Vaslui Savaşı, 10 Ocak 1475`te Boğdan Prensliği komutanı III. Ştefan ile Osmanlı Devleti komutanı Hadan Süleyman Paşa arasında yapılmıştır. Hadan Süleyman Paşa zamanın Rumeli kumandanlarındandı. Savaş, Podul ínalt (Yüksek Köprü) ile Vaslui kenti arasında Boğdan`da yapılmıştır. Bu bölge şimdi Romanya içerisindendir. Osmanlıların en az 60-70 bin kişilik kuvvetleri, 40.000 Boğdanlı asker ve topla karşılaştı. Boğdan kuvvetlerinde takviye birlikler de yer alıyordu. Adları Kronika Polska olan bu birlikler 40.000 kişilik Boğdan ordusunu desteklediler.``Kronika Polska`` 40,000 Boğdan askerinden; ``Gentis Silesií¦ Annales`` 120,000 Osmanlı askerine karşılık "40,000`den az" Boğdan askerinden; III. Ştefan`in Hıristiyan ülkelere 25 Ocak 1475`de gönderdiği mektup 120.000 Osmanlı askerinden bahsetmektedir. Ayrıntılı bilgi için bakınız: ``The Annals of Jan DÅ‚ugosz``, p. 588;
III. Ştefan Boğdan galibiyetini Haçlıların Müslümanlara karşı ilk büyük galibiyeti olarak nitelendirmiştir. Leh tarihçi Jan DÅ‚ugosz`a göre Ştefan galibiyeti kutlamamıştır; hatta galibiyeti ona hatırlatmamaları için askerlerine baskı yapmıştır.fact Ancak bu iddia, kaynağı kesin olmadığından söylenceden ileri gidememiştir.
Savaşın Nedeni
Ştefan ve II. Murat arasındaki Besarabya gerginliği savaşa neden olmuştur. Tarihi bir kent olan Besarabya`nın şimdiki adı Bukjak`tır. Şehir önceleri başka topluluklara daha sonraysa Boğdanlılara ait olmuştur. Boğdan şehri 1420`ye kadar savunmuştur. Osmanlılar 1420`de kaleyi almaya çalışmışlardır. Eski ticaret yolu üzerinde olduğundan rağbet gören bir şehirdi.Lehistan ve Macaristan da şehri almaya çalışmışlardır, ancak başarılı olmamamışlardır. Osmanlılar, politik ve ticari nedenlerle şehre sahip olmak zorundaydılar. Sultan Mehmed Boğdan`ı Lehistan ve Macaristan`a saldırılar yapabilmek için istiyordu, yani bu bölge Osmanlı için üs olabilirdi.
1448`de, 2. Petru Erdel`i yönetme yetkisi aldı. Bu olay, Macaristan`ın Karadeniz`e çıkabilmesi için fırsat oldu. II. Bogdan`ın 1451`de suikaste uğramasının ardından kardeşi Petru Aron, ülkede iç savaş başlattı. 2 lider vardı: Aron ve Alexandru. Bogdan`ın oğlu Ştefan, Boğdan`ı kurtardı. 1451`de Macarlar Türklerle barış imzaladı. Hunyadi Yanoş Boğdan`ı Osmanlı işgalinden korumak için Boğdan`a yardımcı oldu. 1453`te İstanbul`un düşüşü ile Osmanlılar Boğdan`ya ültimatom verdi. Nedeni Boğdan`yı vergiye bağlamaktı. 2 yıl sonra, 5 Ekim 1455`te Aron ilk Boğdan vergisini yolladı.(2000 düka)
22 Haziran`da, III. Vlad Sultan Mehmet ile savaşırken, Sultan Mehmet ile birlik oldu. Stephan Chilia`ya saldırdı. Kale, uzun surlarla ve 12 topla savunuluyordu. Danube adlı stratejik bölgede 15. yüzyılın en kuvvetli kale duvarları vardı. 8 gün savaşıldı. Eflak kaleyi savunmayı başardı. 1465`te, III. Vlad Macaristan`da hapsedildi. Ştefan gene Chilia`ya büyük bir kuvvetle saldırdı. Daha sonra Lehistan Kralı Şehrin alınmasını istedi. Ştefan şehri aldı. Böylece Boğdan-Osmanlı ilişkileri gergin bir hal aldı.
