metropol(birden fazla ilçeden oluşuyorsa her ilçe
kendi sayfası olmalı)-semt köy;
küçük harfler kullanılmalı; kategori yaratır -->|idari = ilçe Gerekli; Bağlı olduğu ilin ismi; kategori yaratır --> |il_ismi = Ağrı Birimin bağlı olduğu idare: İl-ilçe --> |bağlı_idare = İl |bağlı_idare_ismi = Ağrı Birimin en üst makamı Vali-Kaymakam-Belediye başkanı-Muhtar;
Eyer makam politik ise partisi-->|başkan_sıfatı = |başkanı = |başkan_parti = birimin en eski tarihi millattan (öncesi-M.Ö. veya M.S.) --> |Kuruluş_öncesi = |Kuruluş_yılı =
- yüzölçüm ***** -->
- Nufus Bilgileri ***** -->
ilin->ilçeleri; içelerin->Semtleri;
içelerin->kazaları; şehir->semt -->|bağlı_tipi = |bağlı_olanlar1 = |bağlı_olanlar2 = |bağlı_olanlar3 = |bağlı_olanlar4 = |bağlı_olanlar5 = |bağlı_olanlar6 = |bağlı_olanlar7 = |bağlı_olanlar8 = |bağlı_olanlar9 = |bağlı_olanlar10 = |bağlı_olanlar11 = |bağlı_olanlar12 = |bağlı_olanlar13 = |bağlı_olanlar14 = |bağlı_olanlar15 = |bağlı_olanlar16 = |bağlı_olanlar17 = |bağlı_olanlar18 = |bağlı_olanlar19 = |bağlı_olanlar20 = |bağlı_olanlar21 = |bağlı_olanlar22 = |bağlı_olanlar23 = |bağlı_olanlar24 = |bağlı_olanlar25 = |bağlı_olanlar26 = |bağlı_olanlar27 = |bağlı_olanlar28 = |bağlı_olanlar29 = |bağlı_olanlar30 = |bağlı_olanlar31 = |bağlı_olanlar32 = |bağlı_olanlar33 = |bağlı_olanlar34 = |bağlı_olanlar35 = }}
Tutak, Ağrı ilinin bir ilçesidir.
Tarihi
Tutak Doğuanadolu bölgesinin yukarı Murat bölümünde yer alan Ağrı İline bağlı tipik bir Anadolu İlçesidir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde Van Eyaletinin Beyazıt Sancağına bağlı iken 1919 yılında ilçe statüsü kazandırılmış ve 1927 yılında merkezi Karaköse olarak Ağrı İline bağlanmıştır.Yörenin tarihi konusunda elde edilen bilgiler M.Ö. XV`nci yüzyıla kadar uzanmaktadır. Bu yıllarda bölgenin Hurri - Mitani Krallığının kuzeydoğu ucunu teşkil ettiği, ancak ; esas egemenliğin Urartularda olduğu görülür. (Urartular Van merkez olmak üzere Doğuanadolunun büyük kısmını uzun yıllar ellerinde tutmuşlardır.)
Tutak M.Ö. VIII. Yüzyıl sonlarında İran da hüküm süren Medlerin hakimiyetine girer. Medlerin egemenliği perslere yenilmesi ile sona erer ve Persler bölgeye hakim olurlar. M.Ö.331 yılına kadar devam eden Pers egemenliği İssos muhaberesi ile sona erer ve bölge İskender İmparatorluğuna katılır. Büyük İskender ve generallerinin devirlerinden sonra Pers İmparatorluğunu yeniden canlandıran Partların eline geçer.
