Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Tong Yabgu Kağan

Kısaca: Tong Yabgu Kağan (d. ''?'' — ö. 628) (Ziebel, T'ung Yabgu, Ton Yabgu ve Tun Yabgu olarak da bilinir, Geleneksel Çince: 統葉護可汗, Basitleştirilmiş Çince: 统叶护可汗, pinyin: Tǒngyèhù Kěhán, Wade-Giles: t'ung-yeh-hu k'o-han), 618 ve 628 yılları arasında Batı Göktürk Kağanlığı'nı yöneten kağan. Tong adının, Eski Türkçe'den günümüz Türkçesine "kaplan" şeklinde çevrildiği düşünülmektedir. Bu konuya dair diğer yorumlar ise "yeterlilik" ve "tamlık" anlamına geldiğidir. Ayrıca kelimenin; ilk Türkçe döneminde ku ...devamı ☟

Tong Yabgu Kağan (d. ? — ö. 628) (Ziebel, T'ung Yabgu, Ton Yabgu ve Tun Yabgu olarak da bilinir, Geleneksel Çince: 統葉護可汗, Basitleştirilmiş Çince: 统叶护可汗, pinyin: Tǒngyèhù Kěhán, Wade-Giles: t'ung-yeh-hu k'o-han), 618 ve 628 yılları arasında Batı Göktürk Kağanlığı'nı yöneten kağan. Tong adının, Eski Türkçe'den günümüz Türkçesine "kaplan" şeklinde çevrildiği düşünülmektedir. Bu konuya dair diğer yorumlar ise "yeterlilik" ve "tamlık" anlamına geldiğidir. Ayrıca kelimenin; ilk Türkçe döneminde kullanılan "dolu, içi boş olmayan" anlamlarına gelen; "toñ (tong)" sözcüğünden geldiği de düşünülebilir. Bu kelimenin bir başka anlamı da "son"dur. Batı Göktürk Kağanlığı'nın altın dönemini Tong Yabgu'nun döneminde yaşadığı kabul edilir. Saltanatı Tong Yabgu, saltanatı döneminde Tang Hanedanı ile iyi ilişkiler kurmuş ve Tang Hanedanı'nın imparatorluk ailesinden bir prenses ile evlenmiştir. Çinli budist hacı Xuan Zang bugün Kırgızistan sınırlarında yer alan Batı Göktürk Kağanlığı'nın başkenti Suyab'ı gezmiş ve dönemin kağanı hakkında bir tasvir yazmıştır. Tarihçiler bu kağan tarifinin Tong Yabgu'yu işaret ettiğini düşünmektedirler. Ancak Gao Lei, Xuan Zang'ın bu tasvirinin Tong Yabgu'ya değil onun oğlu olan Se Yabgu Kağan'a ait olduğunu söylemektedir. Xuan Zang'ın tasviri şu şekildedir: Ayrıca Tang Kitabı'nda da Tong Yabgu ve saltanat dönemi ile ilgili bilgiler vardır. Kitapta Tong Yabgu saltanatı, Batı Göktürk Kağanlığı'nın altın dönemi olarak ifade edilir: « Tong Yehu Kağan cesur, kurnaz ve savaş sanatında iyi bir adam. Bu sayede kuzeydeki Tiele kabilelerini, batıda karşı karşıya olduğu Sasaniler ve güneyde bağlantılı olduğu Kaşmira bölgesini kontrol altında tutabiliyor. Tüm ülkeler ona tabi. Eli ok ve yay tutan on binlerce erkek sayesinde batı üzerinde büyük bir güç ve baskı kurdu. Wusun'u ele geçirerek çadırını kuzey Taşkent'teki Qianquan'a taşıdı. Batıda yer alan tüm prensler bölgelerini Türkler adına idare etmeye başladı. Tong Yabgu ise bu bölgelere birer tudun gönderdi. Batı Türklerinin devleti daha önce hiçbir dönem böylesine bir güce ulaşamamıştı. » Sasaniler ile üstünlük mücadelesi Tong Yabgu, İran'da hakimiyet kurmak için Sasaniler ile savaşmış, 620'lerin başında kağanın yeğeni Böri Şad, Kafkas Dağları'ndaki Sasani topraklarına doğru birçok akın düzenlemiştir. Birçok tarihçi Tong Yabgu'yu Bizans kaynaklarındaki, 627/628'de Sasani İmparatorluğu'na karşı Kafkaslar'da Heraklius'la işbirliği yapan Ziebel ile özdeşleştirirler. Chavannes, Uchida, Gao ve Xue Zhongzeng'i kapsayan birkaç tarihçi ise Tong Yabgu'nun Ziebel'le (veya hiçbir Hazar hükümdarıyla) özdeşleştirilemeyeceğini ve aslında 625'lerde ölmüş olabileceğini savunur. Bu tarihçiler Bizans ve Çin kaynakları arasındaki tarihlerdeki tutarsızlıklara dikkat çekerken, Ziebel'i Tong Yabgu'yla bağdaştırmanın halen günümüzdeki kanıtların abartılı bir örneği olduğunu savunurlar. 