Tümdengelim

Kısaca: Tümdengelim; genelden özele ya da yasalardan olaylara geçiş şeklindeki akıl yürütmedir. Örn: “Bütün balıklar denizde yaşar.”, “Kefal balıktır. ...devamı ☟

Tümdengelim; genelden özele ya da yasalardan olaylara geçiş şeklindeki akıl yürütmedir.

Örn: “Bütün balıklar denizde yaşar.”, “Kefal balıktır. O halde, kefal de denizde yaşar” çıkarımı, tümdengelim türü bir akıl yürütmedir. Kıyas, tümdengelimin en mükemmel şekli olarak kabul edilir. Bu nedenle, klasik mantık akıl yürütmede esas olarak kıyası almıştır.


Tümelden tikeli ve genelden özeli çıkaran uslamlama yöntemi... Tümdengelim, doğru olan ya da doğru olduğu sanılan önermelerden zorunlu olarak çıkan yeni önermeler türetir. Öncüller doğruysa sonuç da mantıksal bir zorunlulukla doğrudur. “Örneğin: insan ölümlüdür , Ahmet insandır öyleyse Ahmet de ölümlüdür” tasımı, tümden gelen bir tasımdır. Bütün insanların ölümlü oldukları doğruysa Ahmet de bir insan olduğuna göre Ahmet’in de ölümlü olması zorunludur, başka türlü olamaz.


Deneysel bilimin , tümevarımcı bilgi yönteminin kurucusu Francis Bacon deneye başvurmadığı, salt düşünsel bir uslamlama olduğu için tümdengelimi yadsımıştır. Buna karşıt Hegel , tersine, ancak tümdengelenin gerçek olduğunu, bireyselden yola çıkılarak tüme varılamayacağını savunmuştur. Ona göre idealizm için tek geçerli yöntem, tümdengelim yöntemidir.

Tümdengelim ve tümevarım yöntemleri, tümelle tikel (genelle özel) arasında sıkı bir ilişki gören ve bu ilişkiyi en doğru şekilde ortaya koymanın yollarını araştıran Aristoteles’in buluşudur. Genelden özele inen tümdengelim yöntemiyle özelden genele çıkan tümevarım yöntemi 17. yüzyıldan itibaren bir hayli gelişmiştir. Özellikle bu iki yöntem arasındaki bağlılık, ikisinin birlikte kullanılması diyalektik mantıkta gerçekleşmiştir.


tümdengelim

Türkçe tümdengelim kelimesinin İngilizce karşılığı.
n. deduction

tümdengelim

tümel bir önermeden tikel bir önermeye, yasalardan olaylara, etkenden etkiye geçme yolu, talil, dedüksiyon.

tümdengelim

Türkçe tümdengelim kelimesinin Fransızca karşılığı.
mant. déduction [la]

tümdengelim

Türkçe tümdengelim kelimesinin Almanca karşılığı.
die Deduktion

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Tümdengelim
3 yıl önce

Tümdengelim ya da Dedüksiyon (Latince: deductio), felsefe ve mantıkta sahip olunan genel verilerden yola çıkarak özel sonuçlar çıkarma yöntemidir. Tümdengelimin...

Tümdengelim, 1932, Aristotales, Felsefe Portalı, Mantık, Metafizik, Platon, Thales, Tümevarım, Jacques Herbrand, Tarski
A dicto simpliciter ad dictum secundum quid
6 yıl önce

hareketle özel bir duruma yönelik yargıya varma hatası. Başka bir deyişle tümdengelim yanılgısıdır. A dicto secundum quid ad dictum simpliciter Mantık...

Tümevarım
3 yıl önce

verilerden yola çıkarak genel sonuç çıkarma yöntemidir. Tümevarımın aksi tümdengelim yöntemidir. Cemil ve Canan insandır. (Durum) + Cemil ve Canan öldü. (Netice/akıbet)...

Tümevarım, Tümevarım
Miss Marple'ın Son Maceraları
6 yıl önce

polisiye hikâyelerinden oluşan kitabıdır. Bu kitapta Miss Marple, olayları tümdengelim yöntemiyle çözerken, okurların da kanını donduracak şeylere tanık oluyor...

Christian Wolff
3 yıl önce

şeyin aklın egemenliği altında olduğu anlamına geldiğini düşünmüştür. Tümdengelim yöntemini dini doğruların kanıtlanmasını da kapsayacak şekilde genişleten...

Christian Wolff, Alman, Filozof, Taslak
Formal bilim
3 yıl önce

mekandan bağımsız olguları, doğrudan akıl yoluyla (deney ile değil) tümdengelim yöntemini kullarak açıklamaya çalışan akademik disiplinler bütünüdür...

A priori
3 yıl önce

bilgilerden yola çıkılıyordu. Birincisi önsel bilgiden yola çıkan bir tümdengelim uslamlama, ikincisi sonsal bilgiden yola çıkan bir tümevaran uslamlamaydı...

A priori, A posteriori, Alman, Aristoteles, Felsefe, Felsefe Portalı, Hristiyan, Immanuel Kant, Skolastik, Tümdengelim, Albert le Grande de Saxe
Matematiksel mantık
3 yıl önce

konuları biçimsel sistemlerin ifade gücünün ve biçimsel ispat sistemlerinin tümdengelim gücünün belirlenmesidir. Matematiksel mantık kümeler kuramı, model kuramı...

Matematik, Felsefe, Fizik, mantık, Zeka, Problem