M.S .1. ve 2. Yüzyıllarda Romalılar Anadolu`nun büyük bir kısmını ele geçirirler. Bölge zaman zaman Romalılarla Partların mücadelesine sahne olursa da Romalılar Fırat nehrinin doğusunda egemenlik kuramazlar. M.S. 3.Yüzyılda Partlar yerlerini Sasani İmparatorluğuna bırakırlar. Sasanilerin mücadeleleri Romalılar ile sürer. 642 yılında Sasani İmparatorluğuna son veren İslam orduları bölgeye hakim olurlar. VIII. Yüzyıl ortalarından itibaren islamiyeti kabul eden Türkler, Abbasiler devrinde İslam Ülkelerine yerleşmeye ve Anadolu`ya akın etmeye başlarlar. Bu akınlara son vermek üzere yola çıkan Bizans ordusu 1071 yılında Alparslan komutasındaki Türk ordularıyla Malazgirt Ovasında karşılaşırlar. Bu savaş Bizans ordusunun kesin yenilgisiyle sonuçlanır. Anadolu kapıları Türklere tümüyle açılmış olur. Malazgirt Meydan Savaşından sonra bölgeye bir müddet Celalettin Harzemşah daha sonra Moğollar hakim olurlar. Moğolları takip eden bölge sırasıyla İlhanlıların, Celayiroğullarının (1345) Timur İmparatorluğunun, Karakoyunluların ve Safevilerin yönetiminde kalır Yavuz Sultan Selimin 1514 Çaldıran seferiyle Osmanlı topraklarına katılan bölge İran`la olan Kasr-ı íirin Antlaşmasıyla (1639) kesinleşir.
1877-1878 Osmanlı-Rus savaşlarında Rusların işgaline uğrayan bölge 1878 Ayastefanos Anlaşmasıyla tekrar Osmanlı topraklarına katılır.1877 Osmalı-Rus savaşı sırasında Osmanlı Devleti Alay Komutanı olarak Hacı İsaoğlu Miralay Abdulkadir Beyi Komutan olarak Tutak`a atar ve kandisine Kılıç Gediği yaylası ve İsa Abat köyünü iskan etmesi emrini verir.
Tutak adının nereden geldiği konusunda üç ayrı iddia vardır. Bunlardan birincisi Farsça`dan alındığı ve iki anlamına geldiği ve sonradan bu deyimin Tutak olarak değiştirildiği yolundadır. İkincisi yöreye ilk gelen Türkler tarafından tutulan yer anlamında Tutak dendiği savıdır. Üçüncüsü ise yörenin adını Alparslan ordusu komutanlarından olup, bu yörede konaklayan Tutak Beyinden dolayı İlçeye Tutak dendiği savıdır. Yörenin yakın çevrece özellikle Kars ve Erzurum çevresinde Antep adıyla anıldığı bilinmektedir. Antep adının Güneydoğu İllerimizden Gaziantep`le bir ilişkisinin olup olmadığı konusunda bilgi edinmek mümkün olmamıştır.
Birinci Dünya savaşı sırasında Rus işgaline uğrayan bölge mahalli direnmeler devam ederken 1918 de Rusların geri çekilmesi ile işgalden kurtulmuştur.
Tutak ismi olarak M.Ö. XV tarihlerine rastlanır. Hurriler döneminde verilmiş olup, Urartu ve Med kaynaklarından da mevcuttur. TU-(iki veya tavlada dü şeş burdaki dü ekinin sertleşmesi halidir) TU-TAK Tak eki ise yine türkçeye uyum göstermiştir zamanla d Tye ğ Kye dönüşmüştür. yani Tutak Tu-tak (tu-iki, tak-mahalle) Tu-du, tak-tağ ikimahalle anlamındadır.
Özellikle açıklamada geçen Erzurum ve Kars tarafının bu ilçenin bulunduğu bölgeye antep adının vermesi çok ama çok isabetli bir bilgidir. Halk hala bu civara antep adını verir. Kesinlikle G.Anteple alakası yok. hatta burdaki antep değil ıntap dır. türkçe değildir.
Coğrafi yapısı
Deniz seviyesinden 1535 metre yükseklikteki ilçemizin alanı 1562 Km². dir. Yörenin toprakları yüksek yayla karakterinde ve oldukça engebelidir. Kışlar uzun ve sert, yaz mevsimi ise kurak geçer. Yağışlar genellikle kış aylarında ve kar şeklinde düşer. Çok kısa süren ilkbaharda istikrarsız sağanak şeklinde yağmurlar görülür. Fırat`ın iki önemli kolundan biri olan Murat ırmağı ilçemizin merkezinden geçer. İlçemizin topraklarını kuzeydoğudan, güneybatı istikametine doğru boydan boya kat eden Murattan başka Arabalı, Esmer, Atabindi, Karahalit, Çelebaşı dereleri gibi irili ufaklı akarsuları vardır.İlçemizin kuzeyi Kılıçgedik ve Rutan dağları ile çevrilidir. Doğuda Aladağlar, güney ve güneybatıda Katevin dağları, batıda (Karayazı ile hududumuzda) Elmalı yer alır.