Savaşa Hazırlık
Osmanlılar
`in Gentile Bellini tarafından yapılmış portresi.] Fatih Sultan Mehmet, generali Süleyman Paşa`ya Boğdan`ya saldırılar yapılmasını emretti. Sofya`da gerekli kuvvetler toplandı. Boğdan`ya gidene kadar yeni takviye birlikler edinildi. Süleyman Boğdan kuvvetlerini yendikten sonra Lehistan`ya gitmeyi düşünmüştü. Kışın durulacaktı, ardından ilkbaharda Macaristan fethedilecekti ve hakimiyet sağlanacaktı. Osmanlı ordusu yeniçerilerden ve ağır zırhlı birliklerden oluşuyordu. Birde bu birlikleri kollayan ağır süvari birlikleri vardı. Bunlar sipahilerdi. Akıncılarda sipahilerle baraber sağ ve sol kolları tutuyordu. Akıncılar aynı zamanda keşif görevide üstleniyordu. Aynı zamanda Tatar süvariler ve çeşitli Balkan milletlerinden de insanlar vardı. 20,000 Bulgar vardı. Aynı zamanda lojistik destek sağlayan köprü ve bina inşa eden bir birlik de ordunun yanındaydı. Toplamda Osmanlı ordusunda 30 bin süvari vardı.``Historia Turchesca`` Eylül 1474`te, Osmanlı ordusu Sofya`da toplandı. Buradan Süleyman Boğdan`ya yürümeye başladı. Niğbolu ve Vidin`i aldı. Yerli halklardan da birlikler alan Osmanlı Ordusu yürüyüşe devam etti. Böylece Osmanlı Ordusu en az 60,000 kişilik bir ordu topladı.Boğdanlılar
Stephan batıdan büyük bir kuvvet yardımı yapılacağını umuyordu.Daha çokta Müslümanlara karşı savaşıldığından Papa`dan yardım bekliyordu. Ancak Papa`dan beklediği yardımdan hayli az aldı. Macaristan Krallığı 1800 Macar gönderdi. Lehistan Krallığı da 2000 atlı gönderdi. Ştefan da 5000 kişilik bir kuvvet hazırladı.20 top vardı.Hafif süvari birlikleri,ağır piyade birlikleri vardı. Ordu toplamda 40 000 kişiye ulaştı.10-15 bini atlı birliklerden oluşuyordu.30 000 gönüllü yaya insan vardı.(Askerlerdi ancak ellerinde kılıç yerine tarım aletleri vardı.Gönüllü olduklarından ellerinde ne varsa o aletlerle gelmişlerdi. Çoğunda ok ve el yapımı silahlar vardı. Böylece Boğdan ordusu 40.000`e ulaşmıştı.Savaşın Gelişimi
1474`ün Aralık ayında Osmanlı ordusu Boğdan`ya ulaştı. Boğdanlılar Osmanlılar geldiklerinde hiçbirşeyle karşılaşmasınlar diye hayvanları ve insanları kuzeye göndermişlerdi.Osmanlı keşif grupları Süleyman`a Vaslui yakınlarında bazı köyler olduğunu rapor etti. Osmanlı Ordusu köylere doğru yürüyüşe geçti. Kış kalınacak yerleri daraltıyor ordunun işini zorlaştırıyordu. Bazı Osmanlı kuvvetleri Boğdan`ın başkenti Seceava`ya yürüyüşe geçti.Boğdan Ordusu Vaslui`de kalıyordu ve Osmanlı Ordusu ile karşılaştı. Osmanlılar yol üzerindeki nehri geçmek zorundaydı.Köprü ağır ekipmanların geçmesine izin vermiyordu. Köprünün tahtadan yapılmış olması işi zorlaştırıyordu.Boğdan komutanı Ştefan köprünün çevresini savaş alanı olarak seçti. Köprünün bulunduğu yer babasının Lehleri 1450`de yendiği yerdi. Bölge savunanlar için çok iyiydi. Saldıran grup yani Osmanlıların işinin zor olacağı için Ştefan burayı seçmişti. Vadi,tepelerle ve ormanlarla kaplı olduğundan savunulması kolaydı.
10 Ocak Salı sabahında savaş başladı. Sisli bir hava vardı.Ştefan toplarla köprüün olduğu yeri topa tuttu.Yaya birlikler ve okçular ormandaydı.Onlarla beraber Boyar süvariler ve hafif süvarilerde vardı.
Boğdanlılar ilk hareketi yaptı ve bandoyu savaş alanına yöneltti. Süleyman Paşa böylece ormanda bir orunun saklı olduğunu anladı.Boğdan ve yerli birlikler Osmanlı saldırısı karşısında geri çekilme emri almışlardı. Süleyman Paşa saldırılmasını emretti ki bu büyük hataydı.Boğdan ordusu geri çekilirken toplar başladı ve Osmanlılar bozguna uğradı.(Bu taktiğin yaratıcısı Türklerdir ve çok kez kullanmışlardır,Ancak ilk kez kendilerine karşı kullanıldığını gördüler.Bu taktik Mohaç Savaşı`nda da uygulandı.)Ardından tüfekçilerin ateşiyle Osmanlılar dağıldı.Boğdanlı okçular sisten önlerini göremedikleri için Osmanlılara ateş açamadılar.Boğdanlı hafif süvari birlikleri vurkaç yöntemi ile Osmanlı ordusuna çok büyük kayıp verdirdiler.Osmanlı süvarileri köprüyü geçmeye çaalıştılar ancak köprü yıkıldı.Köprü geçilebilseydi savaş OSmanlıalrın lehine dönecekti ama geçilemedi
Osmanlı ordusu topa tutulmamak için dağılmıştı.Hazırda bekleyen Boğdan yerli birlikleri 5000 kişi olarak dağılan 7000 kişilik yeniçeri grubunu buldu.Savaşın kaybedildiğini anlayan sipahi komutanları geri çekilirken Süleyman Paşa süvarileri kaybetmemek için piyade birlikleri Boğdan cephesine saldırttı.