627 yılına gelindiğinde Türkler günümüzde Derbent adını alan Kariye'yi yağmalamışlardır. Bu olayı Movses Kaghankatvatsi şu şekilde aktarmıştır: Kariye'de gerçekleştirilen baskın tüm ülkede paniğe yol açtı. Movses'ın aktardıklarına göre Albanya kuvvetleri öncelikle başkent Partav'a çekilmiş sonrasında ise Kafkas Dağları'na doğru yönelmiştir. Göktürk ve Hazar birlikleri onları takip etmiş ve yakalayarak çoğunluğunu kılıçtan geçirmiş, bazılarını da esir olarak almışlardır. Yine Movses'ın aktardıklarına göre, fethedenler (Albanya'yı fethedenler) Albanya'ya ağır bir vergi uygulaması getirdiler: Bir yıl sonra Tong Yabgu'nun ordusu Tiflis kuşatması öncesinde Heraklius'a katılmıştır. Heraklius ve Tong Yabgu Narikala'nın duvarlarının altında bir araya gelmiş, Tong Yabgu Heraklius'a okunu vermiş ve Heraklius da buna karşılık ona kendi başındaki diadem vermiştir. Orada Tong Yabgu'nun oğlu ve Heraklius'un kızı Eudoxia Epiphania'nın evlenmesi üzerine sözleşilmiş ve Hazar liderlerine hediyeler verilmiştir. Tong Yabgu da 40.000 Hazar atlısının Heraklius'un yanında olacağı sözünü vermiştir. İlk Tiflis kuşatması başarısız olmuştur. İkinci kuşatma ise başarılı olmuş, kuşatma sonrasında kaleyi savunan Gürcülerin çoğu idam edilmiştir. Yönetim Tong Yabgu kendi hakimiyeti altında bulunan bölgelerin kontrolünü sağlamak için her bir bölgeye tudun atamıştır. Batı Göktürkler, 628 yılında Tong Yabgu'nun ölümünden sonra gücünü büyük ölçüde yitirmiştir. Yabgunun ölümünden sonra 30 yıla yakın bir süre daha devlet hüküm sürse de bu süre içerisinde kendisine bağlı kabilelerin birçoğu bağımsızlıklarını ilan etmiş, Hazar Kağanlığı ve Bulgarya Hanlığı gibi ardıl devletler oluşmuştur. ;Bibliyografya *Artamonov, Mikhail. Istoriya Khazar. Leningrad, 1962. *Brook, Kevin Alan. The Jews of Khazaria. 2nd ed. Rowman & Littlefield Publishers, Inc, 2006. *Christian, David. A History of Russia, Mongolia and Central Asia. Blackwell, 1999. *Gao Lei. "Revision of Zhongguo Lishi Da Cidian's Sui Tang Wudai Juan (Comprehensive Dictionary of Chinese History, vol. Sui, Tang and Five Dynasties)". Journal of Yantai Normal Institute's Philosophy & Social Sciences, 2001. *Gibbon, Edward. The History of the Decline and Fall of the Roman Empire. London, 1845. *Golden, Peter Benjamin. Introduction to the History of the Turkic Peoples. Wiesbaden: Harrasowitz, 1992. *Golden, Peter Benjamin. Khazar Studies: An Historio-Philological Inquiry into the Origins of the Khazars. Budapest: Akademia Kiado, 1980. *Golden, Peter Benjamin. Nomads and Sedentary Societies in Medieval Eurasia. Washington, D.C.: American Historical Society, 1998. *Klyashtorny, S.G. and T.I. Sultanov. Kazakhstan. Alma-Ata, 1992. *Mango, C. & R. Scott (çeviri), The Chronicle of Theophanes Confessor, Oxford University Press, 1997. *Movses Kaghankatvatsi. История агван Моисея Каганкатваци, писателя X века (çeviri: Patkanov). St. Petersburg, 1861. *Xue, Zongzheng. A History of Turks. Beijing: Chinese Social Sciences Press, 1992. ISBN 7-5004-0432-8.

