Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Tifinag

Kısaca: Tifinag ( Yeni-Tifinag yazisi ile) başta Tuaregler olmak üzere bazı Berberiler tarafından dillerini yazmak için kullanılan yazıdir. Berberiler Kuzey Afrika'da Nil Vadisı'nin batısında yaşayan yerli halktir. ...devamı ☟

Tifinag
Tifinag

Tifinag ( tarafından dillerini yazmak için kullanılan yazıdir. Berberiler Kuzey Afrika'da Nil Vadisı'nin batısında yaşayan yerli halktir. Günlük iletişimde kullanılacak kadar yaygın değildir ancak genellikle politik ve sembolik olarak Berberi kimliğini vurgulamak için kullanılır. Tifinag Ircam adı verilen biraz değiştirilmiş şekli Fas ilkokullarında çocuklara Berberi dilini öğretmek için kullanılır. Tifinag veya Neo-Tifinag? Dilbilimciler ve tarihçiler bin yıllık Berberi ebcedi olan Tifinagi bu ebcedden türetilmiş, seslileri gösteren ve daha fazla sessiz içeren Neo-Tifinag'dan ayırmaya özen göstermektedirler. Eski Tifinag yazısı kuzey Cezayir, Tunus ve Afrika Sahra'sındaki Tuareg bölgelerinde taşlara ve mezartaşlarına kazınmış olarak bulunmuştur. Neo-Tifinag ise 20.yy da bir kısmı Avrupa'da bulunan Fas ve Cezayir'li araştırmacılar tarafından geliştirilip bilgisayarlaştırılmıştır. Tarihçe Eski bir Tifinag versiyonu Kuzey Afrika'da yaşayan Berberi toplulukları tarafından daha yaygın olarak kullanılmakta idi. MO.300 ile MS.300 arasından kalmıştır.

Geleneksel Tifinag

Geleneksel olarak bu yazi son nida haric hicbir sesli icermez. Ancak son zamanlarda sessizleri gostermek icin bazi onerilerde vardir. Bazi bolgelerde seslileri gostermek icin Arapca sesli degisim isaretleri Tifinag karakterleri ile birlestirilmektedir. Nadiren bu yazi Tagdal (Songay dilleri) gibi diger komsu dilleri yazmak icinde kullanilmistir. * İki varyantı vardır: doğu ve batı * Doğu varyantı bugün Cezayir ve Tunus olan bölgede kullanılmıştır. Fenike dili ve Libyaca olarak ikidilli yazıların keşfedilmesi yüzünden bugün en iyi çözülmüş varyanttir. 24 harfin 22si çözülmüştür. * Batı varyantı daha ilkeldir.(Février (1964–1965). Akdeniz sahilleri boyunca Kabiliden Kanarya Adalarına kadar bir bölgede kullanılmıştır. 13 ek harf içermektedir. * Libya-Berberi yazısı saf bir ebceddir, hiç sesli harf yoktur. * Ünsüz İkizleşmesi (Geminasyon) göstermez. * Aşağıdan yukarı doğrudur, sağdan sola hatta diğer sıralarda yazıldığı bulunmuştur.

Neo-Tifinag yazisi

INALCO'de profesor olan Salim Çakır, Neo-Tifinag'da bir degisim onermistir (Tafsut 1990 #14). Son yıllara kadar Latin alfabesını veya Arap alfabesını tercih eden aktivistler yüzünden bu alfabeyi kullanan ne bir kitap ne de bir web sitesi yayınlanmıştır. Ancak web siteleri logoları ve kitap kapaklarında sembolik olarak Neo-Tifinag kullanımı oldukça popülerdir. Ancak Fas'ta Latin ve Arap yazısı arasında 'tarafsız' bir tutum alan kral 2003 yılında Tifinag yazısını kabul etmiştir. Bunun sonucu olarak okul kitapları bu yazı ile yazılmaya başlamış ve bazı okullarda eğitime başlanılmıştır. Fas dışında hiçbir remsi statüsü yoktur. Ironik olarak Fas hükümeti 1980lerde ve 1990larda bu yazıyı kullananları tutuklayıp hapse atmıştır. Libya'da yetkililer, kararli olarak

Neo-Tifinag yazisi

ni dukkanlar, ilanlar gibi halka acik yerlerde kullanimini ve gosterimini yasaklamaktadir.

Neo-Tifinag yazisi

kod haritasi Neo-Tifinag, versiyon 4.1.0 dan itibaren Unicode U+2D30 ile U+2D7F arasinda kodlanmistir. 55 karakter tanimlanmistir ancak tanimlanandan daha fazlasi kullanilmaktadir. ISO 15924 de Tfng Neo-Tifinag'a atanmistir. Cesitli versiyonlar arasi karakter karsilastirma tablosu: |valign="top"| |} |valign="top"| |}

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.