Türkçe Bilgi: Tecvid

Tecvid Kur'an-ı kerimin usulüne uygun olarak okunmasını sağlayan ilim. Tecvid lügatta bir şeyi güzel yapmak, süslemek, hoşça yapmak, iyi ve güzel söylemek manalarına gelir. Tecvid, Kur'an-ı kerimin harflerini ağızdaki yerlerinden çıkarmayı, harflerin gerek yalnız başına, gerekse ikisi veya birkaçı birleşince söylenmelerinde yerlerine ve sıfatlarına uygun olarak hatasız okumayı sağlayan bir ilimdir.

Kur'an-ı kerimin tecvid kaidelerine, bilgilerine uyularak okunması dinimizin emridir. Allahü teala, Kur'an-ı kerimde, Müzemmil suresi dördüncü ayet-i kerimede mealen; “Kur'an-ı tertil ile, açık açık, tane tane oku!” buyurdu. Hazret-i Ali'ye bu ayet-i kerime sorulduğunda; “Tertil, harfleri tecvid ve vakıfları (okunurken durulacak yerleri) bilmektir.” buyurdu. Peygamberimiz de sallallahü aleyhi ve sellem hadis-i şerifte; “Kur'an-ı kerimi tecvide uygun olarak okuyana şehit sevabı verilir.” ve; “Kur'an-ı kerimi tecvid bilgilerine uyarak okuyunca, her harfine yirmi sevap verilir. Tecvide uymazsa on sevap verilir.” buyurdu.

Kur'an-ı kerim ayetleri Peygamberimize sallallahü aleyhi ve sellem tecvidiyle indirildi. Eshab-ı kirama tecvidle okuyup tebliğ etti. Peygamberimiz sallallahü aleyhi ve sellem Eshab-ı kirama; “Kur'an'ı, benden öğrendiğiniz gibi okuyunuz!” buyurmuştur. Eshab-ı kiram da öğrendikleri gibi okumuşlardır. Onlardan da böylece nakledilerek gelmiştir. Hazret-i aişe'ye Peygamber efendimizin Kur'an-ı kerimi nasıl okuduğunu sorduklarında; “Gayet latif bir tertille okurdu. Her ne zaman Resulullah'ın sallallahü aleyhi ve sellem Kur'an-ı kerim okuduğunu bir kimse işitse, harflerini saymak istese sayardı.” ve “Tek tek, tane tane okurdu.” buyurmuştur.

Kur'an-ı kerime hizmet ve hürmet, O'nu öğrenmek ve usulüne uygun okumak, her Müslümanın en üstün amellerindendir. Bu bakımdan her Müslümanın tecvid bilgisini yeteri kadar öğrenmesi ve Kur'an-ı kerim okurken buna uyması gerekmektedir. Tecvid ilmi, bilen birisinden işitilerek ve talimi yapılarak öğrenilir.

Kur'an-ı kerim, güzel okununca, okuyana ve dinleyene tesir eder. Kalbini yumuşatır. Bunun için güzel sesle süslenmelidir. Kur'an-ı kerimi doğru, güzel okumak için musiki (müzik) öğrenmeye lüzum olmayıp, tecvid ilmini öğrenmek gerekmektedir. Din alimlerinden çoğunun bildirdiğine göre, tecvid ilminde, harflerin ağızdaki yerleri, medler, harflerin uzatma miktarları ve daha birçok şeyler öğrenmeden okunan Kur'an-ı kerim, doğru olmamaktadır.

Tecvid ilmine ait bilgiler, muhtasar (kısa) ve mufassal (geniş) olarak hazırlanmış tecvid kitaplarında mevcuttur. Kur'an-ı kerim okumasını öğrenen Müslümanın bu eserlerden istifade edip, ayrıca bir bilenin yanında tatbikatlı olarak öğrenmesi lazımdır. Öğretici olmadan öğrenilmez.

Memleketimizde eskiden en çok okutulan ve gayet kısa, öz olarak hazırlanan tecvid kitabı Karabaş Tecvidi'dir. Bu kitapta yer alan tecvid bilgilerinden bazıları şöyledir:

1) Medler (Uzatmalar): Harf-i med (harf-i lin) ve sebebi meddin bulunmasından dolayı yapılan uzatma çeşitleri altıdır. Bunlar Tabii med, muttasıl, munfasıl, lazım, arız ve lin medlerdir.

2) İdgam: Sakin (nun)un iki haldeki idgamından başka idgam-ı misleyn, idgam-ı mütecaniseyn ve idgam-ı mütekaribeyn olmak üzere üç idgam daha vardır.

3) Tenvin ve Sakin nun: Bir kelimede bulunan cezimli (nun) harfinden sonra ve kelimenin son harfinin tenvinli olması halinde bu (nun)un beş hal üzere okunması esastır. Bunlar iklab, izhar, ihfa, idgam-ı mealgunne (günneli idgam) ve itgam-ı bila günne (günnesiz idgam)dır.

4) İdgam-ı Şemsiyye ve İzhar-ı Kameriyye: Arapça'da kelimelerin başına gelen harf-i tariften (Elif-lam) sonraki ilk harfe göre bazan idgam bazen de izhar ile okunur.

5) Kalkale: Kalkale harflerinin okunuş şeklidir.

6) (RA) harfinin okunuş şekilleri: Tecvide göre (Ra) harfinin nasıl okunacağını bildiren hükümlerin açıklamasıdır.

7) (Allah) lafzı ve zamir.

8) Sekte- Vakıf ve Vasıl: Kur'an-ı kerim okurken yapılan sekte, vakıf ve vasıl yerlerini bildirir.

Tecvid kitaplarının önemli konularından birisi de Kur'an-ı kerimi okurken durulacak yerleri anlatan vakıf konusudur. Vakıf şu harflerle olur. Cim; durulur, Ze; geçilir, Tı; mutlaka durulur, Sad; durulur, Mim; Mutlaka durulur, La; Mutlaka geçilir.

Ahmed ibni Kemal Paşanın Kur'an-ı kerimin secavendleri, yani durakları için yazdığı bir şiiri şöyledir:

Cim: Caiz geçmek ondan, hem reva, durmak fakat, evladır sana!

Ze: Caiz, onda dahi durdular, geçmeyi daha iyi gördüler.

Tı: Mutlaka durmak nişanıdır, nerde görsen, orda hemen dur!

Sad: Durmakta ruhsat var dediler, nefes almaya izin verdiler.

Mim: Lazım durmak burada elbet geçmede, küfrden korkulur pek!

La: Durulmaz! demektir her yerde, durma hiç! alma hem nefes de!

Bu tertiple oku, itmam et!

Sevabını cümleye ihsan et!

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

Tecvid

İlgili konular

Tertil

İlahiyat

Muzaffer Ozak

Darülkurra

Çevrimiçi Kur'an Projesi

Kâtip Çelebi

Ömer Ziyaüddin ed-Dağıstanî

Kur'an