GENEL DURUM
Toplam Nüfusu: 20.949Şehir Nüfusu: 7.856
Köy Nüfusu: 13.093
Belde Sayısı: 5
Köy Sayısı: 47
Yüzölçümü(km2): 1.423
İl`e uzaklığı (km): 52
TARİHÇESİ
M.Ö 626-654 yıllarında tarihimize geçmiştir.Sakalardan sonra Lidyalıların eline geçen ilçemiz M.Ö 585 yılında Lidya-Med savaşı neticesinde Erzurum ili ile birlikte Medlerin hakimiyeti altına girmiştir. M.Ö 1. yüzyılda Romalıların eline geçen Tortum M.S 979 yılında Bağdatlı Davit beye devredilmiştir. Tortum M.S 1018-1036 yıllarında Türklerin eline geçmiştir. Selçuklu sultanı Alpaslan` ın 1071 Malazgirt savaşından sonra Selçuklular Anadoluya kesin yerleşmişlerdir. O sırada Emir Saltuk Erzurum`u dolayısıyla Tortumu da zaptederek Saltukoğulları beyliğine katmıştır. 1828-1829 Osmanlı-Rus savaşı ile Tortum ilçesi Rus ve Ermeni Mezaliminden kurtarılmıştır. Bir başka kaynakta ise şu bilgiler mevcuttur. Tortum adının nereden geldiği hakkında çeşitli söylenti ve kaynaklara rastlıyoruz. Selçuklu zamanında Saltuk oğulları sülalesinden Emil Kasım oğullarından Tortum, İlcan ve İmadettin beylerin İlçenin ilk sakinlerinden olması dolayısıyla bu adı alıyor. Ayrıca Selçuklu dilinde Tortum , Bağlık bahçelik, ve yeşillik yer anlamına da gelmektedir. Tortumun eski bir kabile ismi olduğu da söyleniyor ki aynı isimden Bulgaristan`da da bir kabile olduğu biliniyor. İskitler,Sakalar. Persler, Çoruh Bulgarları. Doğu Romalılar, Suvarlar, Araplar , Abbasiler, Ardahan-Artvin- Bağraklı hükümeti, Selçuklular, Atabeyler, Moğollar, Karakoyunlu ve Akkoyunlu gibi millet ve hükümetlerin istilasına sahne olmuştur. Geçmiş tarihi 2500 yıl öncesine dayanır. Kanuni S ultan Süleyman zamanında Osmanlı hakimiyetine geçmiş, Kurtuluş savaşında da 21 Mart 1918 de ( Son olarak Kurtuluş tarihi 16 Mart tarihi olarak değiştirildi nedense? ben anlamadım) Rus ve Ermeni işgalinden kurtarılmıştır.COÄRAFİ DURUMU
Erzurum`a 52 Km mesafede, Doğudan Narman, Batıdan İspir, Kuzeyden Oltu-Uzundere, Güneyde Pasinler ilçeleri ve Erzurum ile çevrili şirin bir ilçedir. Rakım (Denizden yüksekliği) 1650 m. Yüzölçümü 1897 Kilometre karedir. En son nüfus sayımına göre 11.300 merkez Genel nüfus 45.155 dir. Dağlık bir arazi yapısına sahip olmasına rağmen Tortum çayı çevresinde kurulan köyleriyle vadi içindeki cenneti andırır. Önemli iki sıradağı vardır. Bunlardan birisi Tortum çayı vadisinin doğusunda uzanan ortalama 3000 metre yüksekliğinde olan Ak dağlar, diğeri ise Mescit dağlarıdır.TORTUM ÇAYI : Erzurum ilinin en önemli havzalarından birini oluşturan Tortum Havzası Sınırları içerisinden doğan Tortum Çayı, ekolojik, çevresel ve turizm açısından önemli bir yere sahip olan Tortum Gölüne dökülmektedir. Tortum Çayı, başlangıcı olan Yumaklı ve Akbaba`dan çıkan çaylarla oluşmakta Tortum Havzasını geçerken, civardan gelen çeşitli derelerin sularıyla beslenerek Tortum Gölü`ne akmaktadır. Ayrıca dik yamaçlı derin vadilerden gelen küçük dereler Tortum Çayını beslerler. Yöresel olarak “Tortum Deresi“ diye adlandırılır. İlkbahar aylarında karların da erimesiyle oluşan seller erozyon` a sebep olmaktadır. Tortum çayı , Tortum gölünden çıktıktan sonra gölün aşağı vadisinde aynı isimle çıkarak Tortum Şelalesini meydana getirir.(Bu şelale Türkiyenin en yüksek şelalesi,aynı zaman da Dünyanın 12. Büyük şelalesidir.) Yusufeli kıvrımında Oltu çayı ile birleşerek Çoruh ırmağını meydana getirir ve Karadeniz`e dökülür.
