Türkiye'de Dilbilim Çalışmaları

Türkçe üzerine yapılan çalışmaların dilbilimsel bir nitelik kazanması Cumhuriyet döneminde oldu. Özellikle Atatürk'ün önderliğinde 1932'de kurulan Türk Dili Tetkik Cemiye-ti'nin (sonradan Türk Dil Kurumu-TDK) Türk dilinin tarihsel kökeninin araştırılmasına yönelik çalışmaları (özellikle Güneş-Dil Teorisi) uygulama alanına geçirildi ve Türkçenin yabancı sözcükler ve dil kurallarından arındırılmasına ağırlık verildi.

Daha sonraki yıllarda üniversitelerin dil ve edebiyat bölümlerinde (daha çok da yabancı dil ve edebiyat bölümlerinde) genel dilbilim, uygulamalı dilbilim gibi derslerin öğretim programına alınması, biliırı adamlarının çeviri ve telif yayınlan, dilbilim konusundaki yazılara yer veren Türk Dili, Dilbilim, Boğaziçi Üniversitesi Dergisi, Genel Dilbilim Dergisi, F.D.E., İzlem, Baklam, Yazko Çeviri, Çağdaş Eleştiri gibi dergilerin yayımlanması, üniversitelerde bu konularda doktora çalışmaları yapılması, Türkiye'de dilbilimin gelişmesine büyük katkıda bulundu.

Ünlü dilbilimcilerin yapıtlarının Türkçeye çevrilmesi, Türkiye'de dilbilim çalışmalarının önemli bir parçasını oluşturdu. Bunlar arasında Eugene'Albert Nida'dan Dilbilim Üzerine Tartışmalar (1973), Ferdinand de Saussure'den Genel Dilbilim Dersleri (1976-78, 2 cilt), John Lyons'dan Kuramsal Dilbilime Giriş (1985), Andre Marti-net'den İşlevsel Genel Dilbilim (1985) sayılabilir. Aynca çeşitli kuramcılardan yapılan çevirileri içeren Dilbilim Seçkisi (1982), XX. Yüzyıl Dilbilimi: Kurumalardan Seçmeler (1983) gibi yapıtlar da yayımlandı. Çağdaş dilbilim kuram ve yöntemlerinden yararlanan bazı araştırmacılar, Türkçenin yapısına ilişkin çözümleme ve betimleme denemelerine giriştiler. Bu tür yapıtlar arasında Muzaffer Tansu'nun Durgun Genel Sesbilgisi ve Türkçe (1963), Doğan Aksan, Neşe Atabay, Sevgi Özel, Ayfer Çam, Neval Pirali'nin Türkiye Türkçesi Gelişmeli Sesbilgisi (1978), Nevin Selen'in Söyleyiş Sesbilimi, Akustik Sesbilimi ve Türkiye Türkçesi (1979), Ömer Demircan' in Türkiye Türkçesinin Ses Düzeni ve Türkiye Türkçesinde Sesler (1979) adlı kitapları sayılabilir. Özellikle 1940'lardan sonra, dilbilimi kuramsal çerçevesiyle, ele alan yapıtlar da yayımlandı. Necip Üçok'un Genel Dilbilim: Lengüistik (1947), Özcan Başkan' in Lengüistik Metodu (İ967), Agop Dil-açar'ın Dil, Diller ve Dilcilik (1968), Berke Vardar'm Dilbilim Sorunları (1968), Süheyla Bayrav'ın Yapısal Dilbilim (1969), Doğan Aksan'm Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim (1977-82, 3 cilt) adlı yapıtlanyla TDK yayını olan Dilbilim ve Dilbilgisi Konuşmaları I (1980), Mehmet Rifat'ın hazırladığı Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları (1983, temel metinlerin çevirisiyle birlikte), Hacettepe Üniversitesi yayını olan ye 1. Dilbilimi Sempozyumu bildirilerini içeren Dilbiliminin Dünü, Bugünü, Yarını (1987) bunlar arasındadır. Ayrıca dilbilim konusunda ortak yapıt olarak hazırlanmış terim sözlükleri de vardır: TDK'nm Dilbilim Terimleri Sözlüğü (1949), İstanbul Üni-versitesi'nde yayımlanan Başlıca Dilbilim Terimleri (1978), TDK'nm Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü (1980).

Türkiye'de Dilbilim Çalışmaları

Dilbilim

Sözdizim

Lehçe (dilbilim)

Özcan Başkan

Jan Tinbergen

çeviri

Salur, Manyas

Oğuz Adanır

Türkiye'de Dilbilim Çalışmaları