Süleyman Paşa atak kolunu güçlü tutmak için takviye yollamak istedi fakat o sırada Boyar ve hafif Boğdan süvarilerinin karşı tarafta Osmanlı Ordusunu yok ettiğini bilmiyordu.Ştefan karşı bir saldırı düzenledi.40 000 kişilik Boğdan ordusu her koldan saldırdı.Değişik bir taktik uygulayan Ştefan bandoyu başka orduyu başka tarafa yönlendirdi.Osmanlı Ordusu bandoya sesin geldiği yere gitmeye başlayınca her taraftan sarılan ordu bozguna uğradı.Boğdan ordusu ilerlerken Süleyman Paşa ordunun kontrolünü kaybetmişti.
Önce kuvvetlerini toparlamaya çalıştı ancak son birlikleri de geri çekilmeye başladı.Böylece Osmanlı ordusu 40 000 kişilik Boğdan ordusu karşısında yenildi.
Kaynaklar
Kaynakça- Antena 1, Amintirile unui Pelerin (belgesel)
- Babinger, Franz. Mehmed the Conqueror and his time ISBN 0-691-01078-1
- Candea, Virgil. Saint Ştefan the Great in his contemporary Europe (Respublica Christiana), Balkan Studies 2004
- Catholic Encyclopedia, Rumania. (source: New Advent)
- Denize, Eugen. SemnificaÅ£ia Haracului in relaÅ£iile Moldo-Otomane din vremea lui Ştefan cel Mare - Cateva ConsideraÅ£ii.
- DÅ‚ugosz, Jan. The Annals of Jan DÅ‚ugosz ISBN 1-901019-00-4
- Ghyka, Matila. A Documented Chronology of Roumanian History - from prehistoric times to the present day, Oxford 1941
- Florescu, R. Radu; McNally, T. Raymond. Dracula: Prince of many faces - His life and his times ISBN 978-0-316-28656-5
- Inalcik, Halil. The Ottoman Empire - The Classical Age 1300-1600 ISBN 1-84212-442-0
- Iorga, Nicolae. Istoria lui Ştefan cel Mare, 1904 (new edition 1966), Bucharest.
- Matei, Mircea D.; Carciumaru, Radu. Studii Noi Despre Probleme Vechi - Din Istoria Evului Mediu Romanesc. Editura Cetatea de Scaun, ISBN 973-85907-2-8
- Nevill Forbes; Arnold J. Toynbee; D. Mitrany, D.G. Hogarth. The Balkans: A History of Bulgaria, Serbia, Greece, Rumania, Turkey, 2004. ISO-8859-1
- Samuelson, James. Roumania Past and Present, Chapter XI. Originally published London: Longmans, Green, and Co., 1882. Electronic text archive on the site of the Center for Advanced Research Technology in the Arts and Humanities, University of Washington.
- Sandberg-Diment, Erik. Artistic Route Through Romania, New York Times, The. 1998
- Sfantul Voievod Ştefan cel Mare, Chronicles. (retrieved)
- Angiolello, Giovanni Maria. Historia Turchesca
- Bonfinius, Antonius. Historia Pannonica ab Origine Gentis AD Annum 1495
- Curius, Joachim. Gentis Silesií¦ Annales
- DÅ‚ugosz, Jan. Historiae Polonicae, Leipzig 1712
- Husein, Kodja. Great Events
- Murianus, Mathaeus. Letter to Leonardo Loredano, written on December 7, 1502
- Orudj bin Adil and Şemseddin Ahmed bin Suleiman Kemal paşa-zade. The Chronicles of the Ottoman Dynasty
- Pasha, Lütfi. The Chronicles of the House of Osman (Tevarih-i al-i Osman)
- Sa`d al-Din. Crown of Histories (Tadj al-tawarikh)
- Ştefan the Great; letter of January 25, 1475
- Stryjkowski, Maciej. Kronika Polska
- Spinei, Victor. Moldavia in the 11th-14 Centuries, Romania 1986
- Panaite, Viorel. The Ottoman Law of War and Peace-The Ottoman Empire and Tribute Payers. ISBN 0-88033-461-4
- Papacostea, Şerban. RelaÅ£iile internaÅ£ionale ale Moldovei in vremea lui Ştefan cel Mare
- Pippidi, Andrei. Noi Izvoare Italiene despre Vlad Å¢epeş şi Ştefan cel Mare; Studies and Materials of Medium History XX/2002
- Turnbull, Ştefan. The Ottoman Empire 1326-1699 ISBN 1-84176-569-4
- Ureche, Grigore and Costin, Nicolae. Letopiseţul Ţării Moldovei
Linkler
- Detailed article describing the strategy and the units used in the battle
- Brief history of Moldavia covering the Vaslui battle
- Short essay about Ştefan the Great with a description of the Vaslui battle
- Short article describing the battle
1475 Boğdan