ikonuna tıklayınız.
Ayrıca M.Ö. 745'li yıllarda Asurların, M.Ö. 700'lerde Kimmerlerin, M.Ö. 612'li yıllarda Medlerin, M.Ö. 546'lı yıllarda Perslerin Tokat, Amasya, Sivas ve Turhal'ı hakimiyetleri altına aldıklarını görüyoruz. Pers İmparatorluğunun çökmeye başlaması ve M.Ö. 3. yy'dan sonra Büyük İskender'in Anadolu'yu işgal etmesi ile Makedonyalı komutan SABİKTAS bölgede denetimi sağlayamayınca, Pers asıllı ARİARETES Yeşilırmak merkezi GAZİURA 'Turhal' da bağımsızlık ilan ettirmiştir.
M.Ö.100'lerde Tokat çevresi ve Amasya Roma İmparatorluğu Yönetimine girmiştir. M.S.395 'te Roma İmparatorluğu ikiye ayrılınca bu bölge Doğu Roma'da kalmış, Tokat ile beraber Amasya'ya bağlanmıştır. Bu dönemde İranlı Sasanilerin, Müslüman Arapların akınlarına maruz kalmıştır.
Alparslan'ın Malazgirt zaferiyle birlikte Anadolu kapılarını Türklere açması neticesinde bu çevreyi (Amasya, Turhal, Tokat) Danişment Gazi 1074'te Bizanslılardan almıştır. 1178 ll. KILIÇ Arslan tarafından Danişmentler sona erdirilince Anadolu Selçuklularınca 1335'de Tokat ve çevresi Eretna Oğullarına, 1391'de Kadıburhanettin'e, 1392'de Osmanlı yönetimine katılmıştır. 1875'de yazdığı Seyahatnamesinden Turhal'ı şöyle anlatır. 'Turhal 3000 nüfuslu, Tokat Merkez Sancağına bağlı büyük bir nahiyedir. Turhal Yerleşim olarak Kazova'nın girişinde, vilayetin 35 mil batısındadır. Nahiye'nin etrafı güzel meyve bahçeleri ile çevrilidir. Antik döneme ait harabeler ve en önemlisi bir kale vardır.'
19.Yüzyılın ikinci yarısında bölgeyi etkileyen olay göçmenlerin gelişidir. Kırım savaşı, 1855-1859 Şeyh Şamil ayaklanması ve 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbinden sonra Anadolu'ya gelen Balkan ve Kafkas göçmenlerinin bir bölümü Turhal yöresine yerleşmiştir. Mütareke ve milli mücadele yıllarında Turhal Mustafa Kemal'in önderliğinde tüm varlığını ortaya koymuş, kurtuluş savaşında yüzlerce şehit vermiştir.
Milli mücadelenin en önemli adımı olan Samsun'dan Amasya'ya; oradan da Sivas'a geçen Mustafa Kemal'in güzergahında Turhal vardır. İşte bu geçişler Turhal'ın kaderinde dönüm noktasıdır.
Turhal 1892 Yılında belediye olmuş ve 1.9.1944 tarihine kadar Tokat'a bağlı bucak olarak yer almıştır. Bu tarihten itibaren ilçe merkezi haline gelmiştir. 1923'lerde 300 haneli bir bucak iken 19 Ekim 1934'de Şeker Fabrikası açılmasıyla ekonomik ve sosyal açıdan hızla gelişmeye başlamıştır. Son Nüfus sayımına göre merkez ilçe nüfusu 100.000'e yaklaşmış ve bir çok il'den nüfusça daha büyük bir ilçe olmuştur.