Bölgemizde orman yoktur, yer altı zenginlikleri konusunda ise bilimsel bir araştırma yapılmamıştır.
Tutak; kuzeyde Eleşkirt, doğuda Hamur, güneybatısında Malazgirt, batısında Karayazı, güneyde Patnos ilçeleri ile çevrilidir.
Nüfus durumu
İlçemizin toplam nüfusu 2000 genel nüfus sayımı sonuçlarına göre 34596 dır. Bu nüfusun 6751`i ilçe merkezinde, 27845`i ise köylerde yaşamaktadır. Bu duruma göre toplam nüfusun % 80`inin köylerde % 20`si ise ilçe merkezinde bulunmaktadır. Km2 ye göre nüfus oranı ise 1990 nüfus sayımında 21 kişi, 1997 nüfus sayımına göre 20 kişidir. Sayım sonuçlarından da görüleceği gibi 1990 ve 1997 yılları nüfus sayımlarında köy ve merkez nüfusunda azalma görülmektedir.Nüfusun mesleklere göre dağılımı konusunda elimizde resmi istatistiki resmi rakamlar mevcut değildir. Ancak; çalışabilir nüfusun büyük çoğunluğunun (tahminen %85 inin) hububat, ziraat ve hayvancılıkla iştigal ettiği kesin olarak bilinmektedir.
İlçe merkezinde 185 ticari işyeri vardır. Esnaflık, Tüccarlık ve Devlet Memurluğu ile geçimini temin eden ilçe nüfusunun geri kalanı da tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadır.
İdari durum
İlçe merkezi 3 mahalle, köyler ise 80 köy muhtarlığı ve 19 mezradan oluşmaktadır. Köyler küçük birimler halinde dağınıktır. Ortalama 1,5 km² ye bir yerleşim birimi düşmektedir.İlçenin Resmi Kuruluşları Merkezi İdarenin taşra örgütlenmesine uygun olarak yer almıştır. Kasım 1980 tarihinde Hükümet Binasının hizmete girmesi ile kiralık yerlerde hizmetlerini sürdüren Kamu Kuruluşlarıyla idarede birlik bütünlük ve koordinasyon sağlanmıştır. İlçe Hükümet Binasında Kaymakamlık, Yazı İşleri Müdürlüğü, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı, Mal Müdürlüğü, Nüfus Müdürlüğü, Tapu Sicil Müdürlüğü ve Adliye yerleşmiştir.
İlçe Tarım Müdürlüğü, İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü, Müftülük, Öğretmen Evi, İlçe Jandarma Komutanlığı, Askerlik íubesi Başkanlığı, Sağlık Merkezi ve Sağlık Ocağı Tabipliği, Özel İdare Müdürlüğü, Posta İşletmesi Müdürlüğü, T.C. Ziraat Bankası íube Müdürlüğü, Halk Eğitim ve Akşam Sanat Okulu Müdürlüğü, Belediye Başkanlığı ve Emniyet Amirliği kendi binalarında hizmetlerini sürdürmektedir. TEDAí İşletme íube íefliği Özel İdare İş hanında kirada hizmetini sürdürmektedir. Devlet yönetimi ile halk arasında ilişkiler son derece olumlu düzeydedir. Vatandaş hiçbir aracıya ihtiyaç duymaksızın her türlü hakkını Devlet nezdinde arayabilecek inanç ve kanaati içerisindedir. Yörenin sosyal yapısı dikkate alındığında vatandaşlar arasında ayrım yapıldığı yolunda şüpheler yaratabilecek davranışlardan kaçınılması hususunda daire amirlerine kesin talimat verilmiş olup, bu konu titizlikle takip edilmektedir. Vatandaş talebinde haksız olsa bile Devlet Dairelerinden uygunsuz davranışlarla geri çevrilmesi söz konusu değildir. Talebinin yerine getirilmeme sebebinin talep sahibine izah edilmesi hakkını başka makam ve mercilerde araması gerekiyor ise kendisine yol gösterilmesi prensip edilmiştir.
