/swt.htm
- http://www.uscis.gov
- http://www.ice.gov/sevis/students/index.htm
- http://www.e-konsolosluk.net
- http://www.ssa.gov