COĞRAFİ BİLGİLER
Turhal, Karadeniz Bölgesinin,Orta Karadeniz Bölümünde yer almaktadır. Turhal 40o '18' kuzey enlemi 36o '06' Doğu boylamının kesiştiği yerdedir. Yüz ölçümü 911 km2 dir. Rakımı 493'tür. Kuzeyinde Amasya ili, Erbaa ilçesi, güneyinde Pazar ilçesi, batısında Zile ilçesi, doğusunda Tokat ili yer almaktadır. Tokat'a uzaklığı 46 km.dir. Turhal, kasaba ve köyleriyle Tokat ilinin en büyük ilçesidir. Türkiye'nin en büyük akarsularından biri olan Yeşilırmak Turhal şehir merkezinin ortasından geçmektedir. İlçede mevcut ormanlık ve fundalık alanların toplamı 40.386 hektar, tarım alanlarının toplamı 35.380 hektar, çayır ve meralarının toplamı 8908 hektar, tarım dışı arazilerinin toplamı 6426 hektardır.
İKLİM
Turhal'da, Orta Karadeniz Bölümü iklimiyle, İç Anadolu Bölgesi iklimi arasında bir geçiş iklimi görülür. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve yağışlıdır. İlkbahar ve Sonbahar mevsimleri arası geçiş özelliklerini yansıtmaktadır. İklim özelliği genel olarak yaz mevsimi alçak alanlarda, sıcak ve kurak, yüksek yerlerde serinleşir. Kış mevsimi soğuk ve kar yağışlıdır. Turhal iklim özelliğinde, denize olan uzaklığın ve yükseltinin etkisi önemlidir. Geçiş bölgesi iklim özelliklerini taşıyan Turhal ve çevresinde, Karadeniz'in iklim özelliklerini yansıtan ormanlar (çam, kayın, gürgen, ceviz, çınar, meşe, kızılcık, dağ kavağı v.s) görülür. Karasal iklim özelliklerinin görüldüğü yerlerde ise, bozkır bitki örtüsünün çeşitleri görülür. Her iklim türünde yetiştirilen çok çeşitli tarım ürünleri de yetiştirilir. Kuzeyden güneye yükseltinin artması nedeniyle önemli farklılıklar görülür. Güneye doğru kış mevsimi daha sert bir karakter gösterir. En soğuk aylar Ocak-Şubat, en sıcak aylar ise Temmuz-Ağustos olmuştur. Yıllık ortalama sıcaklık ise 12.9o'dir. Turhal'da yıllık yağış miktarı, 413.3 mm'dir. En az yağışlar yaz mevsiminde görülür. İlkbahar, en yağışlı mevsimdir. Yaz aylarında poyraz kuzeyden eserken, bazen de güneyden samyeli rüzgarı eser. Kışın kuzey batıdan karayel, kuzeyden yıldız eser. İlkbaharda ise lodos rüzgarı eser.
İDARİ YAPI
Turhal'da merkez ilçe belediyesi dışında 6 belediye ve 47 köy bulunmaktadır.
EKONOMİ İlçede Sanayi ve ticaret, ekonomik açıdan önemli bir yere sahiptir. İlçe nüfusunun önemli bir kısmı buralarda istihdam edilmektedir. En önemli sanayi kuruluşu Turhal Şeker Fabrikası ve bünyesinde bulunan Makina Fabrikasıdır.Bu fabrikalarda kampanya döneminde 1500 kişi istihdam edilmektedir. Bunların dışında özel sektöre ait 60 tane sanayi kuruluşu bulunmaktadır. En önemlileri; un, tuğla ve kiremit, yem, mermer, süt ve peynir, kablo fabrikaları, LPG dolum tesisi, tekstil sanayii, PVC boru fabrikalarıdır. Ticaret ise irili ufaklı her dalda faaliyet gösteren 4500 tane ticaret hane ile yapılmaktadır. Bankacılık faaliyetleri ilçede bulunan 6 banka şubesi ile yapılmaktadır. Tarım ve hayvancılık, ilçe halkının geçim payında önemli bir yere sahiptir. İlçe nüfusunun büyük bir çoğunluğu tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadır. TARIM : İlçe arazisinin büyük bir kısmı sulanabilen arazidir. Tarıma elverişli olan bu arazilerin çoğu Yeşilırmak'tan su alan sağ ve sol sahil su kanallarından elde edile su ile sulanmaktadır. Sulanan arazi; 14 887 Hektar, sulanmayan