TARİHİ YERLERİ
TORTUM KALESİ : Tortum İlçesinin 20 Km batısında, bulunmaktadır. Evliya Çelebi kalenin MAMEROZ isminde Gürcü padişahı tarafından yapıldığını yazıyor. İbni Bibi Konya Selçuklularından Alaaddin Keykubat zamanında H.629 M.1282 tarihinde Gürcistan tarafından fethedilir ve civarındaki HAH ve NİHAH (Tortum) kaleleri Türklerin hakimiyeti altına girmiştir.Kale İranlılar tarafından büyük bir ilave yapılarak genişletilmiştir. İç ve dış kalenin Kuzey tarafından halen sağlamlığını korumaktadır. Kalenin kapıları yıkıldığı için kitabeleri yoktur. Kalenin kuzey eteğinde bahçelerin içinde bin hamam vardır. Soğukluğu, külhanı ve bir soyunma yeri ile iki halveti bulunan hamamın kubbesi yer yer çökmüştür.KALE (ALTI) DİBİ : Tortumun Kuzey batısında 5 Km uzağında Kaledibi mahallesindedir. Bu kale Bizans hükümdarlarından KOMMENOS tarafından ilk inşaası yapılmıştır. Bu sebeplede bir ortaçağ eseri olarak kabul edilmektedir. Tortum vadisinden 100 metre uzanan bir tepe üzerindedir. Kalenin inşa edildiği tepeye çıkılması ve aşılması çok zordur şu anda iç kale ayaktadır. Ortaçağ da şehri kuşatan ve dere kenarı da inen birde sur olduğu tahmin edilmektedir. Kale coğrafi duruma tamamıyla uyularak inşa edilmiştir. İnşaat malzemeleri olarak Taş,Kireç,Harç ve sur duvarları da ağaç kuşaklar kullanılmıştır. 15 büyük burcu ile kulesiyle müdaafa edilmektedir.
BAÄBAŞI KİLİSESİ : Tortum`un Haho (Bağbaşı) Meryem Ana kilisesini, İspir, Bayburt bölgesi yerli İl beylerinden Aşkanos soyundan ve Bağnat hanedanından olup olup, Bizans sarayından KURO POZAT unvan`ını almış bulunan Büyük DAVİT (M.S 976-1001) tarihleri arasında yaptırılmıştır.Davit M.S 976`da Sakarya boyunda İstanbul.Kayseri de (II.Bazilere karşı) ayaklanan ordu komutanının yenilmesine yardımcı olduğu için Kayzer tarafından kendisine minnet borcu olarak Aşkale de Murat ırmağı başında ki Ala dağına kadar Pasinler den Malazgirt` e kadar uzanan yerleri armağan etmiştir. Kilise gezilip görüldüğünde eski Roma Mimarisini izleri görülmektedir
ÖDÜK KALESİ : Tortum Serdarlı Belediyesine Bağlı Aşağı Katıklı Köyü sınırları içerisinde Milattan Önce Cenevizler tarafından yapılmış bir kaledir.
ÖŞVANK KİLİSESİ : Tortum sınırlarında bulunan bir kilisedir.
}
.jpg)
