Türkiye`de yoksul ve korunmaya muhtaç çocuklara ve ailelere bakım, eğitim, sağlık, kültür hizmetlerini sistemli bir biçimde sunmak için oluşturulmuş bir kurumdur. 1921`de bir dernek olarak kurulmuş, 1980 yılında dernek statüsünden çıkarak "devlet kurumu" haline gelmiştir.
Tarihçesi
Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu, 30 Haziran 1921 tarihinde Ankara`da, özellikle Kurtuluş Savaşı sırasında öksüz ve yetim kalan çocukların korunması, yetiştirilmesi amacıyla "Himaye-i Etfal Cemiyeti" (HEC) adıyla kurulmuştur.Osmanlı Devleti`nde, II. Meşrutiyet döneminde kurulan "Darüleytamlar" şehit çocuklarına bakma görevini üstlenmişti. Bu kurumların yetersiz kaldığının görülmesi üzerine Himaye-i Etfal Cemiyeti ilk olarak Kırklareli`de 1908 yılında kurulmuş ve Balkan Savaşı`na kadar çalışmalarını yürütmüştü. Cemiyet, 1917 yılında ulusal düzeyde kuruldu ve İstanbul merkez oldu, 17 Ocak 1921 tarihli bir padişah iradesi ile kamu yararına çalışan bir cemiyet olarak kabul edildi.
Kurucular, Kurtuluş Savaşı sırasında Anadolu`ya geçince 30 Haziran 1921`de Ankara`da, Hakimiyet-i Milliyet Gazetesinin bir odasında Himaye-i Etfal Cemiyeti`ni kurdular. Ankara`da Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu`nu kuranlar şu kişilerdir:
Mustafa Fevzi Paşa(Kozan Mebusu), Dr. Adnan Bey(İstanbul Mebusu), Dr. Fuad Bey(Bolu Mebusu), İbrahim Süreyya Bey(Saruhan Mebusu), Mustafa Necati Bey(Saruhan Mebusu), Dr. Refik Bey(Beyazıt Mebusu), Muhtar Bey(İstanbul Mebusu), Rauf Bey(Büyük Millet Meclisi İkinci Başkanı), Şeref Bey(Edirne Mebusu), Vasıf Bey(Heyet-i Merkeziye Azasından), Abdullah Azmi Bey(Eskişehir Mebusu), Nadi Bey (İzmir Mebusu), Nafiz Bey (Erzurumlu Tüccar), Dr. Rıza Nur Bey (Sinop Mebusu), Faik Bey (Edirne Mebusu), Hüseyin Ragıp Bey (Matbuat Umum Müdürü), Hoca Esat Efendi (Aydın Mebusu), Eyüp Sabri Bey (Eskişehir Mebusu), Emin Bey (Canik Mebusu), Enver Bey (İzmir Mebusu), Hamdi Bey (Bilecik Mebusu), Vehbi Bey (Niğde Mebusu).
Cemiyet kuruluşundan hemen sonra TBMM Başkanı Mustafa Kemal`in desteğini aldı. Ankara HEC`nin kurulup güçlenmesi üzerine İstanbul HEC`nin çalışmalarına son verildi.
Kurum, 1924`te pastörize süt dağıtımı, 1927`de anne ve çocukların ücretsiz yararlanabileceği "Sıhhi Banyolar"ın hizmete girmesi, 1928`de çocuk bahçelerinin açılması, 1929`da diş muayeneleri ve tedavilerinin başlaması, Çocuk Bakıcı Okulu`nun açılması gibi sosyal hizmet alanındaki pek çok ilki gerçekşleştirdi ve döneminin en büyük sivil toplum örgütü haline geldi. Bu örgüt, tıpkı Hilal-i Ahmer (Kızılay) gibi devlet bütçesinden kanunla ayrılmış paya sahip bir kurumdu.
Çocuk Esirgeme Kurumu, 1937 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile kamu yararına çalışan dernek kabul edildi.
1961`de çıkan bir kanun üzerine kısa bir süre için kurumun idare heyeti sağlık ve sosyal yardım bakanlığınca atanarak faaliyetlerini sürdürdü; Devlet Başkanı Orgeneral Cemal Gürsel, kurumun fahri başkanı kabul edildi.
1980`de büyük bir ekonomik sıkıntı içine düşen kurum, askeri darbeden sonra kapanış sürecine girmiştir. 5 Mayıs 1981`de Resmi gazetede yayınlanan kararla dernek feshedilmiş, görevleri Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı`na devredilmiştir. 27 Mayıs 1983`te resmi gazetede yayınlanan Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kanunu ile Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu tarihe karışmış, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı`nın yönetiminde, kamu tüzel kişiliği olan katma bütçeli bir kurum haline gelmiştir. 1991`de çıkartılan Kanun hükmünde kararname ile Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu, Başbakanlık`a bağlanmıştır.
Çocuk Esirgeme Kurumu Başkanları
Çocuk Esirgeme Kurumu`nun dernek statüsünde faaliyet gösterdiği dönemde kuruma başkanlık yapmış bazı isimler şunlardır:- Dr Mehmet Fuat Umay (30 Haziran, 1921 - 14 Kasım, 1948)
- Osman Şevki Çiçekdağ (18 Ocak, 1951 - 3 Kasım, 1956)
- Osman Refet Aksoy (3 Kasım, 1956 - 16 Haziran, 1960)
- Dr Galip Göker (16 Eylül, 1961 - 13 Aralık, 1963)
- Av Emin Halim Ergun (13 Aralık, 1963 - 1 Eylül, 1968)
- Ali Rıza Zorluoğlu (1 Eylül, 1968 - ?)