Türkçe Bilgi: Tınçtıkbek Çorotegin

Tınçtıkbek Kadırmambetoviç Çoroev / Çorotegin (Тынчтыкбек Чоротегин / Чороев) – Kırgız tarihçisi ve gazetecisi. Tarih Alanında Doktor (1998), Profesör (2002). Cengiz Aytmatov adındaki uluslararası Akademi üyesi. Milleti - Kırgız. Kısa özgeçmişi 28 Mart 1959 yılında Kırgızistan'daki Narın vilayetinin Narın reyonundaki On-Arça kazasına bağlı olan Eçki-Başı köyünde dünyaya geldi. Babası Kadırmambet Çoro Hacı oğlu Eçki-Başı köyünde kolhoz’da (kollektif ekonomisi) işçi, veteriner alanında uzman, inek çifçiliğinde müdür, daha sonra Narın reyonunda devlet hayvancılık hammadde kolektörü olarak çalışmış, ve 1975 tarihinde 53 yaşında vefat etmiştir. Büyük babası Çoro Aytı oğlu kendisi zengin olmuştur ve Mekkeye gıderek, Hacı olmuştur. Annesi Aliya Kıdırali kızı kolhoz’da çalışmış, emekli olmuş ve 2001 tarihinde 77 yaşında vefat etmiştir. Aliyanın annesinin babası Malay ise 1916 yılı Rusyaya karşı isyan döneminde Rus çarizm askeri tarafından öldürülmüştür. Tınçtıkbek, 1966-1974 yıllar arasında kendi köyündeki Eçki-Başı ortaokulunda sekizinci sınıfa kadar okumuştur. Daha okul öğrencisiyken hikayeler yazmaya başlamıştır. Hiciv ve mizah dolu küçük parçaları 1974 yılından itibaren Çalkan adlı dergide, reyon ve vilayetin gazetelerine yayımlanmaya başlamıştır. 1974-1976 yıllar arasında Narın şehrinde Toktogul adındaki numara birinci (9-10 sınıfları) ortaokulda eğitim görmüş, adı geçen okuldan gümüş madalyonla mezun olmuştur. 1976 yılında Bişkek’te Kırgız Milli Üniversitesi (KMÜ) Tarih Fakültesi’ne girmiştir. Üniversite öğrencisiyken her türlü gazetelerde Kırgız ve Rus dillerinde haber, makale dışında Kırgız dilindeki dergilerde almanaklarda hikayeleri, ilmi makaleleri yayımlanmıştır. Üniversite öğrencisiyken Dağ Yıldızları adlı kültürel faaliyete, Felsefe kulübüne, devlet çapındaki uluslararası toplantılara iştirak etmeye başlamıştır. Aynı zamanda Kırgız Devlet Radyosunda farklı konularda röportajlar sunmuştur. 1980 yılında daha üniversitede dördüncü sınıftayken o zamanki Danışmanı Prof. Anvarbek Hasanov tarafından Taşkent şehrine gönderildi, orada Özbekistan Devlet Arşivinden 1898 yılındaki Rusyaya karşı Andican isyanıyla alakalı arşiv belgelerini incelemiştir. Doktora Tezi XV-XVIII. Yüzyıllardaki Kırgızistan Tarihiyle ilgili Fars kaynaklarını öğrenmeye yönelik olmuştur. Danışmanı Kırgız Milli Devlet Üniversitesi Doçenti, Tarih Doktoru (Dr.) Midil Camgırçinov olmuştur. 1981 yılında Kırgız Milli Devlet Üniversitesi Tarih Fakültesini Üstün Başarıyla tamamlamış. Adı geçen üniversitede Eskiçağ ve Ortaçağ Dünya Tarihi kürsüsünde çalışmaya başlamıştır. 1983-1985 yıllar arası Taşkent Özbekistan Bilimler Akademisi’nde Ebu Reyhan Biruni adındaki Şarkiyat Enstitüsü’nde iki yıl stajerlük yapmış, Ortaçağ Arap kaynaklarını öğrenmiş ve okumuştur. 