arazi 17 008 Hektar,sulanmaya açılacak alan ise 3 465 Hektardır. Yetiştirilen en önemli ürünler; şeker pancarı ve hububattır. Bunun yanında son zamanlarda sebze ve meyve üreticiliği de gelişmiş, özellikle domates üretimi önemli yer tutmaktadır. Kavak üretimi, son zamanlarda azalmakta birlikte, yine de ilçe ekonomisinde önemli yer tutmaktadır. İlçe arazisinin dağılımı aşağıdaki şekildedir. Tarım arazisi...............: 35.380 Ha Çayırlık ve mera.........: 8.908 Ha Ormanlık ve fundalık..: 40.386 Ha Tarım dışı arazi...........: 16.426 Ha Toplam 91.100 Ha HAYVANCILIK Şeker fabrikasının kurulmasından sonra, halkın önemli geçim kaynaklarından birisi de hayvancılık olmuştur. İlçedeki büyükbaş hayvan sayısı 45.000 , küçükbaş hayvan sayısı 35.000 kadardır. Her hafta Çarşamba günleri çevrenin en büyük pazarlarından birisi olan hayvan pazarı kurularak, ilçe içi ve dışına canlı hayvan satışı yapılmaktadır. Bu arada yetiştirilen hayvanlar, belediye ve özel sektöre ait tesislerde kesilerek sevkiyatı yapılmaktadır. Hayvansal ürünler arasında süt, yoğurt, tereyağı, peynir ve yapağı önemli yer tutmaktadır.
SOSYAL DURUM
Turhal, Şeker Fabrikası'nın kurulmasından sonra büyük göç almaya başlamıştır. Özellikle yakın köy-kasaba ve ilçelerden nüfus akını başlamıştır. Bunun sonucunda Turhal'da kozmopolit bir toplum yapısı ortaya çıkmıştır. Bu hızlı nüfus artışının sonucunda konut sorunu da ortaya çıkmıştır. Özellikle 1980'li yıllardan sonra toplu konut ve kooperatif konutları, hızla çoğalmaya başlamıştır. Bugün Turhal'da ,konut ve kiralık ev sıkıntısı bulunmamaktadır. İlçede istihdama yönelik işyerleri olarak Turhal Şeker fabrikası, Makine fabrikası ve diğer özel işletmeler bulunmaktadır. İlçe merkezinde bir halk kütüphanesi, Milli Eğitim Yayınevi 15 adet kırtesiyeci, 14 gazete bayii, 1 Stadyum, 1 Spor Salonu, 2 halı saha, 2 yüzme havuzu, 4 yerel gazete, 1 özel televizyon, 3 yerel radyo istasyonu, Ziraat, Halk, Şekerbank, Vakıfbank, Akbank ve İş Bankası şubeleri bulunmaktadır. Yimpaş, Erboğalar, Bim, Ak Market, Karedeniz Birlik gibi alış veriş merkezleri bulunmaktadır. Şehir halkı tatil günlerinde şehir merkezindeki İskele Tepesi, Şelale Piknik alanı ve Sosyal Tesisleri ile Fırat piknik alanlarında piknik yapabilmektedir. DEMİR YOLU ULAŞIMI :Turhal, kuzey kıyılarla güney kıyıları bağlayan demiryolu hattı üzerinde bulunmaktadır. Doğu ve Batı illeri ile olan demiryolu ulaşımı ise Kayseri ve Sivas üzerinden aktarmalı olarak sağlanmaktadır. Her gün Samsun ve Sivas arasında karşılıklı yolcu treni seferleri yapılmaktadır. Bu seferler, Samsun 19 Mayıs üniversitesi ve Sivas Cumhuriyet üniversitesin'de okuyan öğrenciler tarafından tercih edilmektedir. Turhal'da üretilen tuğla kiremit sanayi ürünleri Devlet Demir Yolları ile Türkiye 'nin her yerinde en ucuz şekilde ulaştırılmaktadır. YÜKSEK OKULLAR : 1. Gazi Osman Paşa Üniversitesi Turhal Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu :1995 yılında kurulmuştur. Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik, Hastane Yönetimi ve Organizasyonu, programları bulunmaktadır. 2. Gazi Osman Paşa Üniversitesi Turhal Meslek Yüksekokulu :1996 yılında kurulmuştur. Elektrik Bilgisayar Teknolojisi ve Programlama, İşletme, Muhasebe, Pazarlama, programları bulunmaktadır.