Sosyal durum
Konut
İlçe merkezinde evler genellikle taş ve briketten yapılmıştır. Bunun yanında betonarme binalarda yapılmaya başlanmıştır. İlçede konut sıkıntısı had safhadadır. Köylerimizdeki konutlar ise istisnalar dışında tümüyle ilçe merkezinin aynıdır.Sosyal yaşantı
Sosyal yaşantı durgun, gerek sosyal münasebetlerin türü gerekse zaman açısından sınırlıdır. Geçmişte can ve mal güvenliği açısından yaşanan endişeler vatandaşların birbirlerine ve çevreye güvenini sarsmış, sosyal ilişkiler sınırlı konulara indirgenmiştir. Gece hayatı yok denecek kadar az olup kahvehanelerde basit eğlence ve köy kahvesi havasındaki sohbetlerden ibarettir.İş ve çalışma hayatı
İlçe merkezi nüfusunun büyük bir kısmı tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadır. Bir kısmı ise esnaflık, Zanaatkarlık, Tüccarlık, Devlet Memurluğu ile geçimini temin etmektedir.İlçemizde iş imkanı sağlayacak herhangi bir sanayi kuruluşu mevcut değildir. Bu konuda gerek resmi gerek özel sektörün teşebbüsü de yoktur. Köylerde yaşayan nüfusun tamamı tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktad
y.köşk köyü muhtarlığı
Hizmet durumu
Milli Eğitim Hizmetleri
İlçe Milli Eğitim Müdürlüğünde 1 Müdür, 1 íube Müdürü, 1 Personel íefi, 1 Memur, 1 íoför ile 2 Hizmetli görev yapmaktadır. İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü hizmetini kendi binasında yürütmekte olup, İlçemiz Köylerine Hizmet Götürme Birliğine ait 2 adet lojman tahsis edilmiştir.Tutak ilçsi 2002-2003 eğitim ve öğretim yılı içerisinde okulların durume
- - İlçe Merkezinde İlköğretim Okul Sayısı (1` i YİBO) : 4
- - Köy ve Mezralarında bulunan Toplam İlköğretim Sayısı : 80
- - Mezralarda bulunan İlköğretim Okul Sayısı : 2
- - Orta dereceli okul Sayısı : 2
- - Kapalı Okul Sayısı ve Nedeni (Öğrenci azlığından , mevcut öğrencilerin eğitim-öğretimi YİBO` da yapılmaktadır) : 7
- - Açık olan İlköğretim Okul Sayısı : 73
Yol, su, elektrik ve telefon hizmetleri
Elektrik
İlçenin merkez köy ve mezralar dahil elektriksiz yerleşim yeri yoktur. Ancak; trafosu ve nakil hatları yetersiz ve eski olan köylerimiz mevcuttur.İçme suyu
Başta ilçe merkezi olmak üzere birçok yerleşim merkezinin içme suyu problemi halen çözülememiştir.İlçe merkezinin su problemini çözmek üzere İller Bankası tarafından ihale edilen terfili şebekenin yapımı devam etmekte olup, % 90`lık kısmı bitirilmiştir. Köylerimizde 15 köy hariç geri kalan bütün köy ve mezralarımızın içme suyu problemi vardır.
Yol ve Ulaşım
İlçemiz Ağrı - Van karayolu üzerinde olduğundan ulaşım her zaman yapılmaktadır. Tutak - Eleşkirt ve Tutak - Karayazı yolları stabilize kaplıdır. Bu yollar tali yol durumunda olduklarından karla mücadelede yeterli araç tahsis edilememektedir. Kar yağışının yoğun olduğu aylarda ulaşıma kapanmaktadır.Tutak Ağrı ya 40, Hamur`a 28, Patnos`a 39, Karayazı ya 66, Eleşkirt`e 70 kilometre mesafededir.
400 Km. civarında olan köy yollarımızın karayolları yol ağında olanları da dahil hepsi stabilize kaplama veya ham yoldur, malzemeli bakım gerekmektedir.