1985-1988 yıllar arasında ise, Özbekistan Bilimler Akademisi Ebu Reyhan Biruni adındaki Şarkiyat Enstitüsü’nde üç yıl Doktorasını (1985-1988) yapmıştır. Danışmanı Profesör (daha sonra Özbekistan Bilimler Akademisi Akademiği), Şarkiyatçı, İranist Börü Ahmedov olmuştur. 1986-1989 yıllara arasında Kırgızların Tarih, Kültürü alanında makaleleri Kırgızistan’daki basınlarda yayımlanmıştır ve fikirlerine iyi gözle bakılmıştır. Aralık 1988 tarihinde Taşkent’teki Özbekistan Bilimler Akademisi Ebu Reyhan Biruni adındaki Şarkiyat Enstitüsü’nde Doktora Tezini Rus Dilinde savunmuştur. 3 Haziran 1989 yılında kurulan Kırgızistan Genç Tarihçiler Cemaati (KGTC) kurucu ve başkanlarından biridir. 1989 yılında birkaç müellifle beraber hazırladığı Kırgız Tarihi Programı Kırgızistan Eğitim Bakanlığı tarafından onaylanmış, aynı senede Eylül ayında Öğretmenler Gazetesi’nde okutulması şart program olarak Kırgız ve Rus Dillerinde yayımlanmıştır. O yıllarda Kırgızistan Milli Üniversitesi’nde Şarkiyat Fakültesini açma teklifinde bulunmuş, ama bu ancak Kırgızistan egemenliğini aldıktan sonra gerçekleşmiştir. Şubat 1990 yılında Bişkek’teki (Frunze) gençler tarafından düzenlenen antikomünist harekete katılmış, daha sonraki Şubat-Mart aylarındaki devlet yönetimiyle merkezdeki gençlerin vekilleriyle buluşma-konuşmalar düzenlemişlerin biriydi. Yönetimdekileri sulh şekilde toplumla bir araya gelerek reformlar yapılmasına teşvik etmiştir. Nisan 1990 yılında Asaba siyasi harekatı, 25-26 Haziran 1990 yılında Kırgızistan Demokratik Harekatı’nın (KDH) kurulmasında iştirak etmiştir. KDH’nın Tüzüğünü hazırlamıştır. Ekim 1990 yılında KDH’nın vekili olarak Ukrayna’nın başkenti Kiev’deki uluslararası toplantıya katılmıştır. Oradaki Kreşatik meydanındaki gençlerin antikomünist siyasi açlık harekatını görmüştür. 22-28 Ekim 1990 yılında KDH’nın Bişkek’teki antikomünist siyasi açlık harekatını düzenlemeye katılmış, hatta kendisi de şahsen açlık harekatında iştirak etmiştir. Nisan 1991 yılından itibaren pedagojik-ilmi çalışmaların dışında Özgür Avrupa / Özgürlük Radyosundaki (Radio Free Europe/Radio Liberty) Kırgız Servisinin (Azattık Radyosu’nun) yerli haber sunucu, 1992 yılında itibaren Azattık radyosunda Bişkek Büro Başkanı olmuştur. O senede Azattık radyosunun yerli grubu oluşturulmuştur. 1992 yılında Kırgızistan’ın Anayasası’nın alternatif Tüzüğünü hazırlamaya katılmış. 1992-1994 yıllar arasında Kırgızistan Milli Devlet Üniversitesi Asya ve Afrika Ülkeleri Tarih kürsüsünde Doçent, Kürsü Başkanı olarak çalışmıştır. Gazeteciliği mesleğinden dolayı 1993 yılından itibaren siyasi teşkilatlardaki üyeliğini durdurmuştur. 1994-1997 yıllarında Kırgızistan Milli Devlet Üniversitesi’nde üç yıllık Doktorasını (Kırgızistan eğitim sistemindeki) yapmıştır. Kaşgarlı Mahmud devri, geçmişi ve ansiklopedik eseri ile ilgili tezini yazmıştır. 