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Se-Yabgu Kağan
6 yıl önce

Se Yabgu Kağan, (Geleneksel Çince: 肆葉護可汗), 631 - 633 yılları arasında Batı Göktürk Kağanlığı'nı yöneten kağan. Tong Yabgu Kağan'ın oğludur. Kendisinden...
Batı Göktürk Kağanlığı
3 yıl önce

İstemi Kağan (552 - 576) Bilge Tardu (576 - 603) Apa Kağan (576 - 593) İnal Kağan (593 - 600) Çulo Kağan (600 - 611) Şikoey Kağan (611 - 618) Tong Yabgu Kağan...

Batı Göktürk Kağanlığı, Türk tarihi, 600, Afşar Hanedanı, Ak Hun İmparatorluğu, Akkoyunlular, Altın Orda, Anadolu, Anadolu Beylikleri, Anadolu Selçuklu, Astrahan Hanlığı
Bağatur Sepi Kağan
6 yıl önce

Batı Göktürk Kağanlığı'nın altın çağını yaşatan Tong Yabgu Kağan'dan sonra tahta geçen Bağatur Sepi Kağan, kendisinden beklenenleri karşılayamayınca Nuşibi...
Böri Şad
6 yıl önce

Göktürk Kağanlığı'nın Tong Yabgu Kağan döneminde ülkenin en batı bölgesini (Kafkasya) komuta etmiş olan tudun. Tong Yabgu'nun yeğeni olan Böri Şad Hazar...
618
3 yıl önce

Hanedanı kuruldu. Siyenpiler dağıldı (kuruluşu 315). Tong Yabgu Kağan, Batı Göktürk Kağanlığı'nın yeni kağanı oldu. İmparator Yang, Çin'in Sui Hanedanı'nın ikinci...

618, 6. yüzyıl, 613, 614, 615, 616, 617, 619, 620, 621, 622
628
3 yıl önce

Sasani İmparatorluğu hükümdarı (d. 590) Theodelinda, Lombardların kraliçesi, Bavyeralı I. Garibald'ın kızı (d. 570) Tong Yabgu Kağan, Batı Göktürk Kağanı...

628, 6. yüzyıl, 623, 624, 625, 626, 627, 629, 630, 631, 632
Toharistan Yabguluğu
3 yıl önce

Hükümdarı Tong Yabgu Kağan, bu isteğe cevap vermiş; fakat kağanlığın ordusu bilinmeyen nedenlerden ötürü geri dönmüştür. 625 yılında Tong Yabgu, bir sefer...
Şikoey Kağan
3 yıl önce

Şikoey Kağan (Geleneksel Çince: 射匱可汗 / 射匮可汗), 611 - 618 yılları arasında Batı Göktürk Kağanlığı'nı yöneten kağan. Apa Kağan'ın oğlu, İnal Kağan'ın kardeşi...