MİLLİ EĞİTİM TEŞKİLATI LİSELER :İlçede Milli Eğitim Bakanlığına bağlı; bünyesinde Yabacı Dil Ağırlıklı Lise bulunan iki genel lise, Anadolu Lisesi, Anadolu Kız Meslek ve Kız Meslek Lisesi, İmam Hatip Lisesi, Teknik Lise ve Endüstri Meslek Lisesi, Ticaret Meslek Lisesi, Türkiye genelinde öğrenci alan Ortopedik Engelliler Meslek Lisesi ve Sağlık Bakanlığına bağlı Sağlık Meslek Lisesi bulunmaktadır. İLKÖĞRETİM OKULLARI :İlçe merkezinde biri Türkiye genelinde öğrenci alan Ortopedik Engelliler, bir özel ilköğretim okulu olmak üzere 22 ilköğretim okulu; biri yatılı ilköğretim bölge okulu olmak üzere köy ve kasabalarda 35 ilköğretim okulu bulunmaktadır. 1-5. sınıfı açık olan 17 okul ile 1-3. sınıfı açık olan 7 okuldan 847 öğrenci 'Taşımalı Eğitim' kapsamında 9 merkez okula taşınmaktadır. OKUL ÖNCESİ EĞİTİM :Bir bağımsız ana okulu bulunan ilçemizde 19 ilköğretim okulu bünyesinde anasınıfı bulunmaktadır. Turhal spor kulübü çeşitli dönemlerde 3. Ligde oynama şansı bulmuştur. 2002-2003 sezonunda ise 1.Amatör kümede oynamaktadır. Şeker Spor Kulübü Gençlerde ve Yıldızlarda Amatör kümede oynamaktadır. GÜREŞ : Turhal 'da Şeker Spor Kulübü ve Yeni Belediye Spor kulüpleri, güreş faaliyetlerini sürdürmektedir. 1947 Yılında kurulan Şeker Spor Güreş Takımı, Türkiye liglerinde başarılı bir geçmişe sahiptir. Kurulduğundan bu yana bu takımdan Dünya ve Olimpiyat Şampiyonları çıkmıştır. -İbrahim ZENGİN Dünya Şampiyonu -Vehbi AKDAĞ Olimpiyat Şampiyonu -Hasan SEVİNÇ Avrupa Şampiyonu -Ali Rıza ALAN Dünya Şampiyonu -Mehmet UZUN Dünya İkincisi -Osman UZUN Akdeniz Oyunları Birincisi -Bedrettin SEVİNÇ Akdeniz Oyunları Birincisi Turhal Yeni Belediye Spor Erkek Basketbol Takımı deplasmanlı basketbol liginde oynamaktadır. Turhal Yeni Belediye Spor Erkek Voleybol Takımı deplasmanlı Voleybol liginde oynamaktadır. Turhal'da 1 yeşil çim saha, 2 toprak saha vardır. Klüpler ve okullar bu sahaları kullanmaktadır. Ayrıca her yıl 'Kaymakamlık Kupası', futbol ve voleybol karşılaşmaları düzenlenmektedir. 2 Halı saha, 2 Olimpik yüzme havuzu, 1 tenis kordu ve çok sayıda açık basketbol ve voleybol sahaları mevcuttur.