1992-1995 yıllar arasında Kırgızistan Eğitim Bakanlığı tarafından Türkiye’ye ortak Türk Tarihinin ders kitabını yazmak için onunla ilgili çıkan tüzük dolayısıyla Kırgızistan’dan katılmıştır. Yaz 1995 yılında Manas Destanı’nın binici yıl dönümü dolayısıyla Türk gençlerinin Isık-Göl’deki uluslararası toplantısını düzenleme kurumunda yer almıştır. O zaman Kırgızistan Genç Tarihçiler Teşkilatının Başkanlığını yapmıştır. 10 Nisan 1998 yılında Kırgızca yazdığı Büyük Doktora Tezi Kırgızistan Bilimler Akademisi Tarih Enstitüsü’nde savunmuştur. Neticede Kırgızistan eğitim usülüne göre Doktora ünvanını almıştır. 18 Nisan 1998-20 Temmuz 2000 yılına kadar İngiltere’nin başkenti Londra’da BBC Kırgızca Servisinin prodüseri olarak çalıştı. 25 Temmuz 2000-15 Ağustos 2011 tarihleri arasında Özgür Avrupa / Özgürlük Radyosundaki (Radio Free Europe/Radio Liberty) Kırgız Servisinin (Azattık’ın) Prag’daki ofisinde görevli olarak çalıştı. 1 Ocak 2003 - 1 Ekim 2010 tarihleri arasında ise, Özgür Avrupa / Özgürlük Radyosundaki (Radio Free Europe/Radio Liberty) Kırgız Servisinin (Azattık’ın) müdürü olarak çalıştı. 1999-Haziran 2008 yılına kadar her sene Kırgızistan Milli Üniversitesi’nde mesleki ders olarak (Çin Kırgızlardaki Arap alfabesini Öğretme, Kaynağa Giriş ) vererek, seminerler düzenledi. 2000-2011 yıllar arası Kırgızistan’daki ve başka devletlerdeki üniversitelerde öğrencilere ve genç araştırmacılara dersler verdi, seminerler düzenledi. 2 Şubat 2012 yılından itibaren Yusuf Has Hacib Balasaguni adındaki Kırgız Milli Devlet Üniversitesi Tarih Fakültesi Bölgesel Tarih ve Kültür kürsüsünde Profesör olarak çaluışmaktadır. 11 Şubat 2012 tarihinde Kırgız Tarih Kurumu uluslararası organizasyonu başkanı olarak seçldi. (Adı geçen organizasyon 14 Mart 2012 Kırgızistan Adalet Bakanlığı tarafından resmi kayıt olmuştur.) Günümüzde hiç bir siyasi partide üye değildir. Parlamento demokrasisi taraftarıdır. Bilimsel çalışmaları Bir kaç monografi (Kaşgarlı Mahmud ve Ortaçağ İç Asya Türkleri ile ilgili kendi eserleri, merhum Beyşe Urstanbekov ile beraber yazdığı Kırgız Tarihi: Kısaca Ansiklopedik Sözlük (1990), Profesör Toktorbek Ömürbekovla ders kitapları (1992, 1996-2009), Kıyas Moldokasımovla Kırgız Tarihi ders kitabı (Bişkek, 2002) ve yüzlerce ilmi makale, mizahlı broşürleri mevcuttur. Kırgızistan, Türkiye, Özbekistan, Rusya, Kazakistan, ABD, İngiltere, Almanya, Çeh Cumhuriyeti, Macaristan, Ukrayna, Fransa’da her türlü bilimsel toplantılara katılmıştır. Türkiye’de, Rusya’da Güney Sibirya’da (Ene-Say, Altay), Moğolistan’da, Kazakistan’da, İtil’de, Özbekistan’ın Cizak, Semerkant bölgelerinde, Çin’de (İç Moğolistan ve Şincan Uygur Otonom Bölgesi), Avrupa’da bulunmuştur.