Telefon
İlçe merkezimiz hizmet sahası dahilinde bulunan Oğlaksuyu köyünde 504, İsaabat köyünde 256, Erdal köyünde 504 aboneli santral, Dorukdibi köyünde 902 aboneli santral, Atabindi köyüne 250 ve Aşağı Karahalit köyünde ise 250 aboneli santral lokal şebekesine bağlanarak otomatik telefon hizmetine sunulmuştur. İlçe merkezine bağlı durumda ise 1804 adet telefon çalışır durumdadır. Bu santrallara bağlı olarak Bayındır, Aşağı Kulecik, Daldalık, Sincan, Gültepe, Esmer, Suvar, Yayıklı, Yukarı Köşk, Otluca, Aşağı Özdek ve Taşbudak köylerinde otomatik telefon, diğer köylerde ise acentelik mevcuttur.Sağlık hizmetleri
İlçe Devlet Hastanesi koruyucu, tedavi edici ve acil hizmetler bünyesinde bulunan yataklı tedavi kurumudur.4 Doktor, 1 Laboratuar Teknisyeni, 1 Memur, 2 íoför, 1 İmam, 3 Hemşire, 5 Ebe, 1 Sağlık Memuru ve 5 Hizmetli görev yapmaktadır. Kuruma ait 2 katlı hastane binası, 1 Doktor lojmanı olup 1 adet ambulansı vardır.
Merkez Sağlık Ocağı 4 katlı yeni binasında 1994 yılından itibaren faaliyet göstermektedir. Merkez başta olmak üzere 4 köyümüzde sağlık ocağı vardır. 12 Köyümüzde ise Sağlık Evi bulunmaktadır. Sağlık Evleri personel yetersizliği nedeniyle kapalıdır. Köy Sağlık Ocaklarının her birinde 4 lojman olmak üzere 12 lojman mevcuttur. Sağlık Ocaklarında Akyele Sağlık Ocağında 1 Sağlık Memuru,1 Hizmetli 1 Ebe, Geçimli Sağlık Ocağında 1 Sağlık Memuru,1 Hizmetli 1 Ebe, Dorukdibi ve Atabindi Sağlık Ocağında 1 Sağlık Memuru ve 1 Hizmetli bulunmaktadır. Merkez Sağlık Ocağında 2 Doktor, 1 Hemşire , 3 Ebe, 1 Memur ve 3 Hizmetli görev yapmaktadır. Kuruma ait 1 adet ambulans mevcuttur.
Ekonomik durum
Genel olarak ilçe ekonomisi tarım ve ticarete dayanmaktadır. Sanayi sektöründe sayabileceğimiz 2 ekmek fabrikası, 3 un değirmeni ve 2 adet briket atölyesi dışında fazla bir endüstriyel etkinlik gözlenmemektedir.İlçe ekonomisinin temelinde hayvancılık ve hayvancılığı destekleyici mahiyette tarımsal faaliyetler yer almaktadır. Bunun dışında ilçe merkezinde yer alan irili ufaklı ticari kuruluşlarda ilçe ekonomisinin genel karakterini oluşturmaktadır.
tutak kaymakamlığına
Mahalli idareler
Köylere Hizmet Götürme Birliği
1978 Yılında kurulan Tutak Köylere Hizmet Götürme Birliği halen 1 adet Otomobil, 1 adet Kazıyıcı - Yükleyici, 1 adet Damperli Kamyon ve 1 adet traktör ve bir Marangoz atölyesi ile Tutak köylüsüne hizmet götürmektedir.Birlik Başkanlığı bünyesinde 1 adet Muhasip ile 2 adet íoför 2 adet Marangoz, 1 adet Aşçı ve 1 adet Garson istihdam edilmektedir.
Tutak Belediyesi
İlçemiz Belediye bünyesinde 14 kadrolu Memur ve 17 sigortalı işçi görev yapmaktadır. Belediye Başkanlığına ait hizmet binası 3 katlı olup kendi binasında faaliyet göstermektedir.
Başkanlığa ait 1 adet makam otosu, 1 kamyon, 1 adet arazör, 1 pick up, 1 vidanjör, 1 kepçe (Traktör tipi kazıyıcı), 1 greyder (arızalı), 1 midibüs, 2 traktör ve 1 adet çöp aracı mevcuttur.