Bilimsel çalışmaları

Kırgız dili dışında Türk, İngiliz, Rus, Alman, Özbek ve Uygur dillerinde de yayımlanmıştır. Ortaçağ Kırgız Tarihiyle ilgili makalesi UNESCO’nun Merkezi ve İç Asya uygarlığı Tarihi çok ciltli eserinde İngiliz Dilinde yayımlanmıştır. (‘The Kyrgyz’; in: The History of Civilisations of Central Asia, Vol. 5, Development in contrast: from the sixteenth to the mid-nineteenth century /Editors: Ch. Adle and Irfan Habib. Co-editor: Karl M. Baipakov. – UNESCO Publishing. Multiple History Series. Paris. 2003. - Chapter 4, p. 109 – 125. ISBN 92-3-103876-1.) Bazı bilimsel çalışmaları dışında (Nobel ödüllü, iktisatçı ve düşünür Friedrich von Hayek, ve tarihçi William H. McNeill eserlerini İngilizceden Kırgız diline çevirmiştir. İngilizceden Kırgızcaya çevirilen bazı eserlerin editörlüğünü yapmıştır. Makaleleri yazar Keneş Cusupov’un Kırgızlar adlı çok ciltli eserinde yer almıştır. Onun danışmanlığında iki Büyük Doktora Tezi (Kırgızistan sistemine göre) ve dört Doktora Tezi yapılmıştır.

Doktora öğrencileri

Profesör, etnograf, tarih Doktoru Olcobay Karataev, Tarih Doktoru, İran bilimcisi Akılbek Kılıçev, Tarih Doktoru, BBC prodüseri ve yazar Arslan Kapay uulu Koyçiev, Tarih Doktoru Turat Sırdıbayev Ödülleri * 2013. IV. TürkSOY Basın Ödülü, Ankara, Türkiye. * 2011. Kırgızistan DANK madalyonu * 1995. Cengiz Aytmatov adındaki uluslararası Akademi üyesi * 1992 Kırgızistan Gençler Ödülü sahibi * 1989 - XI. Yüzyıldaki Kaşgarlı Mahmud’u ve dönemini araştırmada makalelerinin yekunü için 1989 yılında Özbekistan Taşkent vilayeti Lenin adındaki gençler bilimsel ödülü.
* Asanov Üsön, Cumanazarova Asılkan, Çorotegin Tınçtıkbek. Kırgız İlminde Kimdir. Bişkek, 1997. (Кто есть кто в кыргызской науке / У. А. Асанов, А. З. Жуманазарова, Т. К. Чоротегин. — Бишкек, 1997.) * Asanov Üsön, Cumanazarova Asılkan, Çorotegin Tınçtıkbek. Kırgız İlmi Kişiliklerde. Bişkek, 2002. (Асанов У. А., Джуманазарова А. З., Чоротегин Т. Кыргызская наука в лицах. — Бишкек: Главная редакция энциклопедии и Центра госязыка. 2002. — С. 499.) — ISBN 5-89750-142-4. * Gundula Salk. Die Sanjira Des Togolok Moldo (1860—1942). Wiesbaden. Harrassowitz Verlag. 2009. — S. 2-3. — ISBN 978-3-447-06161-2 * Tchoroev (Tchorotegin) T. Historiography Of Post-Soviet Кyrgyzstan // Int. J. of Middle East Stud. 34 (2002), p. 351-374. Cambridge University Press, Printed in the United States of America. * The International Turcology and Turkish History Research Symposium * IV. TÜRKSOY BASIN ÖDÜLÜ TÖRENİ

Kaynaklar

Vikipedi

Tınçtıkbek Çorotegin

Tınçtıkbek Çorotegin Hakkında Detaylı Bilgi

Bilimsel çalışmaları

Doktora